Tăng cường hậu kiểm để kiểm soát chất lượng thực phẩm chức năng

Bộ Y tế tổ chức lấy ý kiến góp ý của các Bộ, ngành liên quan đối với Dự thảo Nghị định 15/2018/NĐ-CP.

Theo Lãnh đạo Cục An toàn thực phẩm (Bộ Y tế) cho biết, triển khai cơ chế thông thoáng tiền kiểm và tăng cường công tác hậu kiểm thực phẩm tại Nghị định số 15/2018/NĐ-CP, cho đến nay thị trường thực phẩm chức năng nói chung và thị trường thực phẩm bảo vệ sức khỏe nói riêng phát triển mạnh, cạnh tranh rất lớn. Theo số liệu thống kê của Bộ Y tế từ năm 2021 đến nay, thị trường thực phẩm có khoảng hơn 84.000 thực phẩm thông thường; 54.549 sản phẩm thực phẩm chức năng (29.779 thực phẩm bảo vệ sức khỏe, 350 thực phẩm dinh dưỡng y học, 1.287 thực phẩm dùng cho chế độ ăn đặc biệt; 23.133 thực phẩm bổ sung) trong đó đến 80,4% là sản phẩm sản xuất trong nước của 201 cơ sở sản xuất.

Đáng chú ý, thời gian qua, việc quản lý chất lượng thực phẩm tập trung kiểm soát chỉ tiêu an toàn (chỉ tiêu vi sinh và kim loại nặng) từ tiền kiểm đến hậu kiểm và ngăn ngừa mối nguy (kiểm nghiệm ngăn ngừa hành vi đưa chất cấm sử dụng trong thực phẩm) tại khâu hậu kiểm. Trong bối cảnh thị trường thực phẩm phát triển mạnh về số lượng, chủng loại mặt hàng và phát sinh hình thức kinh doanh mới trên ứng dụng thương mại điện tử và nền tảng thương mại, cần tăng cường hậu kiểm, kiểm soát toàn diện hơn chất lượng thực phẩm với các nhóm nội dung sửa đổi, bổ sung tại Nghị định số 15/2018/NĐ-CP.

Theo đó, sẽ kiểm soát tổ chức, cá nhân đứng tên đăng ký bản công bố hoặc tự công bố sản phẩm cùng với kiểm soát tính năng công dụng. Quy định chỉ cơ sở sản xuất hoặc chủ sở hữu sản phẩm được phép đứng tên trong hồ sơ công bố. Trường hợp không phải hai chủ thể trên thì tổ chức, cá nhân chịu trách nhiệm đưa sản phẩm ra thị trường phải có giấy ủy quyền của cơ sở sản xuất hoặc chủ sở hữu sản phẩm.

Đồng thời, bổ sung mục thuyết minh thành phần sản phẩm. Bản công bố sản phẩm Phụ lục I ban hành kèm theo Nghị định số 15/2018/NĐ-CP để tối ưu hóa công thức, kiểm soát tính năng, công dụng sản phẩm thực phẩm bảo vệ sức khỏe (mục công thức sản phẩm gồm thành phần và phụ liệu). Đối với thành phần, yêu cầu công thức chỉ bao gồm thành phần tạo công dụng sản phẩm và thành phần giúp ổn định công thức sản phẩm (chống oxy hóa, tránh tương tác, tương kỵ các thành phần tạo công dụng).

Quy định này sẽ hạn chế thực tế doanh nghiệp sản xuất thực phẩm có thói quen sản xuất, phối trộn nhiều chất trong một sản phẩm đơn cử một sản phẩm thực phẩm bảo vệ sức khỏe có thành phần 10 chất thậm chí từ 15 đến 20 chất khác khác nhau. Tuy nhiên, thành phần tạo công dụng sản phẩm chỉ có từ 3 đến 5 chất, còn lại các chất còn lại doanh nghiệp không giải thích được lý do đưa vào trong khi các chất này toàn chất hóa học tinh khiết thậm chí có chất kém bền vững hóa học (Vitamin C, Vitamin E, Vitamin A …) phối trộn với thành phần chiết xuất dược liệu, động vật, khoáng vật mà doanh nghiệp không lường trước những tương tác tương kỵ, gây phản ứng hóa học tạo tạp chất ảnh hưởng lâu dài sức khỏe người tiêu dùng.

Kiểm soát thay đổi sản phẩm sau công bố, bổ sung thêm trường hợp phải công bố lại nếu có sự thay đổi về tổ chức, cá nhân chịu trách nhiệm đưa sản phẩm ra thị trường; cơ sở sản xuất, xuất xứ; tên sản phẩm; thành phần; công dụng, đối tượng; liều sử dụng; nồng độ, hàm lượng, khối lượng thành phần tạo công dụng sản phẩm, dạng bào chế. Quy định này phù hợp thông lệ quản lý đối với lĩnh vực đăng ký thuốc và công bố sản phẩm mỹ phẩm.

Mặt khác, Nghị định số 15/2018/NĐ-CP chỉ quy định công bố lại khi thay đổi tên sản phẩm, thành phần cấu tạo, xuất xứ sản phẩm. Trong khi thực tế những trường hợp bổ sung thay đổi phải công bố lại ảnh hưởng bản chất sản phẩm nếu không bổ sung vào sẽ không bảo đảm an toàn cho người sử dụng cũng như doanh nghiệp lợi dụng quảng cáo để thổi phồng công dụng, đánh lừa người tiêu dùng về tính năng công dụng của sản phẩm….

Lãnh đạo Cục An toàn thực phẩm cho biết thêm, các nội dung bổ sung quy định về kiểm soát, nâng cao chất lượng sau khi công bố sản phẩm thực phẩm để phục vụ công tác hậu kiểm: Bổ sung quy định thu hồi Giấy tiếp nhận đăng ký bản công bố hoặc không tiếp tục công bố trên trang thông tin điện tử cơ quan quản lý đối với trường hợp thực phẩm tự công bố, trường hợp cơ quan quản lý phát hiện sản phẩm công bố không sản xuất kinh doanh trong vòng ba năm sau khi công bố.

Quy định bộ Hồ sơ thông tin sản phẩm (PIF - Product Information File) đối với thực phẩm chức phải lưu hồ sơ tại cơ sở để phục vụ công tác hậu kiểm và xuất trình khi cơ quan chức năng kiểm tra, thanh tra yêu cầu. Đối với thực phẩm bổ sung, thực phẩm dinh dưỡng y học, thực phẩm dùng cho chế độ ăn đặc biệt và sản phẩm dinh dưỡng dùng cho trẻ đến 36 tháng tuổi, nếu triển khai áp dụng Hệ thống phân tích mối nguy và điểm kiểm soát tới hạn (HACCP), Hệ thống quản lý an toàn thực phẩm ISO 22000, Tiêu chuẩn thực phẩm quốc tế (IFS), Tiêu chuẩn toàn cầu về an toàn thực phẩm (BRC), Chứng nhận hệ thống an toàn thực phẩm (FSSC 22000) hoặc tương đương còn hiệu lực thì lưu trữ hồ sơ thông tin sản phẩm theo quy định của Hệ thống này.

Về nguyên lý bộ Hồ sơ thông tin sản phẩm của thuốc, thực phẩm chức năng và mỹ phẩm cơ bản kỹ thuật giống nhau. Do mặt hàng thuốc phải kiểm soát nghiêm ngặt hơn về chất lượng và độ an toàn, hiệu quả sản phẩm nên bộ hồ sơ này nộp, kiểm soát ngay khi cấp giấy đăng ký lưu hành. Đối với nhóm sản phẩm ít ảnh hưởng sức khỏe như mỹ phẩm, hồ sơ khi tiến hành công bố sản phẩm đơn giản chỉ bao gồm các hồ sơ hành chính thì bộ Hồ sơ thông tin sản phẩm yêu cầu lưu tại cơ sở sản xuất và cơ sở chịu trách nhiệm đưa sản phẩm ra thị trường. Bộ Hồ sơ này chứa đầy đủ các thông tin về sản phẩm và rất quan trọng để kiểm soát độ an toàn và chất lượng từ khâu nghiên cứu phát triển sản phẩm, theo dõi độ ổn định định để tính hạn dùng, kiểm soát chất lượng trong toàn bộ quá trình sản xuất (từ nguyên liệu đầu vào, bán thành phẩm, thành phẩm) và khi lưu hành trên thị trường.

Bên cạnh các quy định đưa ra chặt chẽ hơn, dự thảo Nghị định mới cũng tăng cường xử lý vi phạm theo hướng bổ sung điều khoản quy định về việc thu hồi và dừng tiếp nhận Giấy tiếp nhận đăng ký bản công bố sản phẩm, Giấy xác nhận nội dung quảng cáo thực phẩm, thu hồi Giấy chứng nhận cơ sở đủ điều kiện an toàn thực phẩm. Đồng thời, bổ sung quy định điều kiện, trình tự thủ tục chỉ định cơ sở kiểm nghiệm thực phẩm phục vụ quản lý nhà nước.

THÁI SƠN