Tăng cường năng lực kiểm toán số: Góc nhìn từ chương trình KOICA tại Hàn Quốc

Khóa học “Tăng cường năng lực cho Kiểm toán nhà nước Việt Nam năm 2025” do KOICA tổ chức tại Hàn Quốc. Ảnh: PV

BARON - Nền tảng kiểm toán kỹ thuật số của Hàn Quốc

Hàn Quốc là một trong những quốc gia đi đầu trong ứng dụng công nghệ số vào quản lý nhà nước. Ủy ban Thanh tra - Kiểm toán Hàn Quốc (BAI) tổ chức bộ máy theo mô hình tập trung, chuyên nghiệp. Hội đồng Ủy ban gồm bảy ủy viên là cơ quan quyết định cao nhất, chịu trách nhiệm phê duyệt kế hoạch thanh tra, kiểm toán, xử lý kết quả và xây dựng, sửa đổi các quy định của BAI.

Bên cạnh các đơn vị chuyên môn, BAI thành lập Vụ Thanh tra - Kiểm toán kỹ thuật số và vận hành Viện Đào tạo Thanh tra kiểm toán cùng Viện Nghiên cứu Thanh tra kiểm toán, tạo thành mạng lưới nghiên cứu - đào tạo - triển khai, hỗ trợ toàn diện cho hoạt động kiểm toán. Mô hình này thể hiện tầm nhìn dài hạn của Hàn Quốc rằng kiểm toán hiện đại phải dựa trên dữ liệu, công nghệ và nhân lực số.

Trong những năm gần đây, BAI đẩy mạnh kiểm toán công nghệ thông tin, tập trung vào việc đánh giá hiệu quả hệ thống bảo vệ thông tin cá nhân trước tình trạng rò rỉ dữ liệu. Các kiểm toán viên cũng thực hiện các phương pháp tấn công giả lập vào hệ thống mạng trọng yếu, phối hợp với các cơ quan chuyên môn, đồng thời sử dụng BARON để phân tích dữ liệu và phát hiện các vấn đề như thuật toán giám sát gian lận chưa hoàn thiện.

BARON, được xây dựng từ năm 2015 và vận hành chính thức từ năm 2020, trở thành trung tâm dữ liệu kiểm toán, giúp giảm đáng kể thời gian thu thập tài liệu, mở rộng phạm vi dữ liệu và nâng cao chất lượng phân tích rủi ro trước khi triển khai kiểm toán tại hiện trường. Khóa đào tạo tại Hàn Quốc đã chứng minh hiệu quả của BARON qua các trường hợp thực tế, từ kiểm toán xây dựng trái phép, phân tích chính sách xã hội đến phát hiện gian lận trong giáo dục, nhờ khai thác dữ liệu lớn với độ chính xác cao, thay thế cách tiếp cận truyền thống dựa vào hồ sơ giấy tờ.

Kiến nghị phát triển kiểm toán số từ kinh nghiệm BAI

Từ bài học thực tiễn và mô hình của BAI, KTNN Việt Nam có thể hoàn thiện mô hình kiểm toán số bằng việc xây dựng trung tâm phân tích dữ liệu tập trung, phục vụ đánh giá rủi ro, lập kế hoạch và hỗ trợ kiểm toán theo hướng số hóa. Cơ chế thu thập, chuẩn hóa và chia sẻ dữ liệu giữa KTNN và các Bộ, ngành, địa phương cần được đẩy mạnh, cùng với việc ban hành quy chuẩn thống nhất về cấu trúc dữ liệu, kết nối hệ thống thông tin và bảo mật dữ liệu. Việc tích hợp các nguồn dữ liệu hành chính, tài chính, đất đai, giáo dục, y tế sẽ mở rộng phạm vi phân tích, nâng cao khả năng phát hiện bất thường, gian lận hoặc thất thoát nguồn lực công.

Khóa đào tạo tại Hàn Quốc mang lại nhiều bài học có giá trị cho KTNN Việt Nam. Ảnh: PV

Nâng cao năng lực kiểm toán CNTT cũng là yêu cầu cấp thiết. Kiểm toán các hệ thống thông tin trọng yếu liên quan đến tài chính công, thuế, ngân sách, an sinh xã hội, đất đai và môi trường phải được thực hiện chặt chẽ. Kiểm toán mô phỏng tấn công, phối hợp với các đơn vị chuyên trách về an toàn thông tin, giúp đánh giá thực chất khả năng phòng thủ và phản ứng của các cơ quan được kiểm toán. Bên cạnh đó, phát triển năng lực phân tích dữ liệu và ứng dụng trí tuệ nhân tạo sẽ hỗ trợ kiểm toán viên đối phó với những hành vi gian lận tinh vi trong môi trường số.

Công tác đào tạo và phát triển nguồn nhân lực cũng cần đổi mới. Chương trình đào tạo kiểm toán số theo hướng hiện đại hóa cần bao gồm kiến thức về dữ liệu lớn, phân tích rủi ro, kiểm toán hệ thống CNTT, trí tuệ nhân tạo và Hệ thống thông tin địa lý (GIS). Hình thức đào tạo phân tầng, kết hợp lý thuyết và thực hành với dữ liệu thật, mô phỏng tình huống và công cụ phân tích tương tự BARON sẽ giúp rút ngắn khoảng cách giữa lý thuyết và thực tiễn. Xây dựng đội ngũ chuyên gia nòng cốt về CNTT và phân tích dữ liệu sẽ hình thành các nhóm hỗ trợ kỹ thuật trong từng lĩnh vực kiểm toán.

Việc chia sẻ kiến thức và hoàn thiện thể chế là bước tiếp theo để phát triển kiểm toán số. Các hội thảo, chuyên đề sau khóa đào tạo quốc tế sẽ giúp lan tỏa kinh nghiệm và cập nhật kỹ thuật mới cho toàn ngành. Bộ tài liệu hướng dẫn nghiệp vụ kiểm toán số, bao gồm quy trình phân tích dữ liệu, bộ chỉ số rủi ro, kịch bản phát hiện sai phạm và bài học từ Hàn Quốc, sẽ tạo nền tảng để KTNN tiếp tục rà soát và hoàn thiện hệ thống thể chế, quy trình kiểm toán, đảm bảo phù hợp với phương thức làm việc dựa trên dữ liệu lớn và công nghệ hiện đại.

Khóa đào tạo tại Hàn Quốc mang lại nhiều bài học có giá trị cho KTNN Việt Nam, đặc biệt trong bối cảnh chuyển đổi số lan tỏa mạnh mẽ vào quản trị công. Vận dụng kinh nghiệm về mô hình tổ chức, ứng dụng CNTT, phân tích dữ liệu và đào tạo nhân lực từ BAI sẽ góp phần thúc đẩy hiện đại hóa KTNN, nâng cao hiệu quả kiểm toán và đảm bảo tính minh bạch, trách nhiệm giải trình trong quản lý tài chính công./.

HOÀNG THỊ ÚT - Cục Công nghệ thông tin, KTNN