Tăng cường nguồn lực đối với công tác trợ giúp pháp lý cho vùng đồng bào dân tộc thiểu số

Trong những năm qua, dưới sự quan tâm chỉ đạo sâu sát của Bộ Tư pháp, Cục Phổ biến Giáo dục pháp luật và Trợ giúp pháp lý) và UBND các cấp, công tác trợ giúp pháp lý (TGPL) đã đạt được nhiều kết quả tích cực, góp phần bảo đảm quyền con người, quyền công dân trong việc tiếp cận công lý và bình đẳng trước pháp luật. Hoạt động TGPL ngày càng khẳng định vai trò quan trọng trong đời sống xã hội, nhất là đối với các đối tượng yếu thế, giúp họ được tiếp cận dịch vụ pháp lý miễn phí, nâng cao hiểu biết pháp luật, bảo vệ quyền và lợi...

Tuy nhiên, trước yêu cầu cải cách tư pháp, chuyển đổi số và hội nhập quốc tế, công tác TGPL vẫn đang gặp nhiều khó khăn, thách thức, đặc biệt là hạn chế về nguồn lực. Nguồn nhân lực mỏng, khối lượng vụ việc nhiều, kinh phí hoạt động còn khiêm tốn, cơ sở vật chất và hạ tầng công nghệ thông tin chưa đồng bộ. Do đó, việc tăng cường nguồn lực cho công tác TGPL là yêu cầu tất yếu, mang ý nghĩa chiến lược và lâu dài nhằm bảo đảm chất lượng, hiệu quả và tính bền vững của hoạt động này.

Sự cần thiết của việc tăng cường nguồn lực đối với công tác trợ giúp pháp lý cho đối tượng yếu thế.

Trợ giúp pháp lý ra đời khá muộn so với nền tư pháp Việt Nam (1995). Nhu cầu hỗ trợ giúp đỡ về pháp luật của nhân dân ngày tăng đã trở thành động lực quan trọng thúc đẩy sự ra đời và phát triển của hoạt động trợ giúp pháp lý. Điều này bao gồm việc hiện đại hóa, ứng dụng công nghệ thông tin, tăng cường nguồn nhân lực và ngân sách để cung cấp dịch vụ thuận tiện hơn, đặc biệt là các 38 dịch vụ công trực tuyến, giúp người dân tiếp cận công lý tốt hơn, cũng như giúp củng cố lòng tin của người dân vào pháp luật. Hoạt động TGPL đã đạt được nhiều kết quả đáng ghi nhận: Trung tâm TGPL được sắp xếp, bố trí đảm bảo hoạt động; người thực hiện TGPL ngày càng nâng cao chất lượng; hoạt động TGPL ngày càng đi vào nề nếp, tập trung vào nhiệm vụ trọng tâm là các vụ việc, nhất là các vụ việc tham gia tố tụng. Chất lượng dịch vụ trợ giúp pháp lý được nâng cao, góp phần bảo vệ tốt nhất quyền và lợi ích hợp pháp của người được TGPL.

Truyền thông về TGPL ngày càng hiệu quả với nhiều hình thức đa dạng; Bố trí nguồn lực phải đảm bảo đủ ngân sách, nhân lực và vật chất để đáp ứng yêu cầu công tác TGPL ngày càng tăng. Ứng dụng công nghệ thông tin để nâng cao hiệu quả quản lý và thực hiện TGPL. Hiện đại hóa, tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin, số hóa hoạt động TGPL để nâng cao hiệu quả, đơn giản hóa thủ tục hành chính cho người dân. Đẩy mạnh cung cấp dịch vụ công TGPL trực tuyến, tích hợp lên Cổng Dịch vụ công Quốc gia và số hóa 100% hồ sơ vụ việc. Đảm bảo người thuộc diện được trợ giúp pháp lý tiếp cận dịch vụ pháp lý chất lượng và miễn phí. Giúp người dân, đặc biệt là các nhóm yếu thế được hưỡng thụ dịch vụ pháp lý một cách tốt nhất.

Đồng thời, các Trung tâm TGPL cần nâng cao chất lượng và số lượng các vụ việc TGPL, giúp người dân tin cậy hơn vào TGPL. Hiện nay, công tác TGPL đã đạt được nhiều kết quả, khẳng định được vị trí và vai trò của mình, giúp cho người nghèo, người có công với cách mạng, đồng bào dân tộc thiểu số và các đối tượng yếu thế khác, góp phần phát huy vai trò của trợ giúp pháp lý việc bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của công dân, ổn định chính trị, trật tự, an toàn xã hội.

Tầm quan trọng của việc tăng cường nguồn lực đối với công tác trợ giúp pháp lý

TGPL giúp các đối tượng yếu thế, dù ở thành thị hay ở nông thôn, đều được tiếp cận dịch vụ pháp lý như nhau, thể hiện bản chất Nhà nước vì dân. Công tác TGPL rất quan trọng vì đó là công cụ giúp bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của các đối tượng yếu thế, bảo đảm công bằng xã hội, và nâng cao hiểu biết pháp luật cho người dân. Nó thể hiện chính sách nhân văn, bảo đảm quyền công dân và bình đẳng trước pháp luật, đồng thời góp phần phòng ngừa, hạn chế tranh chấp và vi phạm pháp luật. Tăng cường nguồn lực là cực kỳ quan trọng đối với công tác TGPL vì nó giúp nâng cao hiệu quả quản lý, đảm bảo dịch vụ công được cung cấp đầy đủ, kịp thời, chất lượng, tiếp cận được nhiều người dân hơn, đặc biệt là nhóm người yếu thế. Nguồn lực này bao gồm nhân lực, vật lực và công nghệ thông tin, cho phép hiện đại hóa hoạt động, đơn giản hóa thủ tục hành chính và nâng cao khả năng tiếp cận dịch vụ pháp lý cho người dân.

Nâng cao hiệu quả, chất lượng nguồn lực và đội ngũ trợ giúp viên pháp lý có chuyên môn cao giúp thực hiện công tác tham gia tố tụng; tư vấn pháp luật và đại diện ngoài tố tụng, hỗ trợ cho người được trợ giúp pháp lý hiệu quả hơn, góp phần đảm bảo công bằng xã hội. Các Trung tâm TGPL Nhà nước ở địa phương nếu đủ nguồn lực, hoạt động hiệu quả ở nhiều cấp độ khác nhau, giúp tiếp cận được nhiều đối tượng được trợ giúp pháp lý, đặc biệt ở những vùng sâu, vùng xa, vũng đồng bào dân tộc thiểu số. Hiện đại hóa công tác TGPL bằng cách đầu tư vào cơ sở vật chất nhằm ứng dụng công nghệ thông tin giúp công tác trợ giúp pháp lý hiện đại, chuyên nghiệp hơn. Bên cạnh đó cần đơn giản hóa thủ tục hành chính tạo điều kiện thuận lợi cho người dân khi cần tìm hiểu hoặc sử dụng dịch vụ TGPL.

Ngoài tăng cường các nguồn lực trên cần tăng cường phối hợp với các cơ quan ban ngành ở địa phương và đặc biệt là người tiến hành tố tụng và cơ quan tiến hành tố tụng. Phối hợp chặt chẽ, hiệu quả với các cơ quan, tổ chức khác, giúp công tác trợ giúp pháp lý đạt hiệu quả cao hơn.

Bảo đảm quyền và lợi ích hợp pháp cho các đối tượng yếu thế như người nghèo, trẻ em, người dân tộc thiểu số được tiếp cận dịch vụ pháp lý miễn phí, bảo vệ quyền và lợi ích chính đáng của họ trong các vụ án. Công tác này góp phần thực hiện mục tiêu công bằng xã hội, đảm bảo mọi công dân, dù giàu hay nghèo, đều bình đẳng trước pháp luật và có cơ hội được tiếp cận công lý.

Giúp người dân hiểu rõ hơn về pháp luật, nâng cao ý thức chấp hành và tuân thủ pháp luật, từ đó hạn chế các tranh chấp và vi phạm. Đây là một chính sách nhân văn sâu sắc của Đảng và Nhà nước, thể hiện sự quan tâm, chăm lo cho người nghèo, người có công với cách mạng, người khuyết tật và các đối tượng yếu thế khác trong xã hội. Việc TGPL cho mọi công dân, đặc biệt là các đối tượng yếu thế, là một yếu tố quan trọng trong việc xây dựng và củng cố một nhà nước pháp quyền, nơi pháp luật được tuân thủ nghiêm chỉnh.

Một số giải pháp, định hướng trọng tâm

Bố trí đủ biên chế, tăng cường bồi dưỡng chuyên môn, nghiệp vụ, kỹ năng mềm và đạo đức nghề nghiệp; xây dựng cơ chế khen thưởng, đãi ngộ phù hợp để khuyến khích đội ngũ gắn bó lâu dài; mở rộng mạng lưới cộng tác viên TGPL đến cấp xã, phường, đặc 40 biệt ở vùng sâu, vùng xa, vùng đồng bào dân tộc thiểu số nhằm bảo đảm mọi người dân đều có cơ hội tiếp cận TGPL.

Tăng cường công tác truyền thông, nâng cao nhận thức của người dân: Đẩy mạnh tuyên truyền chính sách TGPL bằng nhiều hình thức như: báo chí, truyền hình, mạng xã hội, hội nghị tại cơ sở, phối hợp với đoàn thể và tổ chức chính trị – xã hội; tăng cường truyền thông trực tiếp đến nhóm yếu thế, vùng khó khăn; nâng cao ý thức pháp luật, giúp người dân chủ động tìm đến TGPL khi cần thiết.

Đầu tư cơ sở vật chất và hạ tầng công nghệ thông tin: Nâng cấp trụ sở, trang thiết bị làm việc, xây dựng hệ thống cơ sở dữ liệu điện tử, lưu trữ và quản lý hồ sơ vụ việc; thực hiện số hóa 100% hồ sơ TGPL, kết nối dữ liệu với hệ thống ngành Tư pháp và cơ quan tiến hành tố tụng; phát triển các nền tảng TGPL trực tuyến, cung cấp dịch vụ TGPL qua môi trường mạng, phục vụ người dân ở xa trung tâm hành chính.

Tăng cường phối hợp liên ngành: Xây dựng quy chế phối hợp giữa Trung tâm TGPL với cơ quan tiến hành tố tụng, tổ chức chính trị – xã hội, Hội Luật gia, Đoàn Luật sư; kịp thời trao đổi thông tin, hỗ trợ nghiệp vụ, bảo đảm quyền lợi hợp pháp cho người được TGPL; đồng thời phối hợp tổ chức các hoạt động truyền thông, tư vấn, phổ biến pháp luật tại cơ sở.

Bảo đảm và đa dạng hóa nguồn lực tài chính: Nhà nước cần ưu tiên bố trí ngân sách hợp lý cho hoạt động TGPL, đồng thời khuyến khích huy động các nguồn lực xã hội hóa hợp pháp; đẩy mạnh hợp tác quốc tế, chia sẻ kinh nghiệm, tranh thủ các dự án hỗ trợ kỹ thuật về TGPL từ các tổ chức quốc tế; tăng cường hiệu quả sử dụng ngân sách, bảo đảm tiết kiệm, minh bạch và đúng mục đích.

M.Tâm