Tăng cường xử lý doanh nghiệp nợ bảo hiểm xã hội

Doanh nghiệp đóng đầy đủ chế độ BHXH, BHYT, BHTN để đảm bảo quyền lợi cho NLĐ - Ảnh: B.B

Theo báo cáo của cơ quan BHXH, tính đến ngày 30/9/2022, trên địa bàn tỉnh Quảng Trị có 288 đơn vị nợ BHXH với tổng số tiền hơn 25,3 tỉ đồng. Trong đó, nhiều đơn vị có số nợ lớn như: Công ty Cổ phần Công trình 793, có địa chỉ tại 292 Lê Duẩn, TP. Đông Hà nợ hơn 3,6 tỉ đồng, Công ty Cổ phần Việt Ren, số 242 Quốc lộ 9, TP. Đông Hà nợ hơn 1,7 tỉ đồng, Công ty Cổ phần May Quảng Trị, số 79 đường Lê Duẩn, thị xã Quảng Trị nợ hơn 1,2 tỉ đồng... Đáng chú ý, đây đều là những đơn vị có số nợ BHXH kéo dài nhiều năm, gây ảnh hưởng không nhỏ đến quyền lợi NLĐ.

Theo quy định, nếu doanh nghiệp (DN) không đóng BHXH cho NLĐ thì NLĐ không được BHXH chi trả các chế độ ốm đau, thai sản, hưu trí, tử tuất, không nhận được trợ cấp thất nghiệp... Như trường hợp của ông N.T.P (50 tuổi, Phường 5, TP. Đông Hà), làm việc tại một DN thuộc ngành xây dựng từ tháng 8/2016 và tham gia BHXH kể từ thời điểm trên.

Tuy nhiên, đến tháng 6/2021, công ty ông tạm ngưng hoạt động, NLĐ tạm ngưng việc. Vào tháng 10/2021, ông P. đi khám bệnh theo chế độ hưởng BHYT thì được thông báo thẻ BHYT của ông đã bị thu hồi giá trị sử dụng do công ty nợ đóng BHYT, chính vì vậy ông phải tự thanh toán tiền khám chữa bệnh. Bởi, theo quy định, NLĐ và người sử dụng lao động (NSDLĐ) có giao kết hợp đồng lao động từ 3 tháng hoặc không xác định thời hạn phải tham gia mức đóng BHXH bắt buộc vào quỹ hưu trí, quỹ ốm đau, thai sản, quỹ tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp, BHTN, BHYT.

Đồng thời, thẻ BHYT có giá trị sử dụng tương ứng số tiền đóng BHYT. Nếu chậm đóng BHYT từ 30 ngày trở lên, thẻ BHYT hết giá trị sử dụng. Khi NLĐ phát sinh chi phí khám chữa bệnh trong thời hạn thẻ BHYT hết giá trị sử dụng, cơ quan BHXH sẽ thanh toán trực tiếp chi phí khám chữa bệnh theo quy định sau khi đơn vị đã đóng đủ số tiền chậm đóng BHYT.

Lý giải về nguyên nhân của việc nợ đọng, chậm đóng BHXH, BHYT, BHTN của nhiều DN, đơn vị, Phó Giám đốc BHXH tỉnh Đào Công Tuấn cho biết, có nhiều nguyên nhân, tuy nhiên, nguyên nhân đầu tiên và cơ bản nhất là từ hiểu biết và ý thức chấp hành pháp luật BHXH, BHYT của NSDLĐ chưa tốt. Một số NSDLĐ nhận thức về trách nhiệm tham gia BHXH, BHYT cho NLĐ còn hạn chế, nhất là khu vực ngoài nhà nước. Do vậy, việc đóng chậm, đóng thiếu hoặc trốn đóng BHXH, BHYT vẫn xảy ra.

Bên cạnh đó, có những trường hợp NSDLĐ hiểu rất rõ trách nhiệm và quyền lợi tham gia BHXH, BHYT cho NLĐ, nhưng vẫn cố tình không đóng BHXH, BHYT, hoặc chỉ đóng BHXH, BHYT cho một số người trong bộ khung quản lý của đơn vị để giảm chi phí, thu lợi nhuận nhiều hơn. Hoặc chấp nhận đóng lãi suất chậm nộp, lạm dụng tiền đóng BHXH, BHYT của NLĐ để quay vòng vốn... Ngoài ra, hoạt động của các tổ chức công đoàn cơ sở tại DN chưa thật sự hiệu quả, chưa làm tốt công tác tuyên truyền và thực hiện tốt chức năng đại diện, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp cho NLĐ.

Tình trạng nợ đóng BHXH, BHYT, BHTN đã làm ảnh hưởng lớn đến việc thực hiện các chế độ, chính sách đối với NLĐ, nhất là khi họ ốm đau, thai sản, tai nạn lao động không được thanh toán chế độ, một số NLĐ đến tuổi nghỉ hưu không được chốt sổ BHXH để giải quyết chế độ hưu trí, ảnh hưởng trực tiếp đến quyền lợi của NLĐ. Trong khi đó, chế tài xử lý vi phạm trong lĩnh vực này chưa đủ sức răn đe khiến cho tình trạng nợ đóng BHXH vẫn tồn tại và kéo dài.

Theo quy định hiện hành, mức xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực BHXH là rất thấp, thủ tục xử phạt phức tạp, không quy định xử lý hình sự khi NSDLĐ chiếm dụng tiền đóng BHXH của NLĐ, do vậy không răn đe được NSDLĐ. Lực lượng thanh tra lao động mỏng, không thể kiểm tra hết các DN nên hiệu quả không cao. Đối với các đơn vị hành chính sự nghiệp, mặc dù nguồn kinh phí trích nộp BHXH, BHYT, BHTN đã được bố trí đủ trong kinh phí thường xuyên nhưng đơn vị SDLĐ đã không thực hiện theo quy định của pháp luật.

Xác định việc đôn đốc thu BHXH, BHYT, BHTN kịp thời có ý nghĩa quan trọng trong việc bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của NLĐ, ngay từ đầu năm, BHXH tỉnh đã tổ chức rà soát, phân tích dữ liệu để xác định và phân loại đơn vị nợ nhằm có giải pháp thực hiện phù hợp. Trên cơ sở đó, triển khai nhiều giải pháp nhằm tăng cường công tác thu, giảm nợ BHXH, BHYT.

Cụ thể, thành lập các đoàn đôn đốc thu, giảm nợ đối với các đơn vị nợ từ 3 tháng trở lên và thành lập các đoàn thanh tra chuyên ngành về đóng BHXH đối với các đơn vị nợ kéo dài, không thực hiện đúng cam kết trích đóng BHXH, BHYT với cơ quan BHXH. Tăng cường công tác truyền thông nhằm nâng cao nhận thức, ý thức tôn trọng pháp luật của NSDLĐ trong thực hiện chính sách BHXH, BHYT cho NLĐ. Yêu cầu cán bộ chuyên quản thu bám sát đơn vị để đôn đốc DN đóng kịp thời số phát sinh...

Để hạn chế và khắc phục tình trạng nợ đóng BHXH, BHYT, BHTN, thời gian tới BHXH tỉnh phân công cán bộ chuyên quản thường xuyên đến DN để kiểm tra, đối chiếu, đôn đốc DN trích nộp tiền đóng BHXH, BHYT, BHTN đầy đủ, kịp thời theo quy định. Bên cạnh đó, tổng hợp, phân tích, phân loại những đơn vị nợ BHXH và chủ động phối hợp với các cơ quan chức năng có liên quan thực hiện các biện pháp thu nợ BHXH. Đồng thời, công khai rộng rãi danh sách các đơn vị nợ BHXH trên các phương tiện thông tin đại chúng…

Phối hợp với Thanh tra Sở Lao động, Thương binh và Xã hội, Liên đoàn Lao động tỉnh, Cục Thuế tỉnh và Công an tỉnh tăng cường các cuộc thanh tra, kiểm tra liên ngành tại các đơn vị, DN trên địa bàn, xử lý đúng theo quy định của pháp luật đối với các đơn vị trốn đóng, chậm đóng BHXH. Đặc biệt, đối với các DN nợ đóng BHXH, BHYT, BHTN với số tiền lớn, thời gian kéo dài, thì rà soát, xác định rõ tình trạng của DN và hướng dẫn các DN xây dựng lộ trình trả nợ cụ thể để giải quyết chế độ, chính sách cho NLĐ.

Bảo Bình