Tăng mức phạt, dẹp nạn xả rác, đổ trộm rác thải

Rác thải ngổn ngang trên đường Phạm Tu dù chính quyền địa phương đã đặt biển cấm. Ảnh: Duy Linh

Phạt nặng hành vi đổ trộm rác

Tại nhiều tuyến đường ngoại thành như khu vực xã Dương Hòa, ven đường Vành đai 3, 4, các tuyến đường như Lê Trọng Tấn, Phạm Tu… hay các khu đất bỏ hoang nội thành như lô đất 177 phố Trung Kính, tình trạng đổ trộm rác tái diễn bất chấp biển cấm và các đợt ra quân dọn dẹp. Không chỉ rác sinh hoạt, các loại rác xây dựng như gạch, vữa, xà bần cũng bị đổ trộm hàng loạt. Những địa điểm này thường khuất tầm quan sát, không có camera giám sát hoặc không có người canh giữ thường xuyên, tạo điều kiện cho các hành vi vi phạm diễn ra vào ban đêm.

Ngay cả ở những quận trung tâm (cũ) như Ba Đình, Hoàn Kiếm hay Đống Đa, nơi có mật độ dân cư cao và thường xuyên được dọn vệ sinh, tình trạng đổ rác sai quy định cũng không hề ít. Chỉ riêng tại quận Ba Đình (cũ), tính đến tháng 3/2025, lực lượng chức năng đã lập biên bản 120 trường hợp vi phạm, trong đó 115 trường hợp đã bị xử phạt với tổng số tiền lên tới 176 triệu đồng.

Tuy nhiên, khi các chế tài cũ không còn đủ mạnh để răn đe, Hà Nội đã chủ động thúc đẩy việc nâng khung xử phạt nhằm tăng hiệu quả thực thi pháp luật trong lĩnh vực bảo vệ môi trường. Nghị định 45/2022/NĐ‑CP quy định rõ mức phạt đối với hành vi đổ rác không đúng nơi quy định dao động từ 500.000 - 2.000.000 đồng đối với cá nhân. Nếu vi phạm do tổ chức thực hiện, mức phạt gấp đôi, thậm chí có thể không thấp hơn mức cao nhất áp dụng cho cá nhân.

Tháng 4/2025, HĐND TP đã thông qua Nghị quyết số 08/2025/NQ-HĐND, có hiệu lực kể từ ngày 1/9/2025, tăng mức xử phạt đối với các hành vi vi phạm hành chính trong lĩnh vực môi trường, bao gồm cả hành vi đổ trộm rác thải, theo khoản 1 Điều 33 của Luật Thủ đô 2024.

Cụ thể, mức phạt đối với cá nhân có hành vi vi phạm hành chính quy định tại Nghị quyết này cao hơn mức tiền phạt đối với hành vi vi phạm hành chính tương ứng quy định tại Nghị định số 45/2022/NĐ-CP, nhưng không vượt quá mức tiền phạt quy định tại điểm k khoản 1 Điều 24 Luật xử lý vi phạm hành chính, được sửa đổi, bổ sung tại điểm k khoản 10 Điều 1 Luật sửa đổi bổ sung một số điều của Luật xử lý vi phạm hành chính. Đây được xem là biện pháp mạnh mẽ nhằm xử lý tận gốc những hành vi coi thường quy định vệ sinh đô thị.

Giải pháp nào cho bài toán rác thải đô thị?

Song hành cùng việc củng cố khung pháp lý, TP Hà Nội cũng triển khai nhiều giải pháp nhằm ngăn chặn hành vi đổ trộm rác. Đáng chú ý là việc ứng dụng hệ thống camera giám sát để phát hiện và xử lý “nguội” các vi phạm. Từ cuối tháng 2/2025, Hà Nội đã yêu cầu các quận trung tâm (cũ) như Ba Đình, Hoàn Kiếm, Đống Đa, Hai Bà Trưng lắp đặt thêm camera tại các điểm thường xảy ra vi phạm. Quận Ba Đình (cũ) đã tiên phong lắp 79 camera giám sát tại 13 phường. Hình ảnh từ camera được truyền trực tiếp về máy chủ tại Công an phường để truy xuất và lập biên bản vi phạm từ xa.

Mô hình xử lý “phạt nguội” này bước đầu mang lại hiệu quả rõ rệt. Tại nhiều khu dân cư, ý thức của người dân dần cải thiện khi biết khu vực sinh sống có camera giám sát. Một số phường như Cống Vị, Vĩnh Phúc (cũ) đã ghi nhận số lượng vi phạm giảm đáng kể sau khi triển khai hệ thống theo dõi trực tuyến. Ngoài ra, các quận như Đống Đa, Tây Hồ (cũ) cũng bắt đầu nhân rộng hệ thống này, kết hợp giữa nguồn lực công và xã hội hóa thông qua việc khuyến khích người dân chia sẻ dữ liệu từ camera cá nhân.

Bên cạnh giải pháp công nghệ, TP còn tập trung vào thay đổi cách thức thu gom và xử lý rác nhằm giảm tình trạng xả rác bừa bãi. Điển hình là mô hình thu gom rác theo khung giờ cố định tại quận Hoàn Kiếm (cũ), trong đó rác chỉ được thu vào buổi tối từ sau 19h. Toàn bộ 45 điểm tập kết rác ban ngày ở quận này đã bị xóa bỏ, trả lại mặt bằng thông thoáng và vệ sinh cho lòng đường, vỉa hè. Cách làm này đang được xem xét nhân rộng sang các địa bàn nội thành khác.

Đồng thời, lực lượng chức năng cũng tăng cường tuần tra, xử lý vi phạm vào ban đêm – thời điểm thường xảy ra hành vi đổ trộm. Công an các phường và cán bộ tổ dân phố được huy động phối hợp lập các tổ công tác thường xuyên tuần tra, kiểm tra, đặc biệt tại các “điểm nóng” như khu đất trống, ven đường lớn, khu dự án chưa sử dụng. Một số nơi đã thí điểm lắp thêm đèn chiếu sáng và biển cảnh báo nhằm tăng tính răn đe.

Tuy nhiên, dù các giải pháp trên bước đầu mang lại hiệu quả tích cực, nhưng nhìn tổng thể, tình trạng đổ trộm rác thải vẫn chưa thể kiểm soát hoàn toàn. Một số khu vực ven đô, các khu đất bỏ hoang hoặc giáp ranh giữa các phường vẫn bị xem là “vùng trắng” trong giám sát. Không ít đối tượng lợi dụng kẽ hở về quản lý để lén lút xả rác, đốt rác trái phép trong đêm. Một số người dân, vì thói quen tiện đâu vứt đó hoặc thiếu điểm đổ rác hợp lý, vẫn tái diễn hành vi sai trái dù đã được nhắc nhở nhiều lần.

Để giải quyết tận gốc vấn đề, các chuyên gia môi trường cho rằng cần tiếp tục củng cố cả 3 yếu tố: hạ tầng - con người - pháp lý. Trong đó, việc tăng cường chế tài xử phạt như Hà Nội đang làm là bước đi đúng và cần thiết, nhưng chưa đủ. TP cần tiếp tục đầu tư vào hệ thống giám sát thông minh hơn, mở rộng lắp đặt camera tại vùng ven, vùng giáp ranh; đồng thời hỗ trợ công nghệ nhận diện hành vi vi phạm từ xa bằng trí tuệ nhân tạo.

Ngoài ra, người dân cần được khuyến khích giám sát địa bàn nơi mình sinh sống, thông qua đường dây nóng, ứng dụng phản ánh hiện trường, hoặc nhóm cộng đồng tự quản. Một đề xuất khác là xây dựng hệ thống thu gom rác theo yêu cầu – tức là người dân có thể đăng ký dịch vụ thu gom rác cồng kềnh, rác xây dựng hoặc chất thải đặc biệt với mức phí phù hợp. Việc này không chỉ giảm áp lực cho hệ thống rác chung, mà còn giúp loại bỏ lý do “không biết vứt ở đâu” của người dân.

Cuộc chiến chống đổ trộm rác thải ở Hà Nội không thể giải quyết trong ngày một ngày hai. Nhưng với một hệ thống quy định chặt chẽ hơn, sự vào cuộc mạnh mẽ của chính quyền và trách nhiệm công dân từ mỗi người dân, TP có thể kỳ vọng vào một diện mạo đô thị sạch sẽ, văn minh hơn.

Minh Nhật