Tăng nguồn vốn dài hạn cho nền kinh tế

Mở kênh vốn cho hạ tầng

Bộ Tài chính đang lấy ý kiến hoàn thiện dự thảo Thông tư sửa đổi quy định về hoạt động quỹ đầu tư, trong đó đề xuất bổ sung loại hình quỹ đầu tư trái phiếu hạ tầng - một cấu phần mới được kỳ vọng giúp mở rộng kênh huy động vốn trung và dài hạn cho phát triển cơ sở hạ tầng. Động thái này xuất phát từ yêu cầu hoàn thiện khung pháp lý để khơi thông nguồn lực xã hội hóa, trong bối cảnh Việt Nam đứng trước nhu cầu đầu tư hạ tầng khổng lồ nhằm đạt mục tiêu trở thành nước phát triển vào năm 2045.

Theo Ủy ban Chứng khoán Nhà nước, nền kinh tế đang bước vào giai đoạn cần gia tăng đột phá trong các lĩnh vực then chốt như giao thông, năng lượng, viễn thông và đô thị, trong khi dư địa từ ngân sách và tín dụng ngân hàng ngày càng thu hẹp.

Các đánh giá từ VIS Rating cho thấy, nhu cầu đầu tư hạ tầng tại Việt Nam đến năm 2030 lên tới khoảng 245 tỷ USD. Ảnh: Thanh Đức

Quỹ đầu tư trái phiếu hạ tầng vì vậy được xem là công cụ quan trọng để huy động vốn từ người dân, doanh nghiệp và nhà đầu tư nước ngoài, hỗ trợ các dự án quy mô lớn có chu kỳ đầu tư dài, yêu cầu nguồn lực bền vững và ổn định.

Hiện nay, thị trường vẫn thiếu các sản phẩm quỹ phù hợp với nhu cầu và "khẩu vị" rủi ro của nhà đầu tư, dẫn đến xu hướng đầu tư trực tiếp vẫn chiếm ưu thế. Việc hình thành quỹ trái phiếu hạ tầng không chỉ bổ sung "mảnh ghép" còn thiếu cho thị trường vốn, mà còn thúc đẩy quá trình chuyên nghiệp hóa hoạt động quản lý quỹ, qua đó tăng tính minh bạch và khả năng kiểm soát rủi ro cho nhà đầu tư.

Các đánh giá từ VIS Rating cho thấy, nhu cầu đầu tư hạ tầng tại Việt Nam đến năm 2030 lên tới khoảng 245 tỷ USD, trong khi ngân sách mới đáp ứng được 70%. Số liệu thị trường cũng phản ánh sự mất cân đối về cơ cấu huy động vốn: trong 10 tháng năm 2025, gần 482.000 tỷ đồng trái phiếu doanh nghiệp được phát hành, nhưng hạ tầng và bất động sản chỉ chiếm 23%, còn lại chủ yếu thuộc khối ngân hàng.

Trong khi đó, các dự án hạ tầng lại đòi hỏi nguồn vốn dài hạn, ổn định - một đặc điểm khiến thị trường vốn trở thành kênh huy động tất yếu. Với quy mô tài chính trong dân cư, khối bảo hiểm, quỹ đầu tư và quỹ hưu trí còn rất lớn, quỹ trái phiếu hạ tầng được kỳ vọng gom dòng vốn phân tán và chuyển hóa thành nguồn lực trực tiếp cho các dự án thiết yếu.

Củng cố nền tảng vốn dài hạn

Ông Dương Đức Hiếu - Giám đốc, chuyên gia cao cấp của VIS Rating nhận định, trong giai đoạn 2025 - 2030, Việt Nam sẽ cần lượng vốn khổng lồ để thực hiện các dự án như đường sắt cao tốc hay chuyển dịch năng lượng. Trước đây, tăng trưởng hạ tầng chủ yếu dựa vào ngân sách, nguồn vốn hỗ trợ phát triển chính thức (ODA) và tín dụng ngân hàng.

Tuy nhiên, nguồn ODA không còn dồi dào, còn tín dụng sẽ bị kiểm soát chặt hơn theo giới hạn an toàn hệ thống. Ngay cả trong những thời kỳ tín dụng tăng mạnh, GDP của Việt Nam cũng chưa từng đạt mức 2 con số, mục tiêu tăng trưởng đặt ra cho giai đoạn tới.

“Muốn đạt mục tiêu phát triển cao hơn, Việt Nam phải mở rộng các kênh huy động vốn mới, trong đó trái phiếu hạ tầng có thể đóng vai trò như một trụ cột quan trọng” - ông Hiếu phân tích.

Cũng theo ông Hiếu, một yếu tố thuận lợi là sự ổn định chính trị - kinh tế của Việt Nam, tạo điều kiện để triển khai các dự án có vòng đời kéo dài nhiều thập niên. Ở góc độ thị trường, nguồn vốn dài hạn từ các tổ chức như bảo hiểm, quỹ đầu tư và quỹ hưu trí vẫn chưa được khai thác tương xứng, trong khi đây là nhóm nhà đầu tư phù hợp nhất với các công cụ có kỳ hạn lớn.

“Với sự xuất hiện của quỹ trái phiếu hạ tầng, dòng vốn này có cơ hội được điều tiết vào các dự án có tác động lan tỏa lớn, đóng góp bền vững cho tăng trưởng kinh tế” - ông Hiếu khẳng định.

Ở góc nhìn khác, ông Phùng Xuân Minh - Chủ tịch HĐQT Saigon Rating cho rằng, việc đưa quỹ trái phiếu hạ tầng vào dự thảo Thông tư mang ý nghĩa quan trọng ở tầm nhìn dài hạn, khi Việt Nam hướng tới mô hình huy động nguồn lực dựa trên 3 “chân kiềng”: vốn công, vốn tư và vốn quốc tế. Trong thực tế, đầu tư hạ tầng tại Việt Nam thời gian qua đã kết hợp cả vốn công và vốn tư, cùng với một phần vốn ODA cho một số dự án trọng điểm.

Tuy nhiên, để tạo ra động lực dài hạn và bền vững, thị trường cần thêm cơ chế thu hút nguồn vốn tài chính toàn cầu theo hướng sinh lợi dài hạn. Quỹ trái phiếu hạ tầng nhờ đó trở thành kênh kết nối các dòng vốn này, góp phần tạo nền tảng tài chính ổn định cho hạ tầng quốc gia.

Cũng theo ông Minh, hai điểm cần quan tâm trong thiết kế quỹ là xác định quỹ đóng với thời gian hoạt động dài từ 10 năm trở lên, phù hợp chuẩn quốc tế và bảo đảm tính thanh khoản bằng việc niêm yết chứng chỉ quỹ. Điều này tạo sự cân bằng giữa yêu cầu vốn ổn định cho dự án và nhu cầu giao dịch của nhà đầu tư.

“Cơ chế linh hoạt, cùng danh mục mục tiêu rõ ràng cho từng cấp độ đầu tư từ trung ương, địa phương đến doanh nghiệp, sẽ là yếu tố then chốt để quỹ phát huy hiệu quả” - ông Minh nhấn mạnh.

Nhìn tổng thể, đề xuất bổ sung quỹ đầu tư trái phiếu hạ tầng thể hiện bước tiến quan trọng trong hoàn thiện khung pháp lý thị trường vốn, phù hợp với nhu cầu phát triển hạ tầng và định hướng mở rộng các kênh huy động vốn dài hạn. Khi được vận hành đồng bộ với hệ thống chính sách hiện hành, quỹ này không chỉ giúp giảm áp lực cho ngân sách và tín dụng ngân hàng, mà còn góp phần hình thành cấu trúc vốn bền vững, tạo động lực mới cho tăng trưởng kinh tế trong giai đoạn chuyển dịch mạnh mẽ của Việt Nam.

Thu Hương