Tăng tính minh bạch, hiệu quả xét xử từ thủ tục tố tụng điện tử

Dự thảo Nghị quyết của Hội đồng Thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao hướng dẫn thực hiện thủ tục tố tụng, thủ tục hành chính tư pháp trên môi trường điện tử tại tòa án nhân dân đang được lấy ý kiến các cơ quan, đơn vị. Trong đó, một nội dung nhận được nhiều sự quan tâm của xã hội là đề xuất người dân có thể cung cấp tài liệu, chứng cứ và khởi kiện trực tuyến .

Đề xuất người dân có thể nộp đơn khởi kiện trực tuyến

Dự thảo Nghị quyết quy định về việc thực hiện trên môi trường điện tử các thủ tục tố tụng, hành chính tư pháp bao gồm: Nộp đơn khởi kiện, đơn yêu cầu, đơn đề nghị, kiến nghị; cung cấp, giao nộp tài liệu, chứng cứ; cấp, tống đạt, thông báo văn bản; nộp án phí, lệ phí, chi phí tố tụng, tạm ứng án phí, lệ phí, chi phí tố tụng; phiên họp, phiên tòa giải quyết vụ án, vụ việc; cấp bản sao bản án, quyết định của tòa án; giao, nhận hồ sơ, tài liệu, chứng cứ, văn bản tố tụng giữa các tòa án và thủ tục tố tụng, hành chính tư pháp khác theo quy định của pháp luật.

Cơ quan, tổ chức, cá nhân được bảo đảm tự nguyện lựa chọn thực hiện thủ tục tố tụng, hành chính tư pháp trên môi trường điện tử. Việc thực hiện thủ tục tố tụng, hành chính tư pháp trên môi trường điện tử chỉ được thực hiện khi có yêu cầu của cơ quan, tổ chức, cá nhân và có giá trị pháp lý như các hình thức khác theo quy định của pháp luật.

Dự thảo Nghị quyết nêu rõ cơ quan, tổ chức, cá nhân thực hiện gửi đơn khởi kiện, yêu cầu kèm theo tài liệu, chứng cứ mà mình hiện có trên Hệ thống điện tử giải quyết thủ tục tố tụng, hành chính tư pháp qua Cổng dịch vụ công quốc gia. (Ảnh minh họa. Nguồn: TH)

Dự thảo Nghị quyết cũng nêu rõ cơ quan, tổ chức, cá nhân thực hiện gửi đơn khởi kiện, yêu cầu kèm theo tài liệu, chứng cứ mà mình hiện có trên Hệ thống điện tử giải quyết thủ tục tố tụng, hành chính tư pháp qua Cổng dịch vụ công quốc gia hoặc hình thức khác theo hướng dẫn của Tòa án nhân dân tối cao, trừ trường hợp tài liệu, chứng cứ là vật chứng; tài liệu nghe được, nhìn được hoặc những tài liệu, chứng cứ khác mà không thể định dạng dưới dạng thông điệp dữ liệu điện tử.

Ngày khởi kiện, yêu cầu là ngày cơ quan, tổ chức, cá nhân gửi đơn khởi kiện, yêu cầu bằng phương thức gửi trực tuyến và được hệ thống xác nhận là gửi thành công. Cơ quan, tổ chức, cá nhân gửi tài liệu, chứng cứ bằng phương tiện điện tử đến Tòa án thông qua tài khoản giao dịch điện tử của mình.

Sau khi nhận được đơn khởi kiện, yêu cầu, tài liệu, chứng cứ của cơ quan, tổ chức, cá nhân, tòa án phải gửi xác nhận đã nhận được đơn khởi kiện, yêu cầu, tài liệu, chứng cứ của cơ quan, tổ chức, cá nhân đó.

Đáng chú ý, để có thể thực hiện khởi kiện, nộp chứng cứ tài liệu trực tuyến thì người dân phải đăng ký tài khoản giao dịch điện tử với tòa án bằng tài khoản định danh điện tử do hệ thống định danh và xác thực điện tử tạo lập, đã kết nối, tích hợp trên Cổng dịch vụ công quốc gia, Hệ thống điện tử giải quyết thủ tục tố tụng, hành chính tư pháp của tòa án.

Nghị quyết cũng quy định về việc tòa án được tổ chức phiên họp, phiên tòa trực tuyến để giải quyết, xét xử các vụ án, vụ việc, trừ các vụ án liên quan đến bí mật nhà nước, an ninh quốc gia.

Tăng tính minh bạch, khả năng tiếp cận công lý

Trao đổi với phóng viên Báo Nhân Dân, anh Hoàng Trung (phường Lê Thanh Nghị, thành phố Hải Phòng) bày tỏ sự tán thành với quy định người dân có thể thực hiện các thủ tục tố tụng, thủ tục hành chính tư pháp trên môi trường điện tử.

Theo anh Trung, các vụ việc giải quyết tại tòa án thời gian thường kéo dài vài tháng, có trường hợp đến vài năm, mất nhiều thời gian, công sức, chưa kể đến việc nơi cư trú cách xa tòa án giải quyết. Vì vậy, với những vụ án đơn giản, đặc biệt đối với những người ở xa, khó khăn về phương tiện giao thông hoặc người có hạn chế về khả năng đi lại, nếu được được gửi đơn kiện, tài liệu trực tuyến trên môi trường điện tử là rất tiện lợi, tiết kiệm được rất nhiều chi phí, công sức đi lại.

“Người dân có quyền lựa chọn giữa phương thức truyền thống (giấy) hoặc hình thức điện tử, phù hợp với năng lực công nghệ, hoàn cảnh cá nhân, có thể tham gia tố tụng “ở mọi nơi, mọi thời điểm” thông qua nền tảng số, điều này rất đáng mừng”, anh Trung bày tỏ.

Tuy nhiên, theo anh Trung, trước mắt vẫn cần tiếp tục duy trì việc nhận cả đơn khởi kiện trực tiếp, vì không phải người dân nào cũng sử dụng thành thạo và có điều kiện sử dụng về công nghệ.

Luật sư Lê Thu Hà (Đoàn luật sư thành phố Hà Nội) nhận định, việc ban hành Nghị quyết cho phép người dân thực hiện các thủ tục tố tụng trên môi trường điện tử là rất kịp thời, bởi đây cũng là xu hướng tất yếu nhằm nâng cao hiệu quả, minh bạch và công bằng trong công tác xét xử.

"Thực hiện tố tụng trên môi trường điện tử không chỉ tiết kiệm thời gian, công sức mà còn tăng tính minh bạch trong việc giải quyết vụ án", luật sư Hà chia sẻ.

Luật sư Hà chỉ ra, khi các tài liệu, chứng cứ được gửi qua hệ thống điện tử, có xác nhận hệ thống, sẽ tránh việc hồ sơ bị thất lạc hay thiếu giấy tờ hoặc bị từ chối tiếp nhận không rõ lý do.

Tuy nhiên, luật sư Hà cũng lưu ý, dự thảo Nghị quyết cần làm rõ thêm các mốc thời điểm yêu cầu thực hiện thủ tục tư pháp trên môi trường điện tử. Điều này có ý nghĩa đặc biệt quan trọng bởi trước hết nó bảo đảm quyền tự định đoạt của đương sự khi họ có thể chủ động lựa chọn phương thức tham gia tố tụng ngay từ giai đoạn khởi kiện, nộp bản tự khai hoặc khi nhận thông báo thụ lý. Đồng thời, sẽ hạn chế tình trạng đương sự thay đổi liên tục giữa thủ tục giấy và thủ tục điện tử nhằm kéo dài thời gian giải quyết, từ đó tạo sự ổn định và minh bạch trong quá trình tố tụng.

Cũng theo luật sư Hà, cần có quy định chặt chẽ về quyền truy cập, quyền trích xuất, lưu trữ, xóa dữ liệu, trách nhiệm bảo mật dữ liệu, trách nhiệm nếu lộ dữ liệu.

Thu Hằng