Tăng tốc đầu tư dự án metro tại TP.HCM

Hiện nay, TP.HCM mới có tuyến metro số 1 (Bến Thành - Suối Tiên) đưa vào khai thác. Ảnh: Lê Toàn

Hoàn thành 6 tuyến metro vào năm 2030

“TP.HCM cần tập trung hoàn thành 6 tuyến metro của Thành phố và 2 tuyến đường sắt quốc gia mà Trung ương đã giao. Chưa bao giờ Thành phố có điều kiện thuận lợi đến vậy, khi các cơ chế mới đã gỡ tất cả các điểm nghẽn trước đây”, Bí thư Thành ủy TP.HCM Trần Lưu Quang nhấn mạnh điều này trong buổi làm việc mới đây với Ban Quản lý Đường sắt đô thị.

Theo quy hoạch được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt, mạng lưới đường sắt đô thị của TP.HCM sau sáp nhập gồm 27 tuyến, với tổng chiều dài 1.024 km.

Trong giai đoạn 2025 - 2030, TP.HCM đặt mục tiêu đầu tư và hoàn thành 6 tuyến, gồm tuyến số 2 (đoạn Bến Thành - Tham Lương), tuyến số 2 (đoạn Bến Thành - Thủ Thiêm), tuyến Thủ Thiêm - Long Thành, tuyến Thành phố mới Bình Dương - Suối Tiên, tuyến Thủ Dầu Một - TP.HCM, tuyến số 6 (Tân Sơn Nhất - Phú Hữu) và tuyến Bến Thành - Cần Giờ.

Trong đó, tuyến metro Bến Thành - Cần Giờ dự kiến khởi công vào ngày 19/12 tới; tuyến số 2 (đoạn Bến Thành - Tham Lương) sẽ khởi công vào tháng 1/2026. Tuyến metro Bến Thành - Cần Giờ do Tập đoàn Vingroup đề xuất đầu tư trong thời gian từ năm 2025 đến năm 2028. Tuyến số 2 (đoạn Bến Thành - Tham Lương) dự kiến hoàn thành năm 2030. Bốn tuyến còn lại dự kiến khởi công trong năm 2026 hoặc chậm nhất là năm 2027.

Tại phiên họp Ban Chỉ đạo phát triển hệ thống mạng lưới đường sắt đô thị TP.HCM diễn ra mới đây, Bí thư Thành ủy TP.HCM Trần Lưu Quang đã yêu cầu tiến độ của từng dự án phải được gắn với trách nhiệm cá nhân, mục tiêu cụ thể và thời hạn rõ ràng để đảm bảo toàn bộ 6 tuyến metro trọng điểm hoàn thành vào năm 2030.

Mục tiêu khả thi

Có thể nói, mục tiêu hoàn thành 6 tuyến đường sắt đô thị mà TP.HCM đề ra trong vòng 5 năm là rất cao, nhưng không phải là không có cơ sở.

Thứ nhất, điểm nghẽn lớn nhất là giải phóng mặt bằng đã được khơi thông đáng kể. Còn nhớ, tuyến số 1 (Bến Thành - Suối Tiên) phải mất gần 10 năm cho việc giải phóng mặt bằng, khiến tiến độ dự án bị chậm.

Hiện tại, một số tuyến đã có mặt bằng sạch phục vụ thi công, như tuyến số 2, đoạn Bến Thành - Tham Lương. Tuyến Bến Thành - Cần Giờ cũng khá thuận lợi khi đoạn từ Bến Thành đến quận 7 (cũ) đi ngầm nên không phải giải phóng mặt bằng, đoạn đi qua Cần Giờ sẽ đi song song với đường Rừng Sác, diện tích cần giải phóng mặt bằng không nhiều. Vì vậy, mục tiêu hoàn thành đúng kế hoạch của hai tuyến này là khả thi.

Đối với 4 tuyến còn lại, gồm tuyến metro số 2 (đoạn Bến Thành - Thủ Thiêm); tuyến Thủ Thiêm - Long Thành; tuyến Thành phố mới Bình Dương - Suối Tiên; tuyến Thủ Dầu Một - TP.HCM; giai đoạn I của tuyến metro số 6 (Tân Sơn Nhất - Phú Hữu), có khối lượng giải phóng mặt bằng lớn, nhưng đang có nhiều thuận lợi trong thực hiện. Đặc biệt, quy định mới của Luật Đất đai về bồi thường giải phóng mặt bằng, cụ thể là mức giá bồi thường tiệm cận với giá thị trường, nên được người dân đồng thuận và bàn giao mặt bằng sớm hơn. Thực tế triển khai Dự án đường Vành đai 3 và giải phóng mặt bằng tuyến số 2 đoạn Bến Thành - Tham Lương cho thấy rõ sự thuận lợi này.

Về vốn đầu tư, ông Trần Quang Lâm, Giám đốc Sở Xây dựng TP.HCM cho biết, nguồn vốn Trung ương và ngân sách TP.HCM dự kiến đáp ứng khoảng 66% tổng nhu cầu đầu tư. Thành phố sẽ huy động thêm các nguồn, từ phát hành trái phiếu chính quyền địa phương, huy động nguồn vốn BT trả chậm từ nguồn ngân sách, vốn huy động từ đấu giá khai thác quỹ đất theo mô hình TOD (phát triển đô thị gắn với giao thông công cộng) và các phương thức hợp tác công - tư (PPP). Đặc biệt, hình thức đầu tư BT đang được nhiều nhà đầu tư quan tâm, đề xuất.

Về cơ chế, ông Phan Công Bằng, Trưởng ban Ban Quản lý đường sắt đô thị TP.HCM (MAUR) nhìn nhận, Nghị quyết số 188/2025/QH15 của Quốc hội về thí điểm một số cơ chế, chính sách đặc thù, đặc biệt để phát triển hệ thống mạng lưới đường sắt đô thị tại TP. Hà Nội, TP.HCM và Luật Đường sắt (năm 2025) đã mở ra nhiều cơ chế vượt trội. Chỉ riêng việc bỏ qua bước chủ trương đầu tư đã rút ngắn được 3 năm so với trước đây. Thời gian chuẩn bị thủ tục đầu tư cũng sẽ được rút ngắn đáng kể khi TP.HCM được phân cấp phê duyệt dự án đầu tư, cho phép chỉ định thầu (bao gồm tư vấn và xây lắp).

“Chính việc đơn giản hóa thủ tục, cùng với việc giao quyền chủ động cho doanh nghiệp đã tạo động lực cho nhiều nhà đầu tư đề xuất dự án”, ông Bằng nhấn mạnh.

Từ góc độ doanh nghiệp, đại diện Tập đoàn Trung Nam rất kỳ vọng vào việc thực hiện Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Đấu thầu, Luật Đầu tư theo phương thức đối tác công tư, Luật Hải quan, Luật Thuế giá trị gia tăng, Luật Thuế xuất khẩu, thuế nhập khẩu, Luật Đầu tư, Luật Đầu tư công, Luật Quản lý, sử dụng tài sản công. Theo đó, thẩm quyền chấp thuận chủ trương đầu tư đã được phân cấp mạnh cho UBND cấp tỉnh đối với 7 nhóm dự án. Các thủ tục hành chính trong phê duyệt chủ trương và cấp giấy chứng nhận đầu tư cũng được đơn giản hóa đáng kể, tạo điều kiện triển khai các dự án nhanh hơn.

Lê Quân