Tăng trưởng xanh: 'Bài toán' khó của Việt Nam

Ngổn ngang những thách thức

Tăng trưởng xanh đang dần trở thành xu thế tất yếu trên thế giới, tuy nhiên đây là một khái niệm quá rộng, bao hàm mọi lĩnh vực, ngành nghề trong nền kinh tế. Cùng đó là những “nút thắt” khó gỡ trong chính sách, nguồn lực, nhận thức đang tạo thách thức lớn cho Việt Nam thực hiện mục tiêu tăng trưởng xanh.

Tại hội thảo “Tăng cường đổi mới và công nghệ hướng tới tăng trưởng xanh” do Cơ quan Hợp tác quốc tế Hàn Quốc tổ chức ngày 30/6, đại diện Viện Nghiên cứu biến đổi khí hậu Hàn Quốc, cho hay, khoảng 18% phát thải khí nhà kính ở Việt Nam bắt nguồn từ giao thông đường bộ. Nguyên nhân ô nhiễm bụi mịn chính ở các thành phố lớn như Hà Nội và TP. Hồ Chí Minh.

Hội thảo “Tăng cường đổi mới và công nghệ hướng tới tăng trưởng xanh”. Ảnh: Hải Linh

Những năm gần đây, cùng với lực đẩy mạnh mẽ từ chính sách khuyến khích, xe điện hay phương tiện giao thông xanh tại Việt Nam đã bắt đầu phát triển. Tuy nhiên, để loại phương tiện này trở nên phổ biến và thực sự trở thành một giải pháp quan trọng giải bài toán ô nhiễm môi trường trong lĩnh vực giao thông vẫn là một thách thức lớn.

Theo đại diện Viện Nghiên cứu biến đổi khí hậu Hàn Quốc, chi phí trả trước của xe điện vẫn cao hơn đáng kể so với xe động cơ đốt trong, đặc biệt model sử dụng ắc quy Li-ion. Mặc dù tổng chi phí sở hữu xe điện Li-ion sẽ giảm trong khoảng 5-10 năm tới, giá thành ban đầu vẫn khiến người mua e ngại.

Xe điện ắc quy chì-acid có giá thành thấp hơn, nhưng cần thay thế ắc quy thường xuyên, dẫn đến chi phí dài hạn cao, hiệu quả kinh tế thấp. Hỗ trợ kinh tế và lắp đặt có giới hạn, làm giảm khả năng chi trả của người mua với thu nhập thấp và trung bình.

Cùng đó, cơ sở hạ tầng sạc điện chưa đạt tiêu chuẩn và việc nhập khẩu xe đã qua sử dụng làm chậm quá trình chuyển đổi sang phương tiện giao thông xanh tại việt Nam.

Trong lĩnh vực công nghiệp, việc hình thành phát triển khu công nghiệp sinh thái được kỳ vọng sẽ giúp tận dụng chéo chất thải của doanh nghiệp sản xuất, giảm phát thải và đạt mục tiêu phát triển xanh.

Mô hình này cũng đang được những tổ chức quốc tế hỗ trợ và triển khai các cơ hội khu công nghiệp sinh thái tại Việt Nam và đạt kết quả ban đầu. Nhưng để tăng trưởng xanh đúng nghĩa, theo bà Nguyễn Trâm Anh - Quản lý Dự án Quốc gia GEIPP Việt Nam, là rất thách thức. Trong đó đáng kể nhất là việc tái sử dụng chất thải, nước và năng lượng tái tạo; hạ tầng không đáp ứng được yêu cầu của khu công nghiệp sinh thái; thiếu đồng bộ trong kết nối, chia sẻ thông tin; thiếu sự tin tưởng trong hợp tác chia sẻ cơ sở hạ tầng.

Tại các địa phương, đầu tư công cho các dự án liên quan đến giảm tác động của biến đổi khí hậu cũng chưa được chú trọng đúng mức, thậm chí có xu hướng giảm. Điều này một lần nữa nhấn mạnh về nhận thức chưa đồng đều của cộng đồng về tầm quan trọng của tăng trưởng xanh, phát triển bền vững.

Khó nhất vẫn là tài chính xanh

Phát triển khu công nghiệp sinh thái, theo bà Trâm Anh còn một rào cản rất lớn là chi phí đầu tư lớn và khả năng tiếp cận tài chính xanh. Đây cũng là “nút thắt” được nhiều chuyên gia đã chỉ ra.

Thiếu nguồn lực tài chính là trở ngại lớn trong thực hiện tăng trưởng xanh tại Việt Nam. Ảnh minh họa

Nhìn vào ngành dệt may có thể thấy, đây là ngành xuất khẩu tới khoảng 80% sản lượng sản xuất trong khi yêu cầu về sản xuất xanh, sản xuất tuần hoàn đang được các thị trường nhập khẩu lớn của ngành gần như trở thành quy định bắt buộc. Bản thân doanh nghiệp dệt may cũng đã đầu tư cho công nghệ sản xuất mới, tiết kiệm nước, giảm phát thải, sử dụng năng lượng tái tạo.

Nhưng chi phí bỏ ra quá lớn, trong khi sản phẩm xanh giá thành cao, không phải người tiêu dùng nào cũng chấp nhận. Trong khi đó, đầu tư mà không thu hồi vốn, doanh nghiệp rất khó xoay sở dòng tiền cho sản xuất.

Điện cũng là một trong lĩnh vực “nóng” trong phát thải khí nhà kính, tiết kiệm năng lượng đang là mục tiêu lớn. Thế nhưng, việc phát triển các dự án năng lượng tái tạo với chi phí đầu tư ban đầu cao, thời gian hoàn vốn dài với dự án lớn. Cùng đó, thiếu nhân sự kỹ thuật cao, rủi ro công nghệ lỗi thời, quy định pháp lý phức tạp, cần phối hợp nhiều cơ quan… đang là những vấn đề nan giải.

Chi phí cũng là bài toán lớn trong các dự án xử lý chất thải tại Việt Nam, khi xử lý rác thải hiện đại đòi hỏi vốn lớn (từ 800-1.000 tỷ đồng cho 500 tấn/ngày). Mặt khác, sự phức tạp của chính sách với thủ tục hành chính và quy trình phê duyệt kéo dài; kinh nghiệm hạn chế với các công nghệ xử lý tiên tiến và kháng cự của cộng đồng là những vấn đề lớn.

Có thể thấy, tăng trưởng xanh là con đường có quá nhiều thách thức, trong đó đòi hỏi một nguồn lực rất lớn và sự chung tay cả nhà nước, doanh nghiệp và cả cộng đồng. Chính phủ cũng đã có những hỗ trợ mạnh mẽ trong việc hoàn thiện khung pháp lý và định hướng đổi mới công nghệ cho doanh nghiệp chuyển đổi xanh.

Bên cạnh đó, các doanh nghiệp cũng đã và đang chủ động thích ứng với xu thế chuyển đổi xanh, tính toán cụ thể và có lộ trình chuyển đổi công nghệ, quy trình sản xuất hướng đến tăng trưởng xanh và phát triển bền vững. Kỳ vọng với sự bắt tay chặt chẽ giữa cơ quan Chính phủ và cộng đồng doanh nghiệp cùng sự hỗ trợ từ các tổ chức quốc tế sẽ giúp Việt Nam tiến từng bước chắc trên con đường chuyển đổi xanh, tăng trưởng xanh.

Nằm trong khuôn khổ hoạt động truyền thông cho hợp phần "Hỗ trợ xây dựng báo cáo kỹ thuật kế hoạch hành động tăng trưởng xanh cấp tỉnh" thuộc dự án "Thúc đẩy thị trường đầu tư tiết kiệm và hiệu quả năng lượng trong lĩnh vực công nghiệp và hỗ trợ thực hiện kế hoạch hành động tăng trưởng xanh Việt Nam", ngày 30/6, Cơ quan Hợp tác quốc tế Hàn Quốc tổ chức hội thảo “Tăng cường đổi mới và công nghệ hướng tới tăng trưởng xanh”. Tại hội thảo, các diễn giả đã thảo luận, nhận diện những "nút thắt", đưa ra khuyến nghị giúp Việt Nam thực hiện chuyển đổi xanh hợp lý.

Hải Linh