Tạo bứt phá cho kinh tế nông thôn, miền núi

Hơn 1.200 mô hình mang lại hiệu quả kinh tế - xã hội

Theo báo cáo của Bộ Khoa học và Công nghệ, Chương trình hỗ trợ ứng dụng, chuyển giao tiến bộ khoa học và công nghệ (KH-CN) thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội nông thôn, miền núi, vùng dân tộc thiểu số giai đoạn 2016 - 2025 của Thủ tướng Chính phủ (Chương trình) đã và đang mang lại hiệu quả kinh tế - xã hội thiết thực cho khu vực nông thôn, miền núi và dân tộc ít người. Thông qua việc thực hiện các Chương trình, nhiệm vụ KH-CN, hoạt động nghiên cứu, ứng dụng KH-CN được triển khai, từng bước gắn với thực tiễn sản xuất và đời sống vùng dân tộc ít người và vùng núi. Các mô hình điểm, mô hình trình diễn và áp dụng các tiến bộ KH-CN đã phục vụ yêu cầu chuyển đổi cơ cấu cây trồng, vật nuôi, khai thác tốt tiềm năng, lợi thế của vùng đồng bảo dân tộc ít người và vùng núi, góp phần thay đổi tập quán sản xuất theo hướng tăng năng suất, chất lượng bền vững.

Các đại biểu tham quan gian trưng bày sản phẩm nông nghiệp ứng dụng tiến bộ khoa học, công nghệ thành công. Ảnh: N. Anh

Cụ thể, sau 5 năm triển khai giai đoạn 2016 - 2020 đã xây dựng được ít nhất 1.200 mô hình ứng dụng, chuyển giao tiến bộ KH-CN có hiệu quả, có quy mô phù hợp với vùng sinh thái của từng địa bàn nông thôn, miền núi, vùng đồng bào dân tộc ít người, trong đó có ít nhất 30% mô hình thực hiện ở miền núi, vùng đồng bào dân tộc ít người; xây dựng được ít nhất 20% mô hình liên kết ứng dụng KH-CN theo chuỗi giá trị hàng hóa, tạo sinh kế cho người dân; Chuyển giao được ít nhất 1.500 lượt công nghệ mới, tiên tiến phù hợp với từng vùng, miền, thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội nông thôn, miền núi, vùng đồng bào dân tộc ít người.

Bên cạnh đó, Chương trình đã giúp đào tạo, bồi dưỡng nâng cao năng lực quản lý và tổ chức triển khai dự án, năng lực ứng dụng và chuyển giao công nghệ cho ít nhất 1.500 cán bộ quản lý và khoảng 2.500 kỹ thuật viên cơ sở ở địa phương, khoảng 80.000 lượt nông dân để có đội ngũ cán bộ kỹ thuật, quản lý thường xuyên bám sát địa bàn giúp nông dân tiếp tục mở rộng việc áp dụng các tiến bộ khoa học và công nghệ đã được chuyển giao...; góp phần giải quyết lao động nông thôn, cải thiện đời sống nhân dân, từng bước hình thành thị trường công nghệ ở nông thôn, tạo đà cho việc ứng dụng nhanh các thành tựu KH-CN vào sản xuất và thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội khu vực nông thôn, miền núi và dân tộc ít người.

Điển hình như Hà Giang, trong 5 năm qua đã triển khai 36 mô hình thuộc lĩnh vực nông nghiệp kết hợp với áp dụng các tiến bộ khoa học kỹ thuật mới, trong đó có 21 mô hình sản xuất nông, lâm nghiệp và 15 mô hình chăn nuôi tại các xã điểm. Tiêu biểu như đối với 4 huyện vùng Cao nguyên đá (Đồng Văn, Mèo Vạc, Yên Minh và Quản Bạ) tập trung phát triển các mô hình trồng cỏ gắn với chăn gia súc hàng hóa; mô hình trồng rau, hoa sạch; các mô hình trồng cây dược liệu có giá trị kinh tế cao và nuôi ong. Đối với 2 huyện vùng cao phía tây (Hoàng Su Phì và Xín Mần) tập trung vào các mô hình chăn nuôi trâu, lợn đen, trồng và chế biến chè, cây dược liệu và đậu tượng. Đối với các huyện vùng thấp (Vị Xuyên, Bắc Quang, Quang Bình, Bắc Mê và thành phố Hà Giang) tập trung triển khai các mô hình phát triển nuôi trồng thủy sản, trồng cây ăn quả, chăn nuôi gia cầm và phát triển lúa, ngô, rau hàng hóa. Các huyện nói trên đều có các xã thuộc danh sách 3.434 xã thuộc vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi theo Quyết định số 861/2021 của Thủ tướng Chính phủ.

Hay đối với tỉnh Bắc Giang, nếu không có KH-CN thì nông nghiệp của tỉnh này không có sự phát triển rực rỡ như hiện nay. Chủ tịch UBND tỉnh Bắc Giang Lê Ánh Dương cho biết, Bắc Giang là địa phương đầu tiên trong cả nước được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Quy hoạch tỉnh thời kỳ 2021 - 2030, tầm nhìn đến năm 2050. Quy hoạch xác định: "Phát triển nhanh và bền vững là yêu cầu xuyên suốt, dựa chủ yếu vào KH-CN và đổi mới sáng tạo, đưa KH-CN, kinh tế tri thức và chuyển đổi số toàn diện trở thành nhân tố đóng góp chủ yếu cho nâng cao chất lượng tăng trưởng". Hiện nay, Bắc Giang đã xây dựng được 766 mô hình sản xuất nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao; đã hình thành một số vùng sản xuất tập trung, quy mô lớn, ứng dụng công nghệ cao tạo ra chuỗi giá trị như: Vùng chăn nuôi gà đồi Yên Thế, vùng chăn nuôi và tiêu thụ lợn sạch Tân Yên... Đặc biệt, Bắc Giang đang hình thành vùng cây ăn quả trọng điểm quốc gia theo chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ, với quy mô gần 50.000ha, trong đó Lục Ngạn là nòng cốt với sản phẩm chủ lực vải thiều, cam, bưởi, ổi, táo… được sản xuất theo tiêu chuẩn GAP.

Thêm một địa phương khác như tỉnh Kon Tum, địa hình chủ yếu là đồi núi, chiếm khoảng 2/5 diện tích toàn tỉnh, song Kon Tum đã đề ra một loạt giải pháp, trong đó nhấn mạnh đến tăng cường sự lãnh đạo của cấp ủy, nhất là các cơ quan chuyên ngành và các địa phương có tiềm năng, lợi thế về dược liệu phải đưa chủ trương về ứng dụng KH-CN trong đầu tư, phát triển, chế biến dược liệu vào Chương trình công tác, kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội hằng năm. Theo đó, Kon Tum đã triển khai thực hiện trồng sâm gần 17.000 ha tại 5 xã của huyện Tu Mơ Rông và 3 xã thuộc huyện Đăk Glei - là những huyện có các xã thuộc danh sách 3.434 xã thuộc vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi theo Quyết định số 861/2021 của Thủ tướng Chính phủ.

Phấn đấu xây dựng 10 doanh nghiệp khoa học và công nghệ

Theo đánh giá của các địa phương, chương trình đã tạo được điểm sáng về ứng dụng KH-CN vào sản xuất, mang lại hiệu quả kinh tế - xã hội thiết thực cho vùng nông thôn, miền núi, vùng đồng bào dân tộc thiểu số. Kết quả của chương trình được duy trì và phát huy nhân rộng góp phần quan trọng vào việc xây dựng nền nông nghiệp theo hướng sản xuất hàng hóa lớn cũng như thực hiện chương trình phát triển kinh tế - xã hội bền vững của địa phương.

Với những kết quả đã đạt được, chương trình hỗ trợ ứng dụng, chuyển giao tiến bộ KH-CN thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội nông thôn, miền núi, vùng dân tộc thiểu số giai đoạn 2021 - 2025, phấn đấu sẽ xây dựng được ít nhất 1.000 mô hình ứng dụng, chuyển giao tiến bộ KH-CN có hiệu quả, trong đó có ít nhất 30% mô hình thực hiện ở miền núi, vùng dân tộc thiểu số; tăng tỷ lệ các mô hình liên kết ứng dụng KH-CN theo chuỗi giá trị hàng hóa, các mô hình có quy mô sản xuất lớn, quy mô công nghiệp, gắn sản xuất nông nghiệp với công nghiệp chế biến; chuyển giao được ít nhất 1.500 lượt công nghệ mới, tiên tiến ở các lĩnh vực KH-CN, trong đó có ít nhất 20% công nghệ cao; Đào tạo ít nhất 1.500 kỹ thuật viên cơ sở, tập huấn kỹ thuật cho ít nhất 60.000 lượt nông dân; Có ít nhất 10 doanh nghiệp khoa học công nghệ hoạt động chuyển giao KH-CN phục vụ phát triển nông thôn, miền núi, vùng dân tộc thiểu số được hình thành từ chương trình.

NHẬT ANH