Tạo cơ chế 'đặt hàng' từ doanh nghiệp đến trường học: Sinh viên vững kiến thức, chắc kỹ năng

Chiều ngày 7-11, tại Trường ĐH Sư phạm Kỹ thuật TP.HCM đã diễn ra Hội nghị và triển lãm “Thúc đẩy hợp tác ba nhà trong lĩnh vực công nghiệp”. Ba nhà ở đây được hiểu là nhà nước, nhà trường và doanh nghiệp. Hội nghị thu hút hơn 300 đại biểu từ cơ quan quản lý, doanh nghiệp, hiệp hội, tổ chức quốc tế.

Hợp tác 3 nhà ngày càng được cụ thể hóa

Trình bày tại hội nghị, TS Trần Nam Tú, Phó Cục trưởng Cục Khoa học, Công nghệ và Thông tin, Bộ GD&ĐT, cho rằng mô hình hợp tác ba nhà được triển khai đa dạng và hiệu quả ở nhiều quốc gia phát triển, như ở Hoa Kỳ, Hàn Quốc, Nhật Bản…

Còn tại Việt Nam, TS Tú cho biết tiến trình phát triển mô hình ba Nhà đã trải qua nhiều giai đoạn: từ khởi phát trước năm 2010 với hợp tác đơn lẻ và đào tạo nặng lý thuyết, chuyển sang giai đoạn hình thành khung chính sách (2010-2015) gắn kết Trường – Doanh nghiệp – Nhà nước, và tiếp tục mở rộng và thể chế hóa (2016-2020) với chương trình đào tạo gần nhu cầu doanh nghiệp.

Hiện tại, Việt Nam đang trong giai đoạn hội nhập và hệ sinh thái đổi mới sáng tạo, tập trung vào việc kiến tạo, điều phối lợi ích của Nhà nước và thúc đẩy chuỗi đổi mới sáng tạo khép kín theo Nghị quyết 57/2024.

TS Trần Nam Tú, Phó Cục trưởng Cục Khoa học, Công nghệ và Thông tin, Bộ GD&ĐT trao đổi tại hội nghị. Ảnh: NT

Theo ông Nam Tú, chính sách khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo theo Luật mới đã thể hiện sự chuyển đổi mạnh mẽ từ phương thức kiểm soát đầu vào sang quản lý kết quả, hiệu quả đầu ra, đồng thời chấp nhận rủi ro trong nghiên cứu.

Bộ GD&ĐT khẳng định định hướng gắn nghiên cứu với ứng dụng, lấy đổi mới sáng tạo là động lực đưa tri thức vào thực tiễn. Mục tiêu cốt lõi là xây dựng đại học thành các trung tâm nghiên cứu khoa học và công nghệ và đưa doanh nghiệp trở thành trung tâm của hệ thống đổi mới sáng tạo.

Ông cho biết khung pháp lý cho mô hình hợp tác được cụ thể hóa thông qua Nghị định 180, cho phép cơ quan nhà nước, trường đại học, viện nghiên cứu và doanh nghiệp cùng đầu tư, quản lý, vận hành các dự án khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo theo cơ chế PPP (hợp tác công tư).

Các bên tham gia dự án PPP được hưởng các ưu đãi đầu tư, được miễn, giảm thuế và được sở hữu, khai thác, thương mại hóa kết quả nghiên cứu. Đặc biệt, trường/viện công lập được phép dùng tài sản công hoặc quyền sở hữu trí tuệ để góp vốn cùng doanh nghiệp.

Trách nhiệm của từng bên theo Nghị định 180 (Điều 23) cũng được phân định rõ ràng. Trong đó, nhà nước đảm nhận vai trò kiến tạo chính sách, đầu tư hạ tầng, giám sát, hỗ trợ tài chính – đất đai và đặt hàng. Trường đại học, viện nghiên cứu tập trung vào nghiên cứu, chuyển giao công nghệ và đào tạo nhân lực chất lượng cao. Doanh nghiệp đảm nhiệm việc đầu tư, ứng dụng, thương mại hóa kết quả và mở rộng thị trường khoa học và công nghệ.

Đề xuất 3 giải pháp phối hợp

Đại diện Hiệp hội các Doanh nghiệp Khu công nghiệp TP.HCM (HBA), ông Võ Văn Thân, Chủ tịch hiệp hội này nhấn mạnh mô hình hợp tác ‘3 nhà’ – Nhà nước, nhà trường và doanh nghiệp chính là chìa khóa để dòng chảy chính sách, công nghệ và nhân lực được kết nối hiệu quả.

Việc hợp tác với trường đại học không chỉ giúp doanh nghiệp tồn tại, hội nhập quốc tế, mà còn giúp thành phố kiến tạo mô hình công nghiệp: tri thức, sản xuất thông minh, phát thải thấp, giá trị cao.

Đại diện các doanh nghiệp trao đổi về vấn đề hợp tác ba Nhà

Tuy nhiên, để thực hiện hiệu quả, ông đề xuất ba giải pháp. Cụ thể: Thứ nhất, tạo cơ chế “đặt hàng” từ doanh nghiệp đến trường đại học: Doanh nghiệp nêu bài toán – nhà trường nghiên cứu và đề xuất giải pháp – HBA làm cầu nối triển khai thử nghiệm. Mô hình này giúp rút ngắn khoảng cách giữa lý thuyết và thực tiễn.

Thứ hai, phát triển mô hình “Phòng thí nghiệm doanh nghiệp” tại trường ĐH: HBA sẽ cùng các trường kỹ thuật xây dựng các khu thực hành mô phỏng dây chuyền sản xuất công nghiệp hiện đại, vừa để sinh viên thực tập, vừa giúp doanh nghiệp đào tạo và thử nghiệm công nghệ.

Thứ ba, chính sách ưu đãi doanh nghiệp tham gia hợp tác ba nhà: Đề xuất TP kiến nghị Chính phủ ban hành chính sách ưu đãi về thuế, tiền thuê đất, vốn vay cho các doanh nghiệp đầu tư vào R&D, chuyển đổi xanh, hoặc hợp tác đào tạo với trường đại học.

Thầy trò Trường ĐH Sư phạm Kỹ thuật TP.HCM trong một giờ thực hành. Ảnh: TV

Nêu thực tế hiện nay, ông Võ Sơn Điền, Chủ tịch Hiệp hội Công nghiệp Hỗ trợ TP.HCM (HASI), thẳng thắn chia sẻ ngành công nghiệp hỗ trợ Việt Nam hiện có hơn 2.000 doanh nghiệp, trong đó TP.HCM chiếm gần 40%. Nhiều doanh nghiệp đã trở thành nhà cung ứng cấp 1, cấp 2 cho các tập đoàn lớn nhưng phần lớn doanh nghiệp vẫn đang đối mặt với ba khó khăn lớn.

Cụ thể như quy mô nhỏ – năng lực tài chính hạn chế, khó đầu tư máy móc công nghệ cao; Khoảng cách công nghệ và nhân lực kỹ thuật, đặc biệt trong lĩnh vực khuôn mẫu, tự động hóa và vật liệu mới; Thiếu cầu nối hiệu quả với các trường đại học và tổ chức nghiên cứu, dẫn đến khoảng cách giữa sáng tạo học thuật và ứng dụng thực tiễn.

Theo ông, HASI xác định sứ mệnh của mình không chỉ là hỗ trợ doanh nghiệp, mà còn là cầu nối chiến lược giữa doanh nghiệp – học viện – cơ quan quản lý nhà nước.

Trong các định hướng trọng tâm mà HASI đang thực hiện, theo ông, HASI luôn mong muốn thúc đẩy hợp tác giữa doanh nghiệp và trường đại học. HASI ký kết hợp tác với các trường đại học kỹ thuật nhằm phát triển mô hình hợp tác đào tạo – nghiên cứu – thử nghiệm – chuyển giao công nghệ, đưa nghiên cứu vào ứng dụng thực tiễn trong nhà máy.

Ông cho rằng, doanh nghiệp sẵn sàng tài trợ học bổng cho sinh viên từ năm thứ ba, năm thứ tư để tăng cường đào tạo, giúp sinh viên phát triển năng lực nghề nghiệp, sẵn sàng làm việc cho doanh nghiệp.

Cạnh đó, hợp tác cũng có thể là doanh nghiệp phối hợp đào tạo bằng cách cử nhân sự của doanh nghiệp trực tiếp giảng dạy cho sinh viên. Như dạy về kỹ thuật, các giảng viên ở trường dạy chưa chắc hiệu quả bằng nhân viên kỹ thuật của doanh nghiệp, nhất là kỹ thuật cao, liên quan trực tiếp đến vận hành máy móc.

Đồng thời ủng hộ mạnh mẽ việc thành lập “Trung tâm Chuyển đổi sản xuất tiên tiến (AMTC)” tại Trường ĐH Sư phạm Kỹ thuật TP.HCM. Đây sẽ là nơi doanh nghiệp công nghiệp hỗ trợ được trải nghiệm, thử nghiệm và nâng cấp công nghệ, đồng thời được hỗ trợ trong đào tạo nhân lực, tư vấn kỹ thuật và chuyển giao đổi mới.

PHẠM ANH