Tạo hành lang pháp lý thuận lợi để kích cầu đầu tư nông nghiệp

Doanh nghiệp vẫn ngần ngại rót tiền vào nông nghiệp

Nông nghiệp luôn được xem là ngành có vai trò chiến lược và lợi thế lớn của Việt Nam. Trong những năm gần đây, ngành này không ngừng phát triển về cả quy mô và trình độ sản xuất, đồng thời đạt nhiều tiến bộ trong chế biến, mở rộng thị trường và tăng trưởng xuất khẩu các sản phẩm chất lượng cao. Tuy nhiên, số lượng doanh nghiệp đầu tư vào lĩnh vực nông nghiệp, đặc biệt tại khu vực nông thôn, vẫn còn rất hạn chế.

Việc thu hút đầu tư vào nông nghiệp đang gặp nhiều khó khăn, trở thành rào cản lớn đối với sự phát triển bền vững của ngành. Ảnh minh họa

Theo thống kê của Bộ Nông nghiệp và Môi trường, hiện nay, cả nước có khoảng 50.000 doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực nông nghiệp trên tổng số 900.000 doanh nghiệp, chiếm khoảng 5,5%. Việc thu hút đầu tư vào nông nghiệp đang gặp nhiều khó khăn, trở thành rào cản lớn đối với sự phát triển bền vững của ngành.

Nguyên nhân do, doanh nghiệp vẫn còn gặp nhiều trở ngại trong việc tiếp cận đất đai để tổ chức sản xuất. Quy hoạch sử dụng đất nông nghiệp, đặc biệt là quy hoạch vùng nguyên liệu, chưa được triển khai hiệu quả và ổn định, gây khó khăn cho việc lập kế hoạch sản xuất dài hạn.

Quá trình tích tụ và tập trung đất nông nghiệp diễn ra chậm, chưa đáp ứng được yêu cầu sản xuất hàng hóa quy mô lớn của doanh nghiệp. Việc tiếp cận đất đai thông qua hình thức nhận chuyển nhượng quyền sử dụng đất hay thuê đất vẫn còn nhiều vướng mắc.

Ngoài ra, do thiếu các quy định cụ thể về định giá tài sản trên đất nông nghiệp, việc xác định giá trị tài sản bảo đảm để vay vốn gặp khó khăn, hạn chế khả năng tiếp cận tín dụng của doanh nghiệp. Hệ thống thuế và phí trong lĩnh vực nông nghiệp hiện cũng còn nhiều bất cập. Các quy định về thuế giá trị gia tăng, thuế thu nhập doanh nghiệp và thuế nhập khẩu chưa thực sự tạo động lực để khuyến khích sản xuất trong nước.

Mặc dù Nghị định 57/2018/NĐ-CP đã có những đóng góp tích cực trong việc thu hút đầu tư vào nông nghiệp, nhưng vẫn còn tồn tại nhiều bất cập như thể chế chính sách chưa đủ hấp dẫn, thủ tục hành chính rườm rà, nguồn lực phân tán và chính sách hỗ trợ chưa linh hoạt, đặc biệt đối với các vùng sâu, vùng xa.

Ông Nguyễn Minh Tiến, Giám đốc Trung tâm Xúc tiến Thương mại Nông nghiệp, cho biết các địa phương khi lập quy hoạch quỹ đất sạch để thu hút đầu tư thường ưu tiên lĩnh vực có mức thu ngân sách cao như công nghiệp và dịch vụ, thay vì tập trung nguồn lực cho nông nghiệp.

Thực tế hiện nay, ngoài các doanh nghiệp lớn, các doanh nghiệp vừa và nhỏ gặp rất nhiều khó khăn trong việc tiếp cận quỹ đất sạch để đầu tư hạ tầng cơ sở sơ chế, chế biến và bảo quản. Việc thiếu quỹ đất sạch phục vụ doanh nghiệp vừa và nhỏ không chỉ làm hạn chế thu hút đầu tư vào nông nghiệp, mà còn ảnh hưởng tiêu cực đến chuỗi cung ứng, vận chuyển, bảo quản và logistics.

Còn theo ông Hồ Xuân Hùng, Chủ tịch Tổng hội Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, cơ chế, chính sách khuyến khích doanh nghiệp tham gia vào nông nghiệp hiện chưa đủ mạnh. Mối liên kết giữa doanh nghiệp và người nông dân còn chưa thật sự bền chặt, dẫn đến việc thu hút đầu tư vào lĩnh vực này vẫn còn hạn chế.

Hoàn thiện chính sách, "chìa khóa" mở ra cơ hội đầu tư nông nghiệp

Nhằm tháo gỡ các khó khăn, bổ sung chính sách đầu tư phát triển thủy sản, đặc biệt là nuôi trồng thủy sản trên biển, đồng thời hỗ trợ ứng dụng khoa học - công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số trong doanh nghiệp, Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn đang xây dựng Dự thảo nghị định thay thế Nghị định 57/2018/NĐ-CP.

Các chuyên gia nhận định, bên cạnh việc cải thiện cơ chế chính sách và thủ tục hành chính, dự thảo nghị định còn bổ sung các chính sách hỗ trợ đầu tư cho phát triển thủy sản (Điều 6) và thúc đẩy đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số trong doanh nghiệp (Điều 9). Đây là một bước tiến nhằm thực thi hiệu quả Nghị quyết số 57-NQ/TW ngày 22/12/2024 của Bộ Chính trị về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia.

Các địa phương cũng đã góp ý nhiều nội dung quan trọng đối với adự thảo nghị định thay thế Nghị định 57/2018/NĐ-CP như hạ mức tổng vốn đầu tư tối thiểu để phù hợp với quy mô doanh nghiệp và điều kiện từng địa phương; áp dụng hỗ trợ theo tỷ lệ vốn đầu tư thay vì số tiền cố định. Đồng thời, quy định cụ thể hỗ trợ theo từng loại cây trồng và vùng nguyên liệu.

Theo ông Trần Công Thắng, Viện trưởng Viện Chiến lược, Chính sách Nông nghiệp và Môi trường, cần làm rõ phạm vi, đối tượng và điều kiện hỗ trợ để tránh hiểu lầm. Bên cạnh đó, kiến nghị cho phép doanh nghiệp thế chấp tài sản tại dự án nhằm tạo thuận lợi trong việc tiếp cận tín dụng.

Ông Trần Mạnh Báo, Chủ tịch Hiệp hội Thương mại Giống cây trồng, đề xuất, cần xây dựng cơ chế ưu đãi thuế riêng nhằm khuyến khích đầu tư dài hạn vào nông nghiệp. Đồng thời, cần ưu tiên đầu tư vào nghiên cứu khoa học - công nghệ, giống cây trồng, chế biến sâu và phát triển vùng nguyên liệu quy mô lớn, những nền tảng quan trọng để Việt Nam trở thành cường quốc nông nghiệp.

Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Võ Văn Hưng cho biết, trong giai đoạn tới, lĩnh vực nông nghiệp sẽ tiếp tục là một trong những trụ cột quan trọng, có tiềm năng và dư địa rất lớn để thu hút đầu tư từ doanh nghiệp trong và ngoài nước. Do đó, chính sách phải đi vào cuộc sống, giải quyết các bài toán thực tế mà doanh nghiệp đang đối mặt. “Mục tiêu của nghị định mới là tạo bước đột phá giúp nông nghiệp Việt Nam phát triển xanh hơn, hiện đại hơn và bền vững hơn, mở rộng hợp tác quốc tế”, Thứ trưởng Võ Văn Hưng nói.

“Ngoài kia gió đang thổi”, trích lời của Phó Chủ tịch Quốc hội Lê Minh Hoan, các chuyên gia nhận định, ngày hôm qua chính sách có thể phụ hợp nhưng hôm nay đã có thể trở thành bất cập. Do đó, việc xây dựng và hoàn thiện chính sách thu hút đầu tư vào nông nghiệp là bước đi quan trọng, tạo nền tảng cho phát triển ngành nông nghiệp bền vững, hiện đại, và cạnh tranh trên thị trường quốc tế.

Để thành công, Nghị định mới cần đảm bảo tính linh hoạt, phù hợp với điều kiện thực tiễn của doanh nghiệp và địa phương, đồng thời tạo điều kiện thuận lợi về thủ tục, hỗ trợ tài chính và phát triển khoa học - công nghệ.

Nguyễn Hạnh