Tạo hành lang pháp lý toàn diện để thương mại điện tử phát triển bền vững và có trật tự

Thương mại điện tử bùng nổ, cần luật hóa để quản lý kịp thời và toàn diện

Tại phiên họp thứ 49 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội diễn ra vào sáng 22/9, trình bày tờ trình của Chính phủ về dự thảo Luật Thương mại điện tử, Thứ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Sinh Nhật Tân cho biết: Trong bối cảnh khoa học công nghệ phát triển nhanh chóng, nhiều mô hình kinh doanh mới xuất hiện với sự đa dạng về chủ thể và phức tạp về bản chất, công tác quản lý nhà nước trong lĩnh vực thương mại điện tử đang đối mặt với nhiều thách thức.

Hiện nay các mô hình thương mại điện tử mới chưa có quy định điều chỉnh riêng, tiềm ẩn nhiều nguy cơ, vấn đề hàng giả, hàng cấm, hàng xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ, hàng kém chất lượng chưa được kiểm soát triệt để. Bên cạnh đó, hoạt động thương mại điện tử xuyên biên giới phát triển nhanh chóng nhưng cũng tiềm ẩn nhiều phức tạp. Những thực tiễn này đặt ra yêu cầu cấp thiết cần hoàn thiện hệ thống pháp luật về thương mại điện tử theo hướng thống nhất và toàn diện hơn.

Theo Thứ trưởng Bộ Công Thương, nhu cầu cấp thiết phát triển thương mại điện tử của kinh tế tư nhân, xu hướng phát triển thương mại điện tử theo hướng xanh và bền vững, sự cần thiết đẩy mạnh cải cách TTHC, phân cấp, phân quyền cho địa phương trong lĩnh vực thương mại điện tử. Ngoài ra, kinh nghiệm quốc tế cho thấy, để phù hợp với xu thế chung của thế giới, Việt Nam rất cần xây dựng Luật Thương mại điện tử để điều chỉnh toàn diện lĩnh vực này, góp phần bảo vệ quyền lợi của các bên tham gia, thúc đẩy đổi mới sáng tạo, và tạo động lực để Việt Nam phát triển kinh tế số.

“Mục đích ban hành Luật Thương mại điện tử nhằm thể chế hóa các chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách của Nhà nước về việc hoàn thiện thể chế về thương mại điện tử; thể chế hóa, nội luật hóa các cam kết quốc tế về thương mại điện tử; thống nhất hệ thống pháp luật về thương mại điện tử trong mối tương quan với các luật khác, đảm bảo tính thống nhất, đồng bộ của hệ thống pháp luật.

Đồng thời, giải quyết các vấn đề khó khăn, vướng mắc, các bất cập, hạn chế trong thực thi các văn bản quy phạm pháp luật về thương mại điện tử trong thời gian vừa qua cũng như để phù hợp với xu thế đổi mới do công nghệ số đã làm thay đổi và định hình lại tất cả các lĩnh vực của nền kinh tế, trong đó có lĩnh vực thương mại điện tử”, Thứ trưởng Nguyễn Sinh Nhật Tân nói.

Cũng theo Thứ trưởng Nguyễn Sinh Nhật Tân, việc hoàn thiện chính sách và pháp luật về thương mại điện tử cần được định hướng theo hướng khuyến khích đổi mới sáng tạo trong quá trình xây dựng và thực thi quy định. Hệ thống pháp luật cần bảo đảm tính ổn định, thống nhất, đồng bộ, minh bạch và khả thi; đồng thời phải bảo vệ đầy đủ các quyền và lợi ích hợp pháp của người tiêu dùng. Bên cạnh đó, cần tạo điều kiện thuận lợi để doanh nghiệp cạnh tranh lành mạnh và phát triển sáng tạo, hỗ trợ và khuyến khích vai trò của các tổ chức xã hội. Việc nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước trong lĩnh vực này cũng là yêu cầu cấp thiết, nhằm hướng tới một môi trường thương mại điện tử phát triển bền vững, có trật tự, và thực sự trở thành động lực thúc đẩy nền kinh tế số.

8 nội dung lớn sửa đổi, bổ sung so với quy định hiện hành

Về nội dung cụ thể, Thứ trưởng cho biết, Dự thảo Luật bám sát 6 nhóm chính sách được Chính phủ thông qua, bao gồm: Quy định loại hình và trách nhiệm của chủ thể tham gia hoạt động thương mại điện tử; quy định loại hình và trách nhiệm của các chủ thể tham gia nền tảng số đa dịch vụ, mạng xã hội có hoạt động thương mại điện tử; quy định loại hình và trách nhiệm của chủ thể tham gia hoạt động thương mại điện tử xuyên biên giới không có hiện diện tại Việt Nam, hoạt động đầu tư nước ngoài vào lĩnh vực thương mại điện tử tại Việt Nam, người bán nước ngoài có hoạt động thương mại điện tử tại Việt Nam; quy định về dịch vụ hỗ trợ thương mại điện tử và trách nhiệm của các chủ thể liên quan; Hoàn thiện khuôn khổ pháp lý về giao kết hợp đồng thương mại điện tử và Thúc đẩy phát triển thương mại điện tử xanh và bền vững.

Theo Thứ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Sinh Nhật Tân, có 8 nội dung của Luật sửa đổi, bổ sung các quy định so với hạ tầng pháp luật hiện hành.

Một là, dự thảo Luật bổ sung định vị pháp lý toàn diện các mô hình hoạt động thương mại điện tử, từ việc bán hàng và cung cấp dịch vụ trực tiếp đến mô hình bán hàng nhiều bên tham gia, tăng cường các trách nhiệm của chủ quản nền tảng thương mại điện tử trong việc rà soát, thông tin, hỗ trợ thu hồi sản phẩm, hàng hóa có khuyến tật, bảo vệ người tiêu dùng, lưu trữ thông tin giao dịch vụ phục vụ thanh tra, kiểm tra.

Hai là, mở rộng trách nhiệm của các nền tảng mạng xã hội có hoạt động thương mại điện tử; bổ sung điều chỉnh đối với các nền tảng tích hợp đa dịch vụ; bổ sung các trách nhiệm pháp lý của chủ quản nền tảng này trong việc ngăn chặn nguy cơ lạm dụng vị thế độc quyền, thao túng thuật toán gây thiệt hại, đảm bảo thúc đẩy đổi mới lành mạnh trong hệ sinh thái số.

Ba là, bổ sung việc định danh người bán trong nước qua VNeID và người bán nước ngoài thông qua giấy tờ chứng minh tính hợp pháp nhằm định danh chính xác người bán và minh bạch các giao dịch thông qua thương mại điện tử.

Bốn là, bổ sung trách nhiệm của các chủ thể tham gia hoạt động bán hàng livestream, tiếp thị liên kết trong việc định danh, minh bạch thông tin, lưu trữ và bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng.

Năm là, bổ sung trách nhiệm của chủ quản nền tảng thương mại điện tử nước ngoài trong việc thành lập hoặc ủy quyền cho pháp nhân tại Việt Nam có đầy đủ năng lực để thực hiện một số trách nhiệm như giải quyết các tranh chấp cho người tiêu dùng, phối hợp với cơ quan có thẩm quyền trong việc rà soát, gỡ bỏ thông tin vi phạm pháp luật.

Sáu là, bổ sung trách nhiệm tối thiểu khi tham gia hoạt động thương mại điện tử của các chủ thể cung cấp các dịch vụ hỗ trợ thương mại điện tử (hạ tầng kỹ thuật, logistics, thanh toán, dịch vụ chứng thực hợp đồng điện tử trong thương mại…); bổ sung cơ chế phản ứng nhanh của cơ quan nhà nước có thẩm quyền trong việc yêu cầu các chủ thể cung cấp dịch vụ hỗ trợ thương mại điện tử dừng hợp tác với các nền tảng thương mại điện tử (bao gồm nền tảng thương mại điện tử xuyên biên giới) vi phạm pháp luật.

Bảy là, quy định các yếu tố đặc thù trong giao kết hợp đồng điện tử có chức năng đặt hàng trực tuyến: Phải có cơ chế cho phép người mua rà soát, sửa đổi các nội dung trước khi đặt hàng, và đảm bảo khả năng truy cập về sau từ tài khoản của người mua để đảm bảo người mua có thể giải quyết tranh chấp có thể phát sinh; quy định yếu tố đặc thù trong hợp đồng tự động trên nền tảng thương mại điện tử.

Tám là, bổ sung quy định phát triển thị trường thương mại điện tử, bao gồm trong nước và xuất khẩu; một số cơ chế, chính sách đặc thù cho thương mại điện tử dành cho đối tượng yếu thế, vùng sâu, vùng xa, doanh nghiệp nhỏ và vừa khởi nghiệp sáng tạo, hộ kinh doanh.

Theo yêu cầu cần thiết ban hành Luật Thương mại điện tử, Chính phủ đề xuất thông qua Luật tại 1 kỳ họp vào Kỳ họp thứ 10, Quốc hội khóa XV năm 2025.

Thanh Hà