Tạo môi trường cho nghệ sĩ, nhà sáng tạo đổi mới, phát triển sản phẩm văn hóa
Nguyên tắc thành lập, tổ chức và hoạt động của trung tâm công nghiệp văn hóa nhằm bảo đảm hài hòa giữa bảo vệ và phát triển, phát huy tiềm năng, thế mạnh, giá trị văn hóa truyền thống mang bản sắc của Thủ đô. Trung tâm công nghiệp văn hóa phải tạo môi trường để các nghệ sĩ, nhà sáng tạo thể hiện ý tưởng đổi mới, sáng tạo và phát triển sản phẩm văn hóa; đẩy mạnh ứng dụng công nghệ trong sản xuất và phân phối sản phẩm văn hóa.
Luật Thủ đô 2024
Tour đêm tại Văn Miếu - Quốc Tử Giám với chủ đề Tinh hoa đạo học. Ảnh: Khánh Huy.
Hài hòa giữa bảo vệ và phát triển giá trị văn hóa truyền thống
Dự thảo Nghị quyết quy định về tổ chức và hoạt động của trung tâm công nghiệp văn hóa (thực hiện khoản 7 Điều 21 Luật Thủ đô 2024) gồm 5 chương, 24 điều, trong đó, trung tâm công nghiệp văn hóa được định nghĩa là "khu vực có ranh giới địa lý xác định, chuyên hoạt động trong lĩnh vực công nghiệp văn hóa, cung cấp các dịch vụ hỗ trợ sản xuất, sản phẩm văn hóa, sáng tạo theo quy định của Nghị quyết này".
Các trung tâm này có thể được thành lập theo 3 mô hình tổ chức: DN, đơn vị sự nghiệp công lập hoặc hợp tác xã. Dự thảo đề xuất một khung pháp lý toàn diện cho việc thành lập, quản lý và vận hành các trung tâm công nghiệp văn hóa - nơi kết nối giữa di sản văn hóa truyền thống và công nghệ hiện đại để tạo ra các sản phẩm và dịch vụ văn hóa có giá trị cao.
Dự thảo đưa ra Điều 9 về đầu tư thành lập trung tâm công nghiệp văn hóa sử dụng ngân sách Nhà nước, sau đó thành lập đơn vị sự nghiệp công lập hoặc nhượng quyền cho DN, hợp tác xã để quản lý, vận hành. Điều 10 là cho các tổ chức, cá nhân thuê công trình tài sản công (như các cơ sở sản xuất công nghiệp, thương mại cũ đã di dời) để cải tạo, sửa chữa thành trung tâm công nghiệp văn hóa. Đây được coi là một bước đi quan trọng nhằm tạo điều kiện thuận lợi để chuyển đổi công năng các công trình cũ, không còn sử dụng hiệu quả, thành không gian sáng tạo văn hóa mới, đồng thời thu hút đầu tư vào lĩnh vực công nghiệp văn hóa.
Trong đó nêu rõ nguyên tắc thành lập, tổ chức và hoạt động của trung tâm nhằm bảo đảm hài hòa giữa bảo vệ và phát triển, phát huy tiềm năng, thế mạnh, giá trị văn hóa truyền thống mang bản sắc của Thủ đô. Trung tâm công nghiệp văn hóa phải tạo môi trường để các nghệ sĩ, nhà sáng tạo thể hiện ý tưởng đổi mới, sáng tạo và phát triển sản phẩm văn hóa; đẩy mạnh ứng dụng công nghệ trong sản xuất và phân phối sản phẩm văn hóa. Dự thảo nêu rõ việc kết hợp nguồn lực Nhà nước và tư nhân để đầu tư, phát triển cơ sở hạ tầng, dịch vụ và sản phẩm văn hóa; đầu tư cho phát triển công nghiệp văn hóa là đầu tư cho con người.
Ngoài ra, dự thảo làm rõ hơn lĩnh vực hoạt động của trung tâm công nghiệp văn hóa gồm: du lịch văn hóa; thủ công mỹ nghệ; nghệ thuật biểu diễn; thiết kế; phần mềm và trò chơi giải trí; quảng cáo; kiến trúc; điện ảnh; truyền hình và phát thanh; xuất bản; thời trang; các lĩnh vực khác liên quan đến công nghiệp văn hóa. Hoạt động của Trung tâm công nghiệp văn hóa gồm: tư vấn, hỗ trợ sáng tạo và sản xuất sản phẩm, dịch vụ văn hóa; hỗ trợ phân phối và tiêu thụ sản phẩm và dịch vụ văn hóa; tổ chức không gian trưng bày, giới thiệu và bán sản phẩm văn hóa; xúc tiến thương mại và quảng bá sản phẩm văn hóa trong nước và nước ngoài…
Hành lang pháp lý và cơ chế hoạt động
Chia sẻ về Nghị quyết quy định về tổ chức và hoạt động của trung tâm công nghiệp văn hóa (thực hiện khoản 7 Điều 21 Luật Thủ đô), Giám đốc Trung tâm Hoạt động Văn hóa Khoa học Văn Miếu – Quốc Tử Giám Lê Xuân Kiêu cho biết, Nghị quyết là văn bản rất cần thiết, đáp ứng nhu cầu của thực tiễn và có ý nghĩa quan trọng đối với sự phát triển của công nghiệp văn hóa của Hà Nội. Nghị quyết sẽ tạo hành lang pháp lý và cơ chế hoạt động rõ ràng, giúp cho các trung tâm công nghiệp văn hóa có cơ sở pháp lý để triển khai các hoạt động, liên kết với các tổ chức trong và ngoài nước, là căn cứ để quản lý, phân bổ ngân sách, nhân sự, đầu tư cơ sở hạ tầng cũng như vận hành bộ máy một cách minh bạch, hiệu quả.
Đồng thời, thúc đẩy sáng tạo, đổi mới trong lĩnh vực văn hóa, tạo điều kiện để các cá nhân, tổ chức, nghệ sĩ, DN văn hóa phát triển sản phẩm văn hóa sáng tạo, ứng dụng công nghệ mới, thúc đẩy thị trường hàng hóa và dịch vụ văn hóa. Thông qua đó, góp phần phát triển kinh tế dựa trên giá trị văn hóa, khai thác hiệu quả các tài sản văn hóa thông qua các ngành như: du lịch văn hóa, thiết kế sáng tạo, điện ảnh, mỹ thuật, thủ công mỹ nghệ, biểu diễn nghệ thuật...
Theo dự thảo Nghị quyết của HĐND TP, trung tâm công nghiệp văn hóa được thành lập theo các mô hình tổ chức gồm: DN được thành lập và hoạt động theo quy định của pháp luật về DN; đơn vị sự nghiệp công lập được thành lập và hoạt động theo quy định của pháp luật về thành lập đơn vị sự nghiệp công lập; hợp tác xã được thành lập và hoạt động theo quy định của pháp luật về hợp tác xã.
Ông Lê Xuân Kiêu cho rằng, ba mô hình tổ chức của trung tâm công nghiệp văn hóa này là hợp lý, phù hợp với thực tiễn các địa điểm TP dự kiến phát triển các trung tâm công nghiệp văn hóa tại bãi sông, bãi nổi sông Hồng, các khu vực khác có lợi thế về vị trí không gian văn hóa và công trình tài sản công là các cơ sở sản xuất công nghiệp, thương mại, dịch vụ, trụ sở các cơ quan, đơn vị đã thực hiện việc di dời…
Giám đốc Trung tâm Hoạt động Văn hóa Khoa học Văn Miếu – Quốc Tử Giám đề xuất mô hình trung tâm công nghiệp văn hóa vận hành dựa trên sự hợp tác giữa một đơn vị sự nghiệp công lập thuộc Nhà nước với các tổ chức, cá nhân. Qua đó kết hợp nguồn lực của Nhà nước là tài sản công, đầu tư về cơ sở hạ tầng, điều kiện hoạt động cho các nhóm sáng tạo và chuyên môn, tri thức, kinh nghiệm của các nghệ sĩ, người hoạt động sáng tạo, truyền thông, tài chính theo ba giai đoạn: sáng tạo các ý tưởng – phát triển các sản phẩm công nghiệp văn hóa – thương mại hóa các sản phẩm công nghiệp văn hóa.
Trong đó, về cơ chế vận hành về tài chính, nguồn vốn đầu tư ban đầu là kinh phí của các đơn vị sự nghiệp cho cơ sở hạ tầng, trang thiết bị; hợp tác công tư (PPP), kêu gọi DN đầu tư một số hạng mục; hỗ trợ từ các quỹ văn hóa. Nguồn thu vận hành từ bán vé trải nghiệm, triển lãm; cho thuê không gian tổ chức sự kiện, studio sáng tạo; kinh doanh dịch vụ như cà phê, lưu niệm, tour...
Chia sẻ về Nghị quyết quy định về tổ chức và hoạt động của trung tâm công nghiệp văn hóa, Trưởng ban Văn hóa, Văn phòng UNESCO tại Hà Nội Phạm Thanh Hường cho rằng: Hà Nội có nhiều di sản đô thị cũ đã được làm sống lại qua các lễ hội sáng tạo như: bốt Hàng Đậu, nhà máy xe lửa Gia Lâm… Đây là tiềm năng lớn để phát triển trung tâm công nghiệp văn hóa. Bà Hương đề xuất tái sử dụng khu công nghiệp cũ, di sản công nghiệp bị bỏ hoang thành trung tâm công nghiệp văn hóa – vừa tiết kiệm chi phí, vừa tạo cảm hứng sáng tạo. Ngoài ra, cần phát triển trung tâm liên kết đa ngành: văn hóa, thiết kế sáng tạo, công nghệ, khuyến khích thử nghiệm mới và tạo không gian trải nghiệm.
Việc xây dựng Nghị quyết sẽ tạo ra môi trường thuận lợi hơn cho DN và nhà đầu tư, thúc đẩy phát triển ngành công nghiệp văn hóa ở Hà Nội. Nếu Nghị quyết đi vào cuộc sống và được thực thi một cách hiệu quả sẽ giúp giảm bớt các khó khăn hiện tại, đồng thời tạo ra đòn bẩy phát triển bền vững cho ngành văn hóa trong tương lai.[1]
