Tạo việc làm cho thanh niên vẫn còn nhiều khó khăn, thách thức

Tỷ lệ thất nghiệp ở mức cao

Thanh niên là lực lượng đi đầu trong việc thực hiện các nhiệm vụ cách mạng và mong muốn xây dựng thanh niên Việt Nam phát triển toàn diện, có bản lĩnh, trí tuệ, hoài bão lớn, không ngại khó khăn, gian khổ, xung kích, tiên phong, sáng tạo trên mọi lĩnh vực, đóng góp to lớn vào sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa, hội nhập quốc tế...

Tình trạng thất nghiệp của thanh niên đang là thách thức đối với nền kinh tế Việt Nam

Tại Diễn đàn Chính sách về việc làm cho thanh niên năm 2023 mới đây, Thứ trưởng Bộ Lao động, Thương binh và Xã hội Lê Văn Thanh thông tin, lao động thanh niên là một trong những bộ phận chính của lực lượng lao động với khoảng 10,8 triệu người (chiếm 21,4% lực lượng lao động cả nước), mang lại một nguồn cung lao động dồi dào, trẻ, có nhiều tiềm năng.

Chất lượng lao động thanh niên từng bước được cải thiện, trên 29,3% thanh niên đã qua đào tạo có bằng cấp, chứng chỉ, đóng góp tích cực thúc đẩy nâng cao chất lượng và năng suất lao động, nhất là trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế và tác động mạnh mẽ của Cách mạng công nghiệp 4.0. Cơ cấu lao động thanh niên tiếp tục chuyển dịch theo hướng tích cực, phần lớn thanh niên làm việc trong khu vực công nghiệp, dịch vụ (chiếm 69,2%).

Mặc dù vậy, theo thống kê, tình trạng thất nghiệp của thanh niên, nhất là nhóm tuổi 15-24 đang là thách thức đối với nền kinh tế Việt Nam. Tỉ lệ thất nghiệp thanh niên (15-24 tuổi) năm 2020 là 7,21%, năm 2021 là 8,55%, năm 2022 là 7,72%, quý 1/2023 là 7,61%, cao gấp 3,38 lần tỉ lệ thất nghiệp chung của cả nước (2,25%). Gần 1/3 số người thất nghiệp trong nhóm tuổi từ 15-24 tuổi.

Đánh giá về thực tế này, Thứ trưởng Bộ Lao động, Thương binh và Xã hội Lê Văn Thanh cho rằng, so với thế giới và khu vực, tỉ lệ thất nghiệp ở Việt Nam không phải vấn đề nghiêm trọng, nhưng tỉ lệ thất nghiệp cao trong thanh niên phản ánh việc kết nối cung và cầu lao động thanh niên chưa thực sự hiệu quả.

Vì vậy, ông Lê Văn Thanh nhấn mạnh đòi hỏi phải xác định rõ nguyên nhân do chất lượng lao động thanh niên chưa đáp ứng yêu cầu thị trường hay chưa để có các giải pháp phù hợp giúp thanh niên tham gia thị trường lao động hay do ý thức, trách nhiệm của bản thân thanh niên.

Những năm qua, thể chế hóa những chủ trương, đường lối của Đảng, Hiến pháp năm 2013 nhằm phát huy vai trò, vị trí và tiềm năng to lớn của thanh niên nói chung, trong lao động, lập nghiệp, khởi nghiệp nói riêng, Quốc hội đã thông qua Luật Thanh niên năm 2020, Bộ luật Lao động năm 2019, Luật Việc làm năm 2013 (văn bản luật đầu tiên quy định đầy đủ, điều chỉnh toàn diện các quan hệ về việc làm và thị trường lao động), Luật Giáo dục nghề nghiệp năm 2014, Luật Người lao động Việt Nam đi làm việc ở nước ngoài theo hợp đồng năm 2020 …

Cần giải pháp kịp thời

Trên cơ sở các quy định của pháp luật về việc làm, Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành nhiều cơ chế, chính sách hỗ trợ tạo việc làm cho thanh niên, như: Chính sách tín dụng ưu đãi tạo việc làm qua Quỹ quốc gia về việc làm và các nguồn tín dụng ưu đãi khác qua Ngân hàng Chính sách xã hội.

Tuy vậy, các chuyên gia nhận định, hệ thống chính sách việc làm tương đối đồng bộ nhưng còn thiếu các chính sách riêng nhằm đẩy mạnh tạo việc làm cho thanh niên, nhất là sinh viên, thanh niên nông thôn. Bên cạnh đó, các chính sách ưu đãi đối với thanh niên làm việc ở vùng nông thôn, vùng sâu, vùng xa chưa thực sự hấp dẫn. Một bộ phận lớn sinh viên sau khi tốt nghiệp không trở về địa phương, gây sức ép về việc làm ở khu vực thành thị, tiềm ẩn các nguy cơ tiêu cực xã hội đối với thanh niên.

Trước các điểm nghẽn của chính sách, đại diện Văn phòng Tổ chức Lao động quốc tế (ILO) tại Việt Nam – T.S Nguyễn Hoàng Hà cho rằng, xu hướng phát triển nền kinh tế xanh, kinh tế số mà Việt Nam đang bắt nhịp rất nhanh nhạy với xu hướng chung của thế giới sẽ tạo ra nhiều việc làm mới. Theo đó, các chính sách hỗ trợ, giải quyết việc làm cho thanh niên trong thời đại Công nghiệp 4.0 quan trọng là trang bị cho họ những bộ kỹ năng để có đủ năng lực thích ứng tham gia thị trường lao động mới này.

Ông Đinh Ngọc Quý - Ủy viên thường trực Ủy ban Xã hội của Quốc hội cho rằng, đào tạo nghề và nâng cao chất lượng nguồn nhân lực luôn là yêu cầu của thị trường lao động, đặc biệt trong bối cảnh Cách mạng 4.0 và hội nhập quốc tế hiện nay.

Do đó, theo ông Đinh Ngọc Quý cần nghiên cứu để có những đề xuất cụ thể hơn nhằm tận dụng những cơ hội nghề nghiệp, nhất là cải thiện về kỹ năng số, trình độ tay nghề cao của lực lượng lao động là thanh niên. "Chính phủ cần quan tâm xử lý các cơ chế về nguồn lực để thanh niên có thể phát huy được vai trò xung kích, đặc biệt đối với các chủ trương lớn, các chương trình kinh tế - xã hội trọng điểm, các Chương trình mục tiêu quốc gia"- ông Quý cho hay.

Thông tin về nguồn vốn tín dụng chính sách, Phó Tổng giám đốc Ngân hàng Chính sách xã hội Việt Nam - ông Huỳnh Văn Thuận cho biết, Ngân hàng Chính sách xã hội Việt Nam đã giúp cho thanh niên được vay vốn để phát triển sản xuất, kinh doanh, khởi nghiệp, tạo việc làm, góp phần làm giảm tỷ lệ thất nghiệp, tăng thu nhập, nâng cao đời sống cho thanh niên.

Từ hiệu quả trên, ông Huỳnh Văn Thuận kiến nghị, các cơ quan chức năng cần có giải pháp trình Chính phủ để ưu tiên nguồn vốn cho thanh niên. Ở cấp địa phương, ngân hàng chính sách đang phối hợp tới tổ chức đoàn xây dựng các đề án cho thanh niên khởi nghiệp để có thể huy động nguồn vốn hỗ trợ thanh niên ở các địa phương.

Về phía thanh niên, T.S Nguyễn Hoàng Hà cũng khuyến nghị để tìm kiếm cơ hội việc làm ở thị trường lao động trong nền kinh tế xanh, kinh tế số, bản thân thanh niên cũng phải chủ động, tích cực học hỏi, trang bị các kỹ năng mới. Đồng quan điểm, ông Đinh Ngọc Quý, Ủy viên thường trực Ủy ban Xã hội của Quốc hội chỉ ra, thanh niên phải xác định thị trường lao động hiện nay đòi hỏi rất nhiều yếu tố, chứ không chỉ là chuyển đổi số, kỹ năng nghề nghiệp, việc làm ở trong nước và ngoài nước…

Về phía Cục Việc làm, được biết cơ quan này sẽ tiếp tục tham mưu cho Bộ Lao động, Thương binh và Xã hộ tập trung thực hiện những giải pháp như: Hoàn thiện hệ thống chính sách pháp luật về lao động, việc làm, tập trung xây dựng Dự án Luật Việc làm (sửa đổi).

Đồng thời, theo đại diện Cục Việc làm, Cục sẽ phối hợp với Ngân hàng Chính sách xã hội triển khai thực hiện có hiệu quả chính sách tín dụng ưu đãi từ Quỹ quốc gia về việc làm và các nguồn tín dụng ưu đãi khác để hỗ trợ thanh niên, sinh viên lập nghiệp, khởi nghiệp, tạo việc làm cho bản thân, gia đình và cộng đồng. Cũng như sẽ tiếp tục triển khai có hiệu quả công tác đưa người lao động, nhất là bộ phận lao động trẻ có trình độ, chuyên môn đi làm việc ở các thị trường tốt với thu nhập, trình độ cao và sử dụng hiệu quả đội ngũ lao động này khi về nước.

Thứ trưởng Bộ Lao động, Thương binh và Xã hội Lê Văn Thanh nêu rõ: Cần phải chú trọng lồng ghép hỗ trợ việc làm cho thanh niên vào quá trình thực hiện 3 chương trình mục tiêu quốc gia (về giảm nghèo bền vững; xây dựng nông thôn mới; phát triển kinh tế-xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi). Tùy theo đặc thù thanh niên thuộc nhóm đối tượng nào thì triển khai chương trình hỗ trợ phù hợp.

Bảo Thoa