Sài Gòn, tên kết nối quá khứ với hiện tại, nơi hội tụ những di tích kiến trúc nổi tiếng

Vừa qua, quận 1, TP.HCM đã đề xuất sắp xếp 10 phường trên địa bàn quận thành 4 phường với tên gọi phường Tân Định, Sài Gòn, Bến Thành, Cầu Ông Lãnh.

Trong đó, phường Sài Gòn được xác lập ranh giới bao gồm khu phố 1 phường Nguyễn Thái Bình, phần diện tích của phường Đa Kao (khu phố 5, 6, 8, phần diện tích còn lại khu phố 4 và khu phố 10) và toàn bộ diện tích phường Bến Nghé.

Phường Sài Gòn được giới hạn với tuyến đường Võ Văn Kiệt, Tôn Đức Thắng... Ảnh: THUẬN VĂN

Phường Sài Gòn được giới hạn bởi các tuyến đường: Hoàng Sa, Nguyễn Đình Chiểu, Hai Bà Trưng, Nguyễn Thị Minh Khai, Nam Kỳ Khởi Nghĩa, Võ Văn Kiệt, Tôn Đức Thắng và rạch Nhiêu Lộc - Thị Nghè. Phường có tổng diện tích 3,038 km2 và quy mô dân số 47.022 người.

Nơi hội tụ nhiều công trình, di tích

Theo UBND quận 1, địa phương đã căn cứ vào nhiều yếu tố để đề xuất tên phường Sài Gòn.

Trong đó, tên phường phù hợp với vị trí trung tâm và bản sắc đô thị. Bởi khu vực phường mới nằm ở trung tâm lịch sử, chính trị, kinh tế, văn hóa của quận 1 - nơi hội tụ nhiều công trình, di tích biểu tượng.

Có thể kể đến 6 di tích kiến trúc nghệ thuật: Trụ sở UBND TP.HCM, trụ sở UBND quận 1, trụ sở Cục Hải quan TP, Bảo tàng lịch sử TP.HCM, Nhà hát TP.HCM, Bảo tàng TP.HCM.

Phường Sài Gòn có nhiều công trình, di tích biểu tượng. Ảnh: BẢO PHƯƠNG

Ngoài ra, còn có 2 di tích lịch sử cấp quốc gia, gồm phân xưởng cơ khí xí nghiệp liên hợp Ba son - nơi Chủ tịch Tôn Đức Thắng từng làm việc và tòa Đại sứ quán Mỹ cũ (hiện nay là Tòa lãnh sự Mỹ).

Phường còn có di tích kiến trúc nghệ thuật cấp TP: Khách sạn Continental, đền thờ Hùng Vương, Bệnh viện Nhi đồng 2, Trường Trung học cơ sở Võ Trường Toản, Trường Phổ thông Trung học chuyên Trần Đại Nghĩa và Trường Phổ thông Trung học Trưng Vương. Đồng thời có 1 di tích lịch sử cấp TP là Quán Nhan Hương.

Phường Sài Gòn có hơn 3/4 chu vi tiếp tiếp giáp kênh, sông; cụ thể là giáp rạch Thị Nghè ở hướng Bắc, giáp rạch Tàu Hũ hướng Nam và sông Sài Gòn ở hướng Đông.

Phường Sài Gòn có các trục đường phát triển thương mại dịch vụ quan trọng như Nguyễn Huệ, Đồng Khởi, Lê Lợi, Hai Bà Trưng, Hàm Nghi…

Đặc biệt, có tuyến phố đi bộ Nguyễn Huệ không chỉ là trục giao thông quan trọng mà còn là không gian công cộng sôi động, thu hút lượng lớn người dân và khách du lịch mỗi ngày.

Phường Sài Gòn có bến Bạch Đằng và tuyến sông Sài Gòn là trục cảnh quan lịch sử gắn liền với quá trình hình thành và phát triển của đô thị Sài Gòn - Gia Định. Ảnh: THUẬN VĂN

Phường có tuyến đường Đồng Khởi và Lê Lợi là hai tuyến phố gắn liền với hình ảnh “Sài Gòn” với các địa điểm văn hóa – lịch sử như Nhà hát TP, Bưu điện Trung tâm, Nhà thờ Đức Bà.

Phường Sài Gòn có phần lớn vị trí hướng ra sông Sài Gòn, đây là một vị trí mang yếu tố lịch sử sông nước gắn với người dân của quận 1 nói riêng và TP.HCM nói chung.

Ở đây, Bến Bạch Đằng và tuyến sông Sài Gòn là trục cảnh quan lịch sử gắn liền với quá trình hình thành và phát triển của đô thị Sài Gòn - Gia Định.

Cũng tại khu vực này trước đây có cảng và xưởng Ba Son. Đây không chỉ là nơi sửa chữa và đóng mới tàu thuyền lớn đầu tiên ở Nam Kỳ, mà còn là địa điểm đặc biệt gắn liền với hoạt động cách mạng của Chủ tịch Hồ Chí Minh và phong trào công nhân Sài Gòn – Chợ Lớn trong những năm đầu thế kỷ 20.

Đơn vị hành chính phường Sài Gòn mới bao gồm toàn bộ phường Bến Nghé. Đây là phường trung tâm của quận 1, đứng đầu 10 phường về thu ngân sách, có nhiều cơ quan Trung ương, TP, tổng lãnh sự quán các nước trú đóng, là những địa điểm trọng yếu cần được bảo vệ.

Phố đi bộ Nguyễn Huệ - nơi diễn ra nhiều sự kiện. Ảnh: HOÀNG GIANG

Phường có nhiều nhà cao tầng, trụ sở, văn phòng làm việc, khách sạn, trung tâm thương mại lớn của TP; là nơi thường xuyên diễn ra các hoạt động lễ, hội của Trung ương và TP.HCM, được xác định là địa bàn trọng điểm và phức tạp về an ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội.

Hiện phường Bến Nghé có 8 dự án về trung tâm thương mại, chung cư, cao ốc văn phòng đang xây dựng (được phê duyệt quy hoạch đến năm 2030 hoàn thành). Khi hoàn thành 8 dự án này sẽ hình thành dân số 13.837 người.

Chính vì vậy, quận 1 cho rằng khu vực trung tâm này mang tên Sài Gòn - một biểu tượng văn hóa - lịch sử là phù hợp.

Tên gọi quen thuộc trong lòng người dân

UBND quận 1 cũng cho rằng việc đặt tên phường Sài Gòn là sự gìn giữ ký ức đô thị, phát huy giá trị lịch sử. Phường Sài Gòn thể hiện sự trân trọng đối với lịch sử vùng đất này, là cầu nối giữa quá khứ và hiện tại, giữa truyền thống và hiện đại, qua đó góp phần gìn giữ bản sắc địa phương trong quá trình đô thị hóa và phát triển.

Cầu Ba Son cũng là biểu tượng khi nhắc đến phường Bến Nghé, nay sẽ là phường Sài Gòn. Ảnh: THUẬN VĂN

Đây cũng là tên gọi dễ nhận diện, thuận tiện trong quản lý bởi Sài Gòn là tên gọi quen thuộc, phổ biến trong cộng đồng cư dân và khách quốc tế, góp phần thuận tiện trong công tác quảng bá hình ảnh đô thị, phát triển du lịch, dịch vụ và kinh tế địa phương.

Việc đặt tên phường Sài Gòn mang ý nghĩa chiều sâu lịch sử, đó là sự gắn kết giữa truyền thống và hiện đại, là cầu nối về lòng tự hào, ý thức về cội nguồn, về trách nhiệm tiếp nối những di sản văn hóa với tương lai năng động.

Tên gọi này không chỉ khơi dậy ký ức thân quen, gần gũi với bao thế hệ người dân mà còn khẳng định bản sắc độc đáo của TP.HCM - một TP trẻ trung nhưng giàu di sản, luôn biết trân trọng cội nguồn trong hành trình phát triển của TP.

LÊ THOA