Tết Đoan Ngọ trong cung đình diễn ra như thế nào?
Trung tâm Bảo tồn di sản Thăng Long - Hà Nội tổ chức chương trình Tết Đoan Ngọ Thăng Long xưa sáng 21/6, nhằm tôn vinh truyền thống văn hóa của dân tộc, phát huy giá trị văn hóa cung đình Thăng Long và mong muốn mang đến cho du khách những sản phẩm du lịch đặc sắc.
Sáng 21/6, Trung tâm Bảo tồn di sản Thăng Long - Hà Nội tổ chức chương trình Tết Đoan Ngọ Thăng Long xưa với 2 hoạt động chính là trưng bày và thể nghiệm nghi lễ cung đình.
Tết Đoan Ngọ (hay còn gọi là Tết Đoan Dương) vào dịp mùng 5 tháng 5 âm lịch. Từ chốn cung đình hoa lệ đến những miền quê mộc mạc đều hân hoan đón Tết Đoan Ngọ. Tết Đoan Ngọ trong cung đình và ngoài dân gian có những lễ nghi, phong tục khác nhau nhưng đều là dịp con cháu tìm về cội nguồn, nhớ ơn công đức tổ tông.
Các nguồn sử liệu cho biết dưới triều Lê Trung Hưng, Tết Đoan Ngọ là dịp để nhà vua, hoàng tộc sửa soạn lễ phẩm dâng tiến lên tổ tiên và các bậc sinh thành.
Trong cung đình, Tết Đoan Ngọ là lễ thường triều, hoàng đế hoặc nhà vua chịu mệnh trời thực hiện một số nghi lễ như cúng tế các tiên đế, báo hiếu bậc sinh thành, ban yến và ban quạt cho văn võ bá quan, với mong ước ban phúc lành, ban sức khỏe, bình an cho muôn nhà.
Du khách được nghe những câu chuyện đầy màu sắc văn hóa về phong tục “diệt sâu bọ” của nghệ nhân ẩm thực Ánh Tuyết. Khu trưng bày Tết Đoan Ngọ truyền thống hấp dẫn với những phong tục độc đáo của người dân kinh thành Thăng Long xưa như: đeo túi thơm, buộc chỉ ngũ sắc, bôi hùng hoàng cho trẻ em, tục hái thuốc vào giờ ngọ…
Bộ sưu tập quạt mang phong cách quạt the đặc sắc của gia đình nghệ nhân Lân Tuyết hiện diện trong không gian tái hiện Tết Đoan Ngọ. Đây là dòng quạt quý thường dành cho các tầng lớp vua chúa, quan lại xưa. Hoạt động trải nghiệm làm quạt cùng nghệ nhân Lân Tuyết thu hút sự tham gia đông đảo của du khách, đặc biệt là trẻ nhỏ.
Nghi thức ban quạt thể hiện sự quan tâm đặc biệt của nhà vua dành cho các quan. Ân điển ban quạt của nhà vua còn ý nghĩa sâu sắc là ban phúc lành, sức khỏe, bình an.
PGS.TS. Trần Đức Cường , Chủ tịch Hội Khoa học, lịch sử Việt Nam bày tỏ: “Chức năng đầu tiên của chiếc quạt là để tạo ra luồng gió mát nhưng đồng thời đối với nhiều người, nhất là phụ nữ, quạt là một dụng cụ để làm duyên. Đối với các tao nhân mặc khách ngày xưa, quạt còn dùng để đề thơ. Ngày xưa, hành động vua ban quạt còn thể hiện sự quan tâm, chăm sóc đồng thời gửi gắm trách nhiệm nào đó, quan trọng là phụng sự đất nước”.
Nhiều bạn trẻ diện cổ phục tới tham dự chương trình.
Trung tâm Bảo tồn di sản Thăng Long - Hà Nội cho biết, trong văn hóa cổ truyền Việt Nam, Tết Đoan Ngọ được xem là một trong những dịp lễ, Tết quan trọng, được các vương triều tổ chức trang trọng.
Nhiều nguồn sử liệu cho thấy, dưới triều Lê Trung Hưng, Tết Đoan Ngọ là dịp nhà vua và hoàng tộc sửa soạn lễ phẩm dâng tiến lên tổ tiên và các bậc sinh thành. Theo thông lệ, đây cũng là dịp các bề tôi, quần thần được ban thưởng. Tết Đoan Ngọ diễn ra đúng vào lúc thời tiết nóng nực, chiếc quạt là vật dụng làm mát vô cùng thiết yếu, nên ngoài ban yến, nhà vua còn tiến hành ban quạt, thể hiện sự quan tâm, chăm lo đặc biệt đến thần dân với ý nghĩa nhân văn là ban “Phúc lành, sức khỏe, bình an”.
Ngoài dân gian, Tết Đoan Ngọ cũng có những phong tục hết sức độc đáo như dâng cúng sản vật của mùa hạ lên ông bà tổ tiên, dùng thức ăn để “diệt sâu bọ” trong người, hái lá làm thuốc Nam vào giờ ngọ, đeo bùa và chỉ ngũ sắc, dùng lá móng nhuộm móng tay móng chân, mặc áo dấu, bôi rượu hùng hoàng cho trẻ con, treo con giáp tết từ ngải cứu, khảo cây,... Những phong tục này chính là những kinh nghiệm dân gian có nguồn gốc liên quan trực tiếp đến nông nghiệp và thời tiết. Việt Nam là xứ nóng, tháng Năm lại là mùa nóng càng tạo điều kiện cho các loài sâu bọ, vi trùng phát triển làm hại mùa màng và ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe con người. Vì thế, con người phải tìm cách chống lại cái nóng và phòng dịch bệnh thông qua các món ăn, vật dụng thường ngày.
