Thách thức của Trợ giúp viên pháp lý khi hỗ trợ trẻ em, vị thành niên phạm tội

Trợ giúp pháp lý là một trong những "công cụ" quan trọng để đảm bảo quyền con người, đặc biệt là đối với những nhóm yếu thế trong xã hội như trẻ em, vị thành niên phạm tội. Tuy nhiên, trong quá trình thực hiện nhiệm vụ, các Trợ giúp viên pháp lý phải đối mặt với không ít khó khăn mang tính đặc thù khi hỗ trợ nhóm đối tượng này.

Một trong những trở ngại lớn nhất của Trợ giúp viên pháp lý là làm việc với trẻ em hoặc vị thành niên có hành vi vi phạm pháp luật, những đối tượng có tâm lý chưa hoàn thiện, dễ bị tác động bởi môi trường xung quanh, thường lo sợ, hoang mang hoặc thậm chí phản ứng tiêu cực.

Nhiều em thiếu kỹ năng giao tiếp, không hiểu quyền của mình và không đủ nhận thức để đánh giá đúng sai trong hành vi phạm tội của bản thân.

Trong nhiều trường hợp các em không hợp tác, thậm chí im lặng hoặc khai báo sai lệch vì sợ bị trừng phạt hoặc bị người lớn ép buộc. Điều này khiến Trợ giúp viên pháp lý gặp khó trong việc thu thập thông tin trung thực, ảnh hưởng đến việc bảo vệ quyền lợi hợp pháp cho các em.

Một khó khăn khác là sự thiếu hiểu biết pháp luật từ phía gia đình hoặc người giám hộ. Nhiều bậc phụ huynh không ý thức được quyền được trợ giúp pháp lý miễn phí của con mình, hoặc không tích cực phối hợp với Trợ giúp viên pháp lý trong quá trình giải quyết vụ việc. Thậm chí, có trường hợp phụ huynh lo sợ bị liên lụy pháp lý nên cố tình che giấu thông tin, hoặc cấm con em tiếp xúc với Trợ giúp viên pháp lý.

Trợ giúp viên pháp lý chia sẻ kiến thức pháp luật cho học sinh tại Hà Nội.

Tình trạng này không chỉ ảnh hưởng đến chất lượng trợ giúp pháp lý mà còn khiến Trợ giúp viên pháp lý phải mất thêm thời gian, công sức để thuyết phục và làm công tác tâm lý với gia đình các em.

Hiện nay hệ thống tư pháp Việt Nam đã có bước tiến trong xây dựng mô hình “tư pháp thân thiện với trẻ em”, nhưng trên thực tế, nhiều nơi vẫn chưa đáp ứng được các điều kiện cần thiết.

Trợ giúp viên pháp lý trong những hoàn cảnh đó vừa phải đảm bảo quy trình pháp lý đúng quy định, vừa phải giữ sự an toàn tâm lý cho trẻ. Đây là một áp lực không nhỏ, đặc biệt khi Trợ giúp viên pháp lý không được đào tạo chuyên sâu về tâm lý học trẻ em.

Một thách thức đáng kể khác là việc Trợ giúp viên pháp lý thường không được tiếp cận vụ việc ngay từ giai đoạn đầu do sự chậm trễ trong thông báo từ cơ quan điều tra hoặc do quy trình hành chính. Khi tiếp cận trễ, nhiều bằng chứng quan trọng đã mất, thông tin bị sai lệch hoặc các em đã bị tổn thương về tâm lý. Điều này làm giảm hiệu quả trợ giúp và hạn chế khả năng bảo vệ quyền lợi cho trẻ.

Ngoài ra, số lượng Trợ giúp viên pháp lý có chuyên môn và kinh nghiệm làm việc với trẻ em còn hạn chế, trong khi khối lượng công việc ngày càng tăng. Nguồn lực tài chính và hậu cần cũng chưa đảm bảo cho việc tổ chức các buổi làm việc chất lượng, kéo dài, đòi hỏi đầu tư thời gian và sự kiên nhẫn.

Chia sẻ với PV Tiền Phong, Thạc sĩ, Trợ giúp viên pháp lý Nguyễn Thị Thanh Xuân (Trưởng Chi nhánh số 4 thuộc Trung tâm Trợ giúp pháp lý Nhà nước TP Hà Nội) từng nhận xét, phần lớn trẻ vị thành niên phạm tội thường suy nghĩ bồng bột, thiếu hiểu biết pháp luật hoặc có gia đình cha mẹ ly hôn, mải mê công việc khiến các cháu chán nản, sa ngã... Cũng có trường hợp “nghịch không thể cải tạo”, vi phạm pháp luật thường xuyên, Trợ giúp viên pháp lý xem họ là “khách hàng quen thuộc”.

Hoàng An