Một bộ SGK: Không bắt đầu từ con số 0

Cô Nguyễn Thị Mai, Hiệu trưởng Trường THPT Nguyễn Hùng Sơn, An Giang cho hay, nhà trường đang sử dụng bộ sách Kết nối tri thức với cuộc sống, NXB Giáo dục Việt Nam. Cô Mai khẳng định chương trình giáo dục phổ thông 2018 có những tiến bộ so với chương trình giáo dục phổ thông 2006 như có định hướng phát triển năng lực học sinh theo xu hướng hội nhập. Lứa tuổi học sinh hiện nay muốn thể hiện năng lực cá nhân, bộ SGK mới có ưu việt, lợi thế thể đáp ứng nhu cầu này của học sinh. Khi lựa chọn bộ SGK kết nối tri thức với cuộc sống, hầu hết các thầy cô đều đánh giá cao bộ sách này. Và qua 3 năm học, bộ sách đã chứng minh sự lựa chọn đối với học sinh và giáo viên là lựa chọn đúng đắn

SGK của NXB Giáo dục Việt Nam được phân phối rộng khắp các nhà sách trên cả nước

Theo cô Mai, với chủ trương chung, SGK là tài liệu để tham khảo, một bộ sách hay nhiều bộ sách không phải là quá khó đối với các trường để tổ chức dạy học. Nhưng nếu năm học 2026-2027 tất cả các khối lớp cùng dùng chung một bộ SGK sẽ có nhiều vấn đề phát sinh. Quá trình viết SGK theo chương trình giáo dục phổ thông 2018 vừa qua, bản thân các NXB cũng gặp rất nhiều khó khăn, vướng mắc, vừa làm vừa sửa, từng bước khắc phục hạn chế, sai sót. Với thầy cô, đã quen với đổi mới, sử dụng bộ SGK hiện tại, nếu phải thay đổi nữa cũng rất khó khăn. Bà Mai đề xuất nên đánh giá các bộ SGK hiện tại, khắc phụ những hạn chế rồi chọn một sách phù hợp cho học sinh. Giáo viên phải tự bồi đắp năm này qua năm khác để làm quen phương pháp, làm quen tài liệu mới.

Cô Nguyễn Tuyết Thanh, giáo viên Trường THPT Hải Hậu A (Ninh Bình) chia sẻ, sau 3 năm triển khai thay SGK theo chương trình giáo dục phổ thông 2018, trường cô lựa chọn học bộ sách Kết nối tri thức với cuộc sống của NXB Giáo dục Việt Nam. Tuy nhiên, giáo viên gặp một số khó khăn khi trong một địa phương, mỗi trường lựa chọn một bộ SGK khác nhau, nhưng đề thi kiểm tra, đánh giá chung, đặc biệt là thi tốt nghiệp THPT chung toàn quốc. Mỗi bộ SGK có cách trình bày, cấu trúc bài học và hệ thống câu hỏi khác nhau. Giáo viên phải nghiên cứu nhiều bộ sách để đảm bảo nội dung giảng dạy thống nhất, tránh thiếu hoặc trùng lặp kiến thức. Việc đánh giá, kiểm tra không đồng nhất do mỗi bộ SGK có trọng tâm kiến thức khác nhau, dẫn đến việc ra đề kiểm tra, đề thi chung gặp khó khăn. Giáo viên khó trao đổi, chia sẻ kinh nghiệm dạy học nếu không sử dụng cùng một bộ sách. Cô Thanh ủng hộ cả nước sử dụng chung một bộ SGK để khắc phục những khó khăn trên.

Đặt quyền lợi của học sinh, giáo viên lên trên hết

Chia sẻ với phóng viên, Đại biểu Quốc hội Nguyễn Thị Việt Nga khẳng định phương án khả thi nhất hiện nay trong việc biên soạn SGK là không bắt đầu từ con số 0, mà dựa trên việc tổng hợp, chọn lọc, điều chỉnh từ các bộ SGK hiện hành. Hiện nay chúng ta đã có ít nhất 3 bộ sách đã được biên soạn, đang được giảng dạy rộng rãi trên toàn quốc. Đây là một nguồn tài liệu đáng kể để biên soạn bộ sách mới, bởi mỗi bộ sách đều đã qua quá trình thẩm định, qua thực tiễn triển khai, có đánh giá của giáo viên, học sinh và phụ huynh. Nếu biết khai thác, chúng ta có thể rút ngắn thời gian biên soạn, đồng thời bảo đảm chất lượng. Tuy nhiên, việc biên soạn có kế thừa những bộ sách hiện hành không đơn thuần chỉ là "lắp ghép" "bê nguyên" những phần nội dung của các cuốn sách hiện hành vào bộ sách mới, mà phải có sự chọn lọc, đánh giá, điều chỉnh sao cho tối ưu nhất.

“Nền tảng của việc biên soạn SGK mới đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục đã được xây đắp công phu trong một thời gian khá dài. Nên hiên tại, tôi cho rằng chúng ta không biên soạn lại toàn bộ SGK mà tiến hành trên cơ sở có kế thừa, chọn lọc, thì việc này hoàn toàn có thể khả thi”, bà Nguyễn Thị Việt Nga nói.

Bà cho rằng, phương án tối ưu là thành lập Hội đồng quốc gia về SGK thống nhất, với sự tham gia của các tác giả từ ba bộ sách hiện hành, các chuyên gia giáo dục, các nhà quản lí, đồng thời lấy ý kiến rộng rãi từ đội ngũ giáo viên cả nước. Bằng cách này, chúng ta sẽ có một bộ SGK thống nhất được hình thành trên cơ sở kế thừa, chắt lọc, bổ sung — thay vì sáng tác lại từ đầu. Như vậy vừa tiết kiệm thời gian, vừa tránh lãng phí nguồn lực xã hội.

Về phía học sinh và nhà trường, sự thay đổi này chắc chắn sẽ đặt ra một giai đoạn thích ứng. Tuy nhiên, cần lưu ý rằng chương trình giáo dục phổ thông 2018 đã ổn định, việc thay đổi lúc này không phải thay cả chương trình mà là điều chỉnh cách triển khai sách. Với học sinh, tác động chủ yếu sẽ nằm ở việc tiếp cận tài liệu học tập theo một chuẩn chung, tránh tình trạng chênh lệch quá lớn giữa các vùng miền. Với giáo viên và nhà trường, đây cũng là cơ hội để giảm bớt gánh nặng lựa chọn, đồng thời có điểm tựa rõ ràng về chuyên môn.

Điều quan trọng là, cần lộ trình cẩn trọng, không gây xáo trộn quá nhanh; đồng thời phải bảo đảm chất lượng của bộ sách chuẩn – đó phải là sản phẩm được biên soạn công phu, phản ánh đúng tinh thần đổi mới, có sự tham gia rộng rãi của các nhà khoa học, chuyên gia giáo dục, giáo viên thực tiễn.

Tóm lại, sự điều chỉnh này không nhất thiết đi ngược với định hướng “một chương trình, nhiều sách giáo khoa”, mà có thể là bước hoàn thiện chính sách. Vấn đề là cách triển khai phải khoa học, công khai, minh bạch và đặt lợi ích của học sinh, giáo viên, nhà trường lên trên hết.

P.V