Thách thức già hóa dân số - Bài cuối: Đa dạng hóa mô hình nhà dưỡng lão

Người cao tuổi tham gia các hoạt động tại Trung tâm sinh hoạt và chăm sóc người cao tuổi Genki House.

Manh nha hình thành hệ sinh thái chăm sóc người cao tuổi

Trong bối cảnh tốc độ già hóa dân số đang gia tăng nhanh chóng, nhu cầu về nơi chăm sóc toàn diện cho người cao tuổi đang rất lớn. Ở Thành phố Hồ Chí Minh, một số mô hình trung tâm chăm sóc người cao tuổi (viện dưỡng lão) đã ra đời, mở đầu cho quá trình hình thành hệ sinh thái chăm sóc người cao tuổi tại Thành phố.

Đều đặn mỗi sáng, bà Hoàng Thị Dung (76 tuổi, phường Thạnh Mỹ Tây) được con đưa đến Trung tâm sinh hoạt và chăm sóc người cao tuổi Genki House (phường Phú Thuận) để tham gia sinh hoạt, chăm sóc, rèn luyện sức khỏe cùng với nhiều người cao tuổi khác. Sau buổi sáng với các bài tập trị liệu và nhiều hoạt động sôi nổi, vui vẻ với những người bạn đồng trang lứa, buổi chiều, bà Dung trở về sinh hoạt cùng gia đình, con cháu. “Hiện, tôi đang sống cùng con cái nhưng ban ngày con cháu đi làm, đi học hết nên không có ai để trò chuyện, bầu bạn. Khi đến đây, tôi vừa được hướng dẫn thực hiện các bài tập nâng cao sức khỏe, rèn luyện trí não vừa tham gia các hoạt động tập thể, được nói chuyện với nhiều người “bạn già” nên rất vui”, bà Dung chia sẻ.

Việc bà Dung tìm được niềm vui cho riêng mình ở tuổi xế chiều khiến con cháu yên tâm hơn. Nhìn thấy mẹ mình vui vẻ, khỏe mạnh, hoạt bát hơn, chị Trần Thị Châu Thủy (con dâu bà Dung) xúc động: “Ban đầu, bà không đồng ý nhưng khi đến đây sinh hoạt với những người cao tuổi khác thì trở nên hào hứng. Về nhà, bà thường kể chuyện ở trung tâm với ánh mắt lấp lánh niềm vui, tinh thần nhờ đó cũng thay đổi tích cực hơn. Chúng tôi chỉ có một mong muốn là làm sao để bố mẹ được sống thật vui vẻ, khỏe mạnh và luôn tràn ngập tiếng cười”.

Ra đời dựa trên nhu cầu có nơi để người cao tuổi được gặp gỡ, cùng vận động thể chất, rèn luyện trí tuệ, được chăm sóc sức khỏe và sẻ chia, Trung tâm sinh hoạt và chăm sóc người cao tuổi Genki House là một trong những đơn vị đầu tiên tại Thành phố Hồ Chí Minh hoạt động theo mô hình “lớp học bán trú cho người già”. Mỗi ngày, các bác sĩ, kỹ thuật viên tại trung tâm đóng vai trò như “giáo viên” hướng dẫn, rèn luyện người cao tuổi thực hiện các bài tập nâng cao sức khỏe, vận động, vui chơi giải trí. Đến chiều, các cụ trở về nhà, tiếp tục sinh hoạt cùng gia đình.

Người cao tuổi được chăm sóc sức khỏe tại Trung tâm sinh hoạt và chăm sóc người cao tuổi Genki House.

Bác sĩ Trần Thị Thu Hương, Giám đốc chuyên môn Trung tâm sinh hoạt và chăm sóc người cao tuổi Genkihouse cho biết, các hoạt động chăm sóc sức khỏe người cao tuổi được đơn vị thiết kế dựa trên tiêu chuẩn Nhật Bản, xoay quanh hai mảng lớn là tăng cường thể chất và duy trì về trí não. Bên cạnh đó, các hoạt động đội, nhóm, ca hát, khiêu vũ, làm đồ thủ công… cũng mang đến tiếng cười và sự thư giãn cho người cao tuổi. Đặc biệt, với những người sa sút trí tuệ, trung tâm đã thiết kế các chương trình hoạt động trị liệu không dùng nhằm làm chậm sự tiến triển của bệnh cũng như duy trì sự vận động độc lập.

Không chỉ có nhu cầu được chăm sóc vào ban ngày, nhiều gia đình không thể sắp xếp được thời gian, nhân lực để chăm sóc ông bà, bố mẹ đã lựa chọn các trung tâm chăm sóc người cao tuổi toàn thời gian. Dù chỉ mới ra đời hơn một năm nhưng Viện dưỡng lão Tâm An đã tiếp nhận hơn 50 người cao tuổi (từ 60 - 104 tuổi). Bà Mai Thị Hương, Giám đốc Viện dưỡng lão Tâm An cho biết, người cao tuổi hầu hết đều mắc bệnh mạn tính và cần có người chăm sóc 24/24 giờ. Do đó, dịch vụ chăm sóc, nuôi dưỡng toàn diện ngày càng được nhiều người lựa chọn. Vì thế, Viện dưỡng lão Tâm An cung cấp trọn gói các dịch vụ nuôi dưỡng, chăm sóc, điều trị bệnh cho người cao tuổi để đáp ứng nhu cầu. Bên cạnh đó, việc chăm sóc sức khỏe tinh thần cũng được chú trọng bởi với người cao tuổi tâm có an thì thân mới khỏe.

Khuyến khích phát triển các mô hình dưỡng lão

Thông tin từ Sở Y tế Thành phố Hồ Chí Minh, thời gian gần đây, số lượng hồ sơ xin cấp phép hoạt động chăm sóc người cao tuổi cả bán trú và nội trú ngày càng nhiều. Hiện, Sở Y tế đang tiến hành thẩm tra để xác định các cơ sở đủ điều kiện chăm sóc người cao tuổi và triển khai hoạt động cấp phép. Tuy nhiên hiện nay, nhiều ý kiến cho rằng, các cơ sở chăm sóc người cao tuổi do tư nhân đầu tư nên chi phí cao hơn so với mức thu nhập của đại bộ phận người dân. Các dịch vụ dưỡng lão cũng chưa đa dạng, chưa chia nhỏ thành các gói, cá nhân hóa theo từng nhu cầu của người cao tuổi khiến nhiều người chưa tiếp cận được với dịch vụ này.

Người cao tuổi được nuôi dưỡng, chăm sóc tại Viện dưỡng lão Tâm An, Thành phố Hồ Chí Minh.

Vài năm trở lại đây, sức khỏe ngày càng giảm sút nhưng con cái đều bận rộn với công việc, ông Hoàng Tiến Sĩ (78 tuổi, ngụ phường Xuân Hòa) mong muốn được vào các viện dưỡng lão để có người chăm sóc. Tuy nhiên, với mức lương hưu chỉ hơn 8 triệu đồng/tháng, ông Sĩ chưa tìm được viện dưỡng lão phù hợp với tình hình tài chính của mình.

Tương tự, bà Nguyễn Thị Ánh Hoa (76 tuổi, ngụ phường An Đông) muốn tìm một trung tâm sinh hoạt ban ngày dành cho người cao tuổi, còn buổi tối trở về với gia đình, con cháu. Tuy nhiên, hiện các trung tâm dịch vụ dưỡng lão bán trú tại Thành phố Hồ Chí Minh vẫn chưa đa dạng và chi phí còn “quá sức” với bà cũng như nhiều người cao tuổi khác.

Ông Phạm Chánh Trung, Chi cục trưởng Chi cục Dân số Thành phố Hồ Chí Minh cho rằng, việc phát triển nhà dưỡng lão là xu hướng tất yếu đối với các thành phố, quốc gia trên thế giới. Không ngoại lệ, Thành phố Hồ Chí Minh đang phải đối mặt với thách thức già hóa dân số tốc độ cao. Để giải quyết nơi ăn, chốn ở, nơi nuôi dưỡng, chăm sóc nhằm nâng cao chất lượng sống của người cao tuổi hiện là thách thức đối với Thành phố Hồ Chí Minh.

Trong Hội nghị toàn quốc quán triệt 4 Nghị quyết của Bộ Chính trị, trong đó có Nghị quyết số 72-NQ/TW ngày 9/9/2025 của Bộ Chính trị về "một số giải pháp đột phá, tăng cường bảo vệ, chăm sóc và nâng cao sức khỏe nhân dân", Tổng Bí thư Tô Lâm từng gợi ý phát triển mô hình dưỡng lão bán trú “sáng đón đi, chiều đưa về” để người già, người cao tuổi không còn cô đơn.

Theo Tiến sĩ Đặng Văn Sáng, Hiệu trưởng Trường Trung cấp Bách Khoa Thành phố Hồ Chí Minh, việc triển khai mô hình bán trú là hoàn toàn khả thi bởi chi phí đầu tư hạ tầng ở mức vừa phải, không quá tốn kém. Nhà nước đã ban hành Luật Người cao tuổi cùng nhiều chương trình an sinh xã hội, nếu có thêm chính sách khuyến khích xã hội hóa dịch vụ, tính khả thi của mô hình càng cao. Nếu được Nhà nước hỗ trợ về chính sách, khuyến khích xã hội hóa và đào tạo nhân lực, tổ chức phương tiện công cộng đón - trả thì mô hình này khả thi và có tiềm năng phát triển mạnh trong 10 - 20 năm tới.

Ông Phạm Chánh Trung, Chi cục trưởng Chi cục Dân số Thành phố Hồ Chí Minh nêu rõ, hiện Sở Y tế Thành phố Hồ Chí Minh đã tham mưu UBND Thành phố kế hoạch tổng thể phát triển đồng bộ các giải pháp thích ứng với già hóa dân số; trong đó có việc xây dựng hệ thống nhà dưỡng lão. Tuy nhiên, câu chuyện phát triển hệ thống nhà dưỡng lão cần có những bước đi thận trọng. Khảo sát của Chi cục Dân số Thành phố trên 600 người cao tuổi đang sinh sống trên địa bàn cho thấy có khoảng 20% người cao tuổi có nhu cầu vào viện dưỡng lão, số còn lại vẫn muốn sinh sống tại gia đình. “Chúng ta cần nhìn lại nhu cầu thực tế để xây dựng các thiết chế, hệ thống nhà dưỡng lão phù hợp và mô hình phù hợp nhất. Trong thời gian tới, chúng ta nên phát triển các trung tâm chăm sóc người cao tuổi ban ngày tại cộng đồng”, ông Phạm Chánh Trung cho biết.

Trong lúc chờ các kế hoạch, chính sách mới, mới đây, Bệnh viện Phục hồi chức năng và Điều trị bệnh nghề nghiệp Thành phố Hồ Chí Minh đã ra mắt “Mô hình nâng cao quản lý và chăm sóc người cao tuổi trong ngày”. Đây là hình thức chăm sóc y tế - phục hồi chức năng - xã hội toàn diện với việc bảo đảm sự liên tục trong chăm sóc người cao tuổi.

Tiến sĩ, bác sĩ Phan Minh Hoàng, Giám đốc Bệnh viện Phục hồi chức năng và Điều trị bệnh nghề nghiệp Thành phố Hồ Chí Minh cho biết, mô hình này kết hợp đa lĩnh vực trong mỗi ngày điều trị, từ y khoa, phục hồi chức năng, dinh dưỡng đến hỗ trợ tâm lý - xã hội. Người cao tuổi không chỉ được điều trị bệnh lý mà còn được tập luyện vận động, tư vấn dinh dưỡng, tham gia các hoạt động nhóm, giúp cải thiện sức khỏe toàn diện. Họ sẽ được hưởng toàn bộ chế độ bảo hiểm y tế, giúp giảm chi phí đáng kể. “Đây không chỉ là dịch vụ y tế, mô hình chăm sóc người cao tuổi còn mang ý nghĩa nhân văn sâu sắc, tạo điều kiện để con cháu yên tâm công tác; đồng thời giúp người cao tuổi cảm nhận được sự quan tâm của cộng đồng và xã hội”, bác sĩ Phan Minh Hoàng nhấn mạnh.

Bài và ảnh: Đinh Hằng (TTXVN)