Thách thức và bản lĩnh người giảng viên trong thời đại mới

Điểm mới ở đây là hướng tới kiến tạo một thể chế mở, linh hoạt và liên thông, trong đó đầu tư công đóng vai trò dẫn dắt, khơi nguồn cho xã hội hóa. Chính trong bối cảnh đó, vai trò người giảng viên càng được nhìn nhận rõ ràng hơn: Họ vừa là nhân tố trực tiếp kiến tạo tri thức, vừa là cầu nối đưa những định hướng chính sách lớn vào thực tiễn đào tạo, để chuẩn bị cho đất nước một thế hệ công dân mới - có tri thức, kỹ năng và khát vọng cống hiến.

Tổng Bí thư Tô Lâm và các em học sinh xuất sắc. Ảnh: Bộ Giáo dục và Đào tạo

Tri thức - nền tảng để kiến tạo tương lai

Nghề giảng viên trước hết là nghề của tri thức. Giảng viên đại học được ví như “kho tri thức sống”: vừa giảng dạy, vừa nghiên cứu, vừa chuyển giao công nghệ, vừa định hướng học thuật cho sinh viên. Bằng cấp và trình độ chuyên môn là điều kiện cần, nhưng chưa bao giờ đủ. Tri thức của giảng viên không chỉ dừng lại ở sách vở mà phải luôn cập nhật, gắn với thực tiễn xã hội, với khoa học - công nghệ đang thay đổi từng ngày.

Một giảng viên ngành ô tô không thể bỏ qua sự phát triển của xe điện, trí tuệ nhân tạo hay pin hydro. Một giảng viên ngành kinh tế buộc phải hiểu và đưa vào bài giảng những xu thế mới như thương mại điện tử, kinh tế số, chuyển đổi xanh. Và một giảng viên ngành y sẽ khó có thể hoàn thành nhiệm vụ nếu không nắm bắt kịp tiến bộ về công nghệ sinh học hay dược phẩm thế hệ mới.

Tri thức ấy đòi hỏi sự khiêm tốn, cầu thị và tinh thần học tập suốt đời. Người thầy thực thụ phải “học trước khi dạy, học song song với dạy”, để mỗi giờ lên lớp không chỉ là truyền đạt mà còn là chia sẻ trải nghiệm, dẫn dắt sinh viên bước vào thế giới học thuật rộng mở.

Kỹ năng - chìa khóa biến tri thức thành giá trị

Tri thức uyên thâm sẽ khó phát huy hết giá trị nếu thiếu kỹ năng sư phạm. Kỹ năng của người giảng viên không chỉ là thuyết giảng, mà còn bao gồm khả năng truyền cảm hứng, lắng nghe, quản lý lớp học, nghiên cứu khoa học và thích ứng với sự thay đổi.

Một bài giảng đơn điệu dễ khiến sinh viên mệt mỏi. Nhưng cùng một nội dung ấy, nếu được truyền đạt bằng ngôn ngữ gần gũi, gắn với tình huống thực tế, kết hợp phương pháp giảng dạy tương tác, ứng dụng công nghệ, thì kiến thức sẽ trở nên sinh động, dễ nhớ và khắc sâu trong người học.

Sinh viên ngành Dược học trong buổi thực hành. Ảnh tư liệu

Trong thời đại số, giảng viên còn phải làm chủ các nền tảng trực tuyến, phần mềm mô phỏng, công cụ trí tuệ nhân tạo, và biết cách khuyến khích sinh viên tham gia tích cực. Ngoài giảng đường, kỹ năng kết nối doanh nghiệp, triển khai đề tài nghiên cứu, mở rộng hợp tác quốc tế cũng là yêu cầu không thể thiếu. Người giảng viên ngày nay không chỉ dạy lý thuyết mà còn phải đưa sinh viên tiếp cận môi trường nghề nghiệp thực tế - trở thành chiếc cầu nối giữa “học thuật” và “cuộc sống”.

Giá trị bền vững của nghề

Sinh viên và giảng viên trẻ của Đại học Quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh trong giờ nghiên cứu khoa học. Ảnh: nhandan.vn

Nếu tri thức và kỹ năng là “xương sống” của nghề giảng viên, thì tấm lòng là “linh hồn”. Một giảng viên có thể giỏi chuyên môn nhưng nếu thiếu sự cảm thông, lắng nghe và tận tâm với sinh viên thì khó có thể gieo được niềm tin và khơi dậy khát vọng nơi các em.

Người thầy trên giảng đường đại học vừa là người truyền đạt, vừa là bạn đồng hành, vừa là cố vấn, có khi còn như “người cha, người mẹ thứ hai”. Họ chia sẻ với sinh viên những băn khoăn nghề nghiệp, nâng đỡ khi các em vấp ngã, định hướng khi các em đứng trước ngã rẽ của cuộc đời. Đó là thứ “tình thầy - trò” mà thời gian hay công nghệ không thể thay thế. Tấm lòng ấy cũng gắn liền với trách nhiệm xã hội: nghiêm khắc nhưng nhân văn trong đánh giá; nguyên tắc nhưng không xa cách; vừa truyền đạt tri thức, vừa nuôi dưỡng ước mơ. Đó chính là phẩm chất làm nên giá trị bền vững của nghề.

Vai trò xã hội của nghề giảng viên

Nhiều trường đại học đang có các giải pháp thu hút giảng viên giỏi nhằm nâng cao chất lượng đào tạo, hội nhập quốc tế. Ảnh: nhandan.vn

Trong bối cảnh hội nhập và đổi mới giáo dục, nghề giảng viên đứng trước không ít thách thức, khối lượng công việc ngày càng nặng nề: giảng dạy, nghiên cứu, công bố quốc tế, tham gia dự án, đổi mới phương pháp… Bên cạnh đó, sinh viên thế hệ mới năng động hơn, thực tế hơn, nhưng cũng dễ phân tán bởi công nghệ, đòi hỏi giảng viên phải liên tục đổi mới, bắt kịp tâm lý người học.

Không ít giảng viên trẻ đối diện khó khăn về thu nhập và áp lực cạnh tranh nghề nghiệp. Nhưng chính trong thử thách ấy, tình yêu nghề và ý thức trách nhiệm lại được hun đúc, chứng minh bản lĩnh của những người thầy tận tâm.

Nghề giảng viên không chỉ giới hạn trong lớp học, họ là những người trực tiếp tham gia đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao - yếu tố quyết định sự phát triển của quốc gia. Một thế hệ sinh viên trưởng thành, sáng tạo, có trách nhiệm xã hội, trong đó có thành quả thầm lặng của những giờ đứng lớp.

Hơn thế, giảng viên còn là cầu nối giữa tri thức hàn lâm và đời sống cộng đồng. Những nghiên cứu khoa học, sáng kiến công nghệ, giải pháp kinh tế - xã hội… từ giảng viên không chỉ góp phần phát triển học thuật, mà còn trực tiếp phục vụ sự nghiệp xây dựng đất nước. Trong kỷ nguyên toàn cầu hóa, giảng viên còn đại diện cho hình ảnh giáo dục Việt Nam trên trường quốc tế, qua các chương trình hợp tác, trao đổi học thuật và giảng dạy cho sinh viên nước ngoài.

Người giảng viên chân chính là người biết dung hòa cả ba yếu tố ấy, để mỗi giờ lên lớp không chỉ là một bài học, mà còn là hành trình gieo niềm tin, khơi gợi ước mơ và nuôi dưỡng nhân cách cho thế hệ trẻ. Xã hội có thể đổi thay, công nghệ có thể phát triển, nhưng giá trị cốt lõi của nghề giảng viên - tri thức, kỹ năng, tấm lòng - sẽ mãi trường tồn.

Từ Hữu Công