Thái bình xướng ca - Một lễ hội truyền thống độc đáo

Lễ hội Thái bình xướng ca làng Quả Linh, xã Thành Lợi (Vụ Bản) là lễ hội truyền thống được tổ chức 3 năm 1 lần, bắt đầu từ mùng 9 đến 11-3 âm lịch (vào các năm Dần, Thân, Tỵ, Hợi) nhằm tưởng nhớ sự kiện Vua Trần đánh thắng giặc Nguyên - Mông. Lễ hội với các nghi lễ: rước kiệu, dâng hương, tế thánh… cùng nhiều trò chơi và hình thức sinh hoạt văn hóa dân gian đặc sắc mang ý nghĩa giáo dục truyền thống “Uống nước nhớ nguồn”, thể hiện ước mơ, nguyện vọng và năng lực sáng tạo văn hóa của nhân dân, góp phần giữ gìn bản sắc văn hóa dân tộc.

Năm Nhâm Thân (1992), hội làng Quả Linh được khôi phục với nhiều hình thức sinh hoạt văn hóa tín ngưỡng và hoạt động vui chơi vừa mang tính trí tuệ, vừa mang tính dân dã, thu hút đông đảo các tầng lớp nhân dân tham gia. Lễ hội diễn ra trong 3 ngày nhưng công tác chuẩn bị đã được thực hiện từ nhiều ngày trước đó. Ngày 5 là ngày tế giao (giao công việc cho mọi người), ngày 6 tập nghi (tập lại các nghi lễ sẽ diễn ra trong lễ hội), ngày mùng 7 là ngày kén trai khênh kiệu, ngày 9-3 là ngày làng bắt đầu vào đám. Nét độc đáo của lễ hội là nghi lễ rước kiệu Thánh từ Đền Đông và hương án 18 dòng họ về Đình Đụn và đám hát (có sân gạch rộng là nơi tổ chức lễ hội). Điểm xuất phát của lễ rước bắt đầu từ Đền Đông, dẫn đầu là đội múa lân, tiếp đó là cặp rồng vàng và xanh, đội cờ thần, cờ phướn, bát bửu, dải Phù Kiều. Tiếp đến là kiệu bát cống rước mũ áo, bài vị của thiên thần, kiệu của quan hậu thần họ Nguyễn và kiệu hương án của các họ. Nét nổi bật trong lễ hội Thái bình xướng ca là tổ chức nhiều trò chơi dân gian gắn với sông nước như: tải lương, chở thuyền đốt bóng, leo cầu kiều… Theo truyền thuyết, từ xưa làng Gạo đã có đội vận chuyển lương thực bằng thuyền đã đi vào câu ca “Cả làng chuyển thóc nhà vua/ Đủ cho quân sĩ bốn mùa lương ăn”. Bởi vậy, trong lễ hội Thái bình xướng ca nhân dân đã tái hiện hình ảnh đoàn thuyền tải lương với 3 thuyền, được điều khiển bởi 3 người do dân làng lựa chọn, đi đầu là thuyền rồng chỉ huy thúc trống chạy quanh hồ làng hết sức náo nhiệt thu hút đông đảo nhân dân trong vùng đến xem. Đây là trò chơi mang tính giáo dục cao về ý thức tập thể, về tinh thần đoàn kết cho thế hệ hôm nay. Trong lễ hội, dân làng Quả Linh còn phô diễn các môn nghệ thuật dân gian của cha ông như múa rồng của xóm Bến, múa sư tử của xóm Chải, múa lân của xóm Cùng, chơi đu của xóm Cuối... Tiết mục múa rồng do xóm Bến phụ trách trong lễ hội đã thu hút sự quan tâm của hàng trăm người, đặc biệt là giới trẻ. Trước đây, xóm Bến nổi tiếng bởi chế tạo được con rồng mây độc đáo, với nguyên liệu là cây mây mái (mây dại) có thân dẻo, bền, dễ uốn cong để tạo dáng rồng. Những năm gần đây, nguyên liệu cây mây để làm rồng khan hiếm, người dân xóm Bến thay thế rồng mây bằng đôi rồng vải, trong đó rồng màu vàng dài 100m, rồng xanh dài 40m. Do đôi rồng lớn nên đội múa rồng xóm Bến có tới 75 người, trong đó riêng con rồng vàng cần hơn 30 người mới biểu diễn được. Ngoài phục vụ trong lễ hội làng, đội rồng xóm Bến còn được đánh giá cao, nhiều lần được mời tham gia biểu diễn trong các sự kiện văn hóa, thể thao của xã hay tại các hội chợ, triển lãm trong nước. Ở xóm Cuối, trước ngày hội làng Quả Linh các cụ cao tuổi trong xóm lựa chọn những cây tre to, khỏe, không bị sâu, sau đó cử một nhóm trai đinh khỏe mạnh làm đu. Cây đu được tạo bởi 6 thân tre lớn làm trụ, đầu buộc dây vững chãi. Dây đu cũng được kết bởi dây tre tước từ những cây tre bánh tẻ dai, bền, được luộc nước sôi cho mềm, dễ bện rồi nối với bàn đu chắc chắn ở phía dưới. Với cách đu truyền thống ở làng Cuối, đu đơn nữ thường thể hiện sự nhịp nhàng và duyên dáng của người chơi, đu đơn nam thường thể hiện sự khỏe khoắn sức nhún mạnh thường đu vút lên cao. Đẹp mắt và hấp dẫn nhất vẫn là chơi đu đôi nam nữ. Giữa tiết trời cuối xuân, hoa cỏ khoe sắc đua hương, những đôi trai gái chơi đu có dịp tìm bạn, kết duyên. Một bộ môn khác nữa là đấu vật. Truyền thống đấu vật của làng Quả Linh ngày càng được biết đến trong lễ hội khi quy tụ hàng chục võ sĩ trên địa bàn huyện tham gia thi đấu giao hữu. Xuyên suốt những ngày diễn ra lễ hội là các tiết mục văn nghệ tại sân khấu nổi dựng ở ao làng do các thành viên CLB văn nghệ người cao tuổi và thanh niên làng Quả Linh biểu diễn trong đêm thơ, hát trống quân, thi hát văn… Đặc sắc nhất trong lễ hội là thi hát trống quân. Tại cuộc thi, hai bên hát đối đáp nhau hoặc hát liên tục một bài ca theo nhịp trống giục trong sự hò reo cổ vũ của người dân, ai đối đáp không được hoặc không hát nối tiếp được phải nhường cho người khác vào thay.

Lễ hội Thái bình xướng ca ở làng Quả Linh đúng như tên gọi, đã mang tới không khí hân hoan nô nức, đón mừng niềm vui quê hương đất nước thái bình, đáp ứng nhu cầu hưởng thụ và sáng tạo văn hóa của nhân dân. Lễ hội góp phần bảo tồn những giá trị, bản sắc văn hóa truyền thống của dân tộc, quảng bá thu hút khách du lịch, tạo động lực phát triển kinh tế - xã hội của địa phương./.

Bài và ảnh: Viết Dư