Thăm bảo vật quốc gia đền An Xá

Đền An Xá - Khu di tích lịch sử - văn hóa, thuộc địa phận thôn An Xá, xã An Viên (Tiên Lữ) là di tích lịch sử - văn hóa đã được xếp hạng Di tích lịch sử quốc gia. Căn cứ vào truyền thuyết, lời kể của các cụ cao niên trong làng và những hiện vật cổ có giá trị hiện còn lưu giữ được tại di tích, đền An Xá được khởi dựng từ khá sớm vào khoảng thế kỷ XVI-XVII, đến nay đã nhiều lần được trùng tu, tôn tạo. Đền là nơi thờ Ngọc Hoàng Thượng Đế, Ngũ Lão Tiên Ông (những vị thần tiên của Văn hóa Đạo giáo), cùng các vị Thiên tiên, Địa tiên - là những người có công khai phá vùng đầm lầy hoang vu, diệt trừ thú dữ, dạy dân cày cấy, lập làng Chạ, dựng "Thụy Ứng Quán", để cầu mong mưa thuận, gió hòa, mùa màng bội thu. Nơi đây, hiện có 2 hiện vật được công nhận là bảo vật quốc gia gồm: Tháp đất nung và Bệ thờ đất nung. Đây là những hiện vật gốc, độc bản mang dấu ấn văn hóa, giá trị thẩm mỹ của từng thời kỳ lịch sử.

Bảo vật quốc gia Bệ thờ đất nung đền An Xá

Tháp đất nung đền An Xá được công nhận bảo vật quốc gia tháng 12/2021. Tháp nằm trong sân đền chính, được các nhà nghiên cứu đánh giá là một công trình kiến trúc rất có giá trị, xây dựng từ thời Lý - Trần và tu sửa lớn vào thời Mạc - Lê Trung Hưng. Đây là tòa tháp Cửu trùng có bình đồ hình vuông, nhỏ dần về phía ngọn, có màu nâu đỏ, cao 450cm, cạnh đáy dài 150cm, bệ gạch cao 60cm. Tháp được chế tác bằng phương pháp thủ công truyền thống với kỹ thuật nung, chạm khắc tinh xảo, trau chuốt và vô cùng độc đáo. Đặc biệt, toàn thân tháp trang trí dày đặc những họa tiết hoa văn hình rồng, phượng, sư tử, tiên nữ, hình lực sỹ, ngựa có cánh,.. Ngoài ra, trên thân tháp còn xuất hiện nhiều đề tài mang đậm chất dân gian như cảnh người đấu vật, bắt rắn, chim, hươu, hổ... Tất cả đều được bố cục thành những mảng khối với dáng khỏe, sống động mang đậm dấu ấn kiến trúc nghệ thuật thế kỷ XVII. Đỉnh tháp đặt một quả hồ lô tròn, đặc, miệng và cổ bình vươn cao, thân cong tròn, chân đế bình gắn liền với đỉnh mái. Tích xưa truyền rằng, tháp là gạch nối giữa trời và đất, là con đường thăng thiên giáng trần của Ngọc Hoàng Thượng đế và các vị thần tiên trong những ngày hội đền. Theo hồ sơ bảo vật quốc gia, việc dựng tháp đất nung ở di tích quán đạo như đền An Xá là một hiện tượng văn hóa độc đáo trong lịch sử quán đạo ở Việt Nam. Nó minh chứng cụ thể sự ảnh hưởng lẫn nhau giữa Đạo giáo và Phật giáo ở Việt Nam. Chiều cao chín tầng của tháp phản ánh quan niệm của người xưa về chốn cửu trùng cao xa tít tắp chín tầng mây.

Ngoài tháp đất nung, đền An Xá còn có bệ thờ đất nung đặt trong hậu cung của đền, dài 2,7m, rộng 1,3m. Bệ thờ đất nung được xây dựng cùng niên đại với tháp cửu trùng. Bệ thờ đất nung đền An Xá được công nhận là bảo vật quốc gia ngày 31/1/2023. Bệ thờ được cấu tạo bởi nhiều khối đất nung khác nhau gắn kết khít lại để tạo thành một bệ thờ hoàn chỉnh có dạng khối hộp chữ nhật, đặt tại trung tâm tòa Hậu cung của đền. Nhìn tổng thể, bệ thờ có dáng như một tòa sen lớn. Bệ thờ được tạo tác bằng phương pháp thủ công truyền thống với kỹ thuật nung, chạm khắc tinh xảo, trau chuốt và vô cùng độc đáo, mang đậm dấu ấn niên đại thế kỷ XVI. Do đặt trong hậu cung, ít người được chiêm bái so với tháp chín tầng nhưng vẻ đẹp độc đáo của bệ tòa sen khiến những ai từng biết đều rất ấn tượng với kiểu dáng cùng những hình khối chạm nổi cánh sen, lưỡng long chầu lá đề, hoa văn sóng nước… trên thân bệ. Bệ thờ là hiện vật gốc độc bản, có hình thức thể hiện độc đáo và có giá trị về lịch sử, văn hóa, nghệ thuật đặc biệt to lớn trong lịch sử mỹ thuật Việt Nam.

Bảo vật quốc gia Tháp đất nung đền An Xá

Bảo vật quốc gia không chỉ là niềm tự hào của người Hưng Yên mà nó còn khẳng định giá trị văn hóa, lịch sử đặc sắc của vùng quê văn hiến, là tài sản vô giá, niềm tự hào lớn của địa phương. Đồng chí Phạm Sinh Mừng, Chủ tịch UBND xã An Viên cho biết: Hiện nay, 2 bảo vật quốc gia tại đền An Xá là tháp đất nung và bệ thờ đất nung còn tồn tại tương đối nguyên vẹn đến ngày nay, được các nhà nghiên cứu đánh giá rất cao về giá trị khảo cổ thời Lý - Trần. Những hiện vật quý này giúp các thế hệ sau hiểu rõ hơn về các giai đoạn phát triển rực rỡ của dân tộc, nâng cao lòng yêu nước trong mỗi người dân xã An Viên nói riêng và người dân Hưng Yên nói chung.

Minh Huấn