Thảm họa nối tiếp thảm họa tại Afghanistan hậu động đất kinh hoàng

Trận động đất mạnh 6 độ càn quét miền Đông Afghanistan đã cướp đi sinh mạng của ít nhất 1.400 người. Ảnh: Reuters.

Nghe thấy âm thanh lớn như tiếng nổ, Mirza Gul Sayar bật dậy, đánh thức vợ và vội vã chạy ra ngoài cùng hai đứa con. Bố mẹ và em trai đã ở ngoài sân, nhưng gia đình anh trai thì không thấy đâu. Vài giây sau, một trận động đất khác làm rung chuyển miền Đông Afghanistan, và ngôi nhà của đại gia đình sụp đổ. Xung quanh toàn tiếng la hét và khóc lóc vang vọng khắp làng.

“Như ngày tận thế vậy”, Sayar chia sẻ trong lúc nằm nghỉ trên cánh đồng ngô, nơi anh và những người thân còn sống sót sau thảm họa trú tạm thời.

Trận động đất mạnh 6 độ hôm 31/8 ở miền Đông Afghanistan khiến ít nhất 1.400 người thiệt mạng và hơn 3.100 người khác bị thương. Hàng nghìn ngôi nhà bị phá hủy, thậm chí có những ngôi làng nằm cheo leo trên đồi dốc hoặc ẩn mình trong thung lũng bị xóa sổ hoàn toàn.

Các nhân viên cứu hộ tại hiện trường cho biết sẽ mất nhiều ngày để dọn dẹp đống đổ nát. Theo New York Times, các báo cáo hiện tại vẫn chưa cung cấp bức tranh đầy đủ những gì miền Đông Afghanistan đang trải qua.

“Chính phủ và quân đội mới chỉ thống kê con số ở những ngôi làng họ tiếp cận được. Có một số ngôi làng vẫn nằm dưới đống đổ nát và chưa có đội cứu hộ hay cơ quan viện trợ nào tới được đó”, ông Zahidullah Safi - giám đốc một phòng khám ở tỉnh Kunar, một trong những khu vực bị ảnh hưởng nặng nề nhất và cũng là nơi gia đình Sayar sinh sống - cho biết.

Xoáy sâu khủng hoảng

Trận động đất hôm 31/8 - trận động đất tàn khốc thứ 2 chỉ trong vòng chưa đầy 2 năm ở Afghanistan - đã xoáy sâu vào cuộc khủng hoảng kinh tế, nhân đạo và môi trường vốn đã trầm trọng ở quốc gia Nam Á.

Viện trợ khẩn cấp khan hiếm hơn trong năm 2025 sau khi Mỹ và các nhà tài trợ lớn cắt giảm, đình chỉ hoặc giảm đóng góp nhân đạo cho Afghanistan. Năm 2024, Mỹ đóng góp hơn 45% viện trợ, nhưng con số này giảm gần bằng 0 sau khi Nhà Trắng thu hẹp Cơ quan Phát triển Quốc tế Mỹ (USAID) và các chương trình viện trợ nước ngoài khác.

Trực thăng quân sự của Taliban chở hàng cứu trợ y tế và thực phẩm tại tỉnh Kunar hôm 2/9. Ảnh: Reuters.

Ngay cả trước động đất, các cơ quan Liên Hợp Quốc ước tính Afghanistan cần 2,4 tỷ USD tài trợ nhân đạo trong năm 2025, song nước này mới chỉ nhận dưới 30%.

Hôm 2-9, Anh cam kết hỗ trợ khẩn cấp khoảng 1,3 triệu USD. Ngoại trưởng Anh David Lammy cho biết số tiền này sẽ được phân bổ thông qua Liên đoàn Chữ thập đỏ Quốc tế và Quỹ Dân số Liên Hợp Quốc để đảm bảo "viện trợ đến những người cần và không rơi vào tay Taliban".

Theo bà Sherine Ibrahim - Giám đốc chương trình Afghanistan của Ủy ban Cứu hộ Quốc tế, Liên minh Châu Âu sẽ hợp tác với UNICEF. Văn phòng Liên Hợp Quốc phụ trách các vấn đề nhân đạo cho biết họ đã giải ngân 5 triệu USD từ quỹ khẩn cấp.

Giống như Anh, nhiều quốc gia lo ngại các khoản tiền có thể đến tay chính quyền Taliban. Báo cáo của Tổng Thanh tra Đặc biệt Mỹ về Tái thiết Afghanistan công bố tháng 8 cho thấy "Taliban sử dụng mọi biện pháp, bao gồm cả vũ lực, để đảm bảo viện trợ đến nơi họ muốn, thay vì tới nơi các nhà tài trợ muốn".

Nhiều người kêu gọi các bên gác lại vấn đề chính trị, song không thành công. Người dân “cần sự giúp đỡ và hỗ trợ”, Homa Nader - quyền Tổng Giám đốc Liên đoàn Chữ thập đỏ và Trăng lưỡi liềm đỏ Quốc tế tại Afghanistan - cho biết.

Mất cả chục người thân, hết cả vải liệm trắng

Thung lũng Mazardara hiểu rõ nhất lời kêu gọi khẩn thiết này.

Dân làng và các nhân viên cứu hộ đã và đang tìm kiếm hàng xóm, người thân và bạn bè, dù còn sống hay đã chết. Họ khiêng nạn nhân bằng khung giường, vượt qua những con dốc và hẻm hẹp, xuống cánh đồng ngô nơi trực thăng hạ cánh và cất cánh. Trực thăng bay qua bay lại giữa các khu vực bị tàn phá và bệnh viện ở Jalalabad - thành phố lớn gần nhất, và thủ đô Kabul - cách đó khoảng 160 km.

Khalil Ur Rahman Babakhil - 30 tuổi - đã đi từ Kabul đến Mazardara, nơi gia đình vợ anh sinh sống. Ngôi nhà bị đổ sập, còn thi thể cha mẹ và 3 anh chị em ruột của vợ Babakhil xếp trước cửa nhà.

"Tôi không biết mở lời với vợ thế nào”, Babakhil nói.

Những thi thể này, cũng như bao người khác, được quấn trong những tấm chăn đầy màu sắc vì dân làng đã hết vải liệm trắng truyền thống dùng để chôn cất người chết.

Các nhân viên cứu hộ dọn dẹp đống đổ nát tại tỉnh Kunar hôm 2/9. Ảnh: Reuters.

Trước trận động đất, hơn 1/2 trong số 42 triệu dân Afghanistan cần hỗ trợ nhân đạo. Tại huyện Nurgal hẻo lánh của tỉnh Kunar - nơi Sayar sinh sống, hầu hết cộng đồng sống trong cảnh nghèo đói cùng cực, không có nguồn thu nhập ổn định nào ngoài vụ thu hoạch ngô 2 năm/lần, mang lại cho họ khoảng 220 USD/năm.

Theo UNICEF, khoảng 3,5 triệu trẻ em Afghanistan dưới 5 tuổi bị suy dinh dưỡng.

Hôm 2-9, tại tỉnh Kunar, trẻ em ngồi im lặng trong xe cứu thương hoặc đi bộ ngơ ngác giữa đống đổ nát.

Nezarullah (17 tuổi) và em trai Rezwanullah (13 tuổi) mất 12 người thân.

“Đêm trước trận động đất, chúng tôi vẫn ở bên nhau, ăn tối cùng nhau rồi ngủ cùng nhau”, Nezarullah kể. “Làm sao tôi giúp em trai và xây dựng lại nhà khi chẳng có gì trong tay?”.

Trên cánh đồng ngô, Sayar kể lại nỗi kinh hoàng của hai ngày trước đó. Sau khi chạy ra khỏi nhà, anh nghe thấy tiếng chị dâu vẫn còn ở trong nhà la hét giữa đêm sau cơn địa chấn thứ hai. Nhưng trong bóng tối và không có dụng cụ nào, những người bên ngoài bất lực.

Tới sáng, Sayar phát hiện chị dâu đã chết, cùng với con trai. Anh cũng tìm thấy cha mẹ và em trai - những người đã chạy ra khỏi nhà nhưng sau đó quay lại tìm anh trai Sayar. Giờ thì họ cũng không còn nữa.

Trí Ân