Thảm họa Wang Fuk Court và bài học cho tiêu chuẩn phòng cháy chữa cháy

Thảm kịch tại cụm chung cư Wang Fuk Court ở Hong Kong vào ngày 26/11/2025, khiến ít nhất 44 người thiệt mạng và 279 người mất tích (tính đến sáng 27/11), đã làm rung chuyển thế giới đô thị hiện đại. Đây không chỉ là một vụ hỏa hoạn lớn, mà còn là phép thử khắc nghiệt đối với hệ thống tiêu chuẩn phòng cháy chữa cháy (PCCC) của những thành phố được xem là có quy định chặt chẽ bậc nhất châu Á.

Hong Kong, Singapore và Nhật Bản vốn được ca ngợi vì kỷ luật đô thị, hệ thống quản lý tòa nhà và khả năng ứng phó khẩn cấp, nhưng bi kịch tại Wang Fuk Court phơi bày những lỗ hổng mà ngay cả các đô thị phát triển nhất cũng không thể lờ đi. Đây là thời điểm cần soi chiếu lại các tiêu chuẩn PCCC hiện hành, đặt câu hỏi xem điều gì cần được làm lại, nâng cấp hoặc thậm chí cải tổ.

Một khu dân cư cao tầng ở Hong Kong. Ảnh: International Fire & Safety Journal.

Từ góc nhìn Hong Kong, thách thức lớn nhất nằm ở môi trường đô thị mật độ cao kết hợp với các vật liệu tạm thời trong quá trình tu sửa. Vụ cháy tại Wang Fuk Court lan nhanh một cách khủng khiếp vì giàn giáo tre và lưới nhựa quấn quanh tòa nhà – những vật liệu được sử dụng rộng rãi trong ngành xây dựng địa phương nhưng lại là chất dẫn lửa cực kỳ hiệu quả. Ngay cả khi hệ thống báo cháy và vòi chữa cháy bên trong tòa nhà hoạt động, lớp “áo ngoài” bằng vật liệu dễ cháy khiến việc kiểm soát đám cháy trở nên gần như bất khả thi. Điều này cho thấy tiêu chuẩn PCCC của Hong Kong, vốn tập trung chủ yếu vào phần lõi cấu trúc và hệ thống kỹ thuật bên trong, chưa theo kịp thực tế về nguy cơ từ lớp bao che tạm thời và vật liệu xây dựng truyền thống. Khi bất cứ tòa tháp nào cũng có thể quấn kín giàn giáo tre suốt nhiều tháng, tiêu chuẩn an toàn cần bao quát cả quá trình sửa chữa – chứ không chỉ vận hành thường nhật.

Một khu nhà ở xã hội điển hình ở Sinapore. Ảnh: Docomomo Singapore.

Trong khi đó, Singapore nổi tiếng với các quy định nghiêm ngặt về PCCC: hành lang rộng, nhiều lối thoát hiểm, hệ thống chữa cháy tự động bắt buộc ở hầu hết tòa nhà cao tầng. Tuy vậy, bài học từ Hong Kong vẫn đặt ra câu hỏi cho đảo quốc này. Singapore có số lượng lớn chung cư HDB – dạng nhà ở xã hội đặc trưng của Singapore, nơi hàng triệu người sinh sống – và phần lớn trong số đó được xây dựng từ nhiều thập kỷ trước. Dù được bảo trì tốt, một số tòa cũ vẫn chưa được lắp đầy đủ hệ thống chữa cháy tự động theo tiêu chuẩn mới. Đặc biệt, Singapore có mật độ dân cư cao và rất nhiều khu vực tầng thấp tích hợp cửa hàng, nhà ăn, kho chứa – những nơi dễ phát sinh nguy cơ cháy do dầu mỡ, khí đốt hoặc hàng hóa dễ cháy. Nếu một đám cháy quy mô lớn xảy ra trong một môi trường dày đặc cư dân như vậy, thảm kịch như ở Wang Fuk Court hoàn toàn có thể trở thành nguy cơ thực tế. Các chuyên gia khuyến cáo, Singapore cần đánh giá lại tiêu chuẩn cho khu dân cư cũ, mức độ bắt buộc của vật liệu chống cháy cho mặt đứng, và quan trọng nhất là các biện pháp kiểm soát nguy cơ trong khu thương mại tầng trệt – nơi luôn là điểm khởi phát tiềm năng.

Một khu nhà tập thể cũ ở Nhật Bản. Ảnh: Wikidwelling.

Nhật Bản lại là một mô hình đặc biệt: thiên tai đã buộc quốc gia này xây dựng các tiêu chuẩn PCCC và cấu trúc chống cháy cực kỳ nghiêm ngặt. Các tòa nhà cao tầng ở Tokyo hoặc Osaka thường dùng vật liệu chống cháy chất lượng cao, hệ thống chữa cháy tự động, cảm biến khói đa điểm, cửa chống cháy tự động và mạng lưới hướng dẫn thoát hiểm được cập nhật liên tục. Tuy vậy, nhiều vấn đề nhức nhối vẫn còn đó. Không ít khu chung cư cũ, đặc biệt là các khu tập thể kiểu “danchi” xây dựng từ giữa thế kỷ 20, chưa được nâng cấp đầy đủ về PCCC. Bên cạnh đó, dân số già hóa khiến việc sơ tán cư dân khi có cháy trở thành thách thức lớn. Cơ sở hạ tầng PCCC dù hoàn hảo đến đâu cũng khó bảo đảm an toàn nếu nhiều cư dân không thể tự chạy thoát khi có sự cố.

Từ sự so sánh này, có thể thấy cả ba nền đô thị – dù khác nhau về cấu trúc và lịch sử phát triển – đều đối diện với những lỗ hổng cụ thể. Hong Kong cần kiểm soát vật liệu xây dựng tạm thời và quy trình sửa chữa; Singapore phải nhìn nhận lại vấn đề về chung cư cũ và khu thương mại tầng trệt; Nhật Bản phải đối mặt với thách thức từ dân số già và các khu nhà tuổi đời gần một thế kỷ. Ngoài ra, cả ba đều cần đánh giá lại tốc độ lan truyền của đám cháy trên mặt đứng tòa nhà – một bài học rút ra từ vụ cháy tòa nhà Grenfell Tower ở London năm 2017, nhưng nay một lần nữa hiện rõ sau thảm kịch Wang Fuk Court.

Những vụ hỏa hoạn hiện đại không chỉ là tai nạn kỹ thuật mà còn phản ánh sự va chạm giữa kiến trúc, vật liệu, mật độ dân cư và quản lý đô thị. Khi các thành phố ngày càng cao hơn, chật hơn và phức tạp hơn, tiêu chuẩn PCCC không thể chỉ dựa vào quy định cũ, mà phải mở rộng để bao quát toàn bộ vòng đời của tòa nhà – từ thiết kế, xây dựng, vận hành cho đến sửa chữa. Wang Fuk Court, với mức độ thương vong lớn và tốc độ lan lửa kinh hoàng, là lời cảnh tỉnh cho cả châu Á: những đô thị văn minh nhất cũng có thể hứng chịu thiệt hại thảm khốc nếu coi nhẹ một mắt xích nhỏ trong chuỗi an toàn.

Thanh Bình