Thẩm phán tòa án chuyên biệt là người nước ngoài: ĐBQH chỉ rõ nguyên nhân mấu chốt

Thẩm phán Việt Nam hạn chế về ngoại ngữ

Thảo luận tại Quốc hội chiều 5.12, nhiều đại biểu quan tâm về quy định về thẩm phán tòa án chuyên biệt ở trung tâm tài chính là người nước ngoài.

Đại biểu Đặng Bích Ngọc (Phú Thọ) cho rằng trong bối cảnh hiện nay khi thẩm phán của Việt Nam chưa đủ về số lượng cũng như chưa đảm bảo về chất lượng, có thể khó thực hiện nhiệm vụ xét xử, hiệu quả sẽ hạn chế. Điều này dẫn đến việc khó cạnh tranh được với các tòa án chuyên biệt của các nước trên thế giới.

Đại biểu Đặng Bích Ngọc (Phú Thọ)

Do đó, bà Ngọc cho rằng có thể mở rộng nguồn bổ nhiệm thẩm phán là người nước ngoài nhằm đáp ứng các yêu cầu trước mắt. Điều này sẽ góp phần thu hút nguồn nhân lực chất lượng cao, có kinh nghiệm và cũng là điều kiện rất tốt để các thẩm phán và thư ký là người Việt Nam có điều kiện học tập, học hỏi kinh nghiệm và nâng cao năng lực, trình độ chuyên môn.

Cùng quan điểm, đại biểu Lê Thu Hà (Lào Cai) ủng hộ việc thu hút thẩm phán là chuyên gia quốc tế, có uy tín tham gia xét xử theo vụ việc.

“Đây là lợi thế cạnh tranh cốt lõi của mô hình tòa án chuyên biệt. Tuy nhiên, dự thảo luật cần làm rõ cơ chế phòng ngừa xung đột lợi ích, đặc biệt với trường hợp thẩm phán có hoạt động tư vấn trọng tài hoặc lợi ích kinh tế liên quan các bên. Phạm vi miễn trừ tư pháp cũng cần được xác định rõ, có chịu trách nhiệm khi có lỗi cố ý hay không”, bà Hà kiến nghị.

Trong khi đó, đại biểu Phạm Văn Hòa (Đồng Tháp) nhìn nhận trình độ chuyên môn, nghiệp vụ, năng lực của thẩm phán nước ta sẵn có, nhiều người có chuyên môn cao. Tuy nhiên, thẩm phán Việt Nam còn hạn chế về ngoại ngữ.

Đại biểu Phạm Văn Hòa (Đồng Tháp)

“Nếu thẩm phán không giỏi ngoại ngữ thì sẽ rất khó trong việc tham gia xét xử. Do đó, tôi thống nhất có thẩm phán là người nước ngoài”, đại biểu nêu và cho rằng thẩm phán là người nước ngoài thể hiện uy tín, việc xét xử sẽ mang tính độc lập, khách quan.

Căn cứ nào để xác định thẩm phán nước ngoài là người có uy tín?

Đại biểu Đỗ Ngọc Thịnh (Khánh Hòa) cho rằng dự thảo luật mới chỉ đặt ra các tiêu chuẩn chung chung, trong khi đây là vấn đề phức tạp.

Ví dụ, khoản 2 quy định: Thẩm phán nước ngoài, luật sư, chuyên gia có uy tín, phẩm chất đạo đức tốt, kiến thức chuyên môn phù hợp; có ít nhất 10 năm kinh nghiệm tham gia xét xử, giải quyết vụ việc liên quan đến hoạt động đầu tư, kinh doanh; có trình độ tiếng Anh để giải quyết vụ việc tại tòa án chuyên biệt; không quá 75 tuổi, có sức khỏe đảm bảo hoàn thành nhiệm vụ được giao...

"Vậy dựa vào căn cứ nào để xác định một người nước ngoài là người có uy tín, phẩm chất đạo đức tốt, kiến thức chuyên môn phù hợp khi họ không sống, làm việc tại Việt Nam”, ông Thịnh nói.

Đại biểu Đỗ Ngọc Thịnh (Khánh Hòa)

Từ kinh nghiệm quốc tế, đại biểu Thạch Phước Bình (Vĩnh Long) nhận thấy, các mô hình thành công như Tòa án thương mại quốc tế Singapore, Tòa án Dubai, Tòa án Abu Dhabi, Tòa án quốc tế Qatar… đều xây dựng đội ngũ thẩm phán kết hợp giữa trong nước và quốc tế, bảo đảm trình độ chuyên môn, tính độc lập, hiệu quả và minh bạch theo chuẩn mực quốc tế.

Ông Bình cho hay các tòa án này đều lựa chọn mô hình đội ngũ thẩm phán hỗn hợp, kết hợp thẩm phán trong nước với thẩm phán quốc tế. Sự đa dạng này giúp tăng cường tính tin cậy của tòa án "trong mắt" nhà đầu tư và các tổ chức tài chính quốc tế. Điều này cũng tạo sự cân bằng giữa hiểu biết hệ thống pháp luật trong nước với kinh nghiệm quốc tế.

Do đó, ông Bình đề nghị khoản 1 Điều 9 của dự thảo luật cần phân loại thẩm phán không chỉ theo quốc tịch mà theo chức năng, bao gồm thẩm phán chuyên trách, thẩm phán quốc tế và thẩm phán kiêm nhiệm là các chuyên gia cao cấp.

Đại biểu nhận thấy, cách phân nhóm này phù hợp với mô hình của Singapore - nơi thẩm phán được chia thành thẩm phán tòa thượng thẩm, thẩm phán quốc tế và thẩm phán chuyên gia xử lý vụ việc đặc thù.

Các đại biểu cũng cho hay dự thảo luật cần thể hiện rõ vai trò của Chánh án Tòa án nhân dân tối cao trong khâu thẩm định tiêu chuẩn, đề xuất danh sách thẩm phán để Chủ tịch nước bổ nhiệm.

Đại biểu Thạch Phước Bình

Đại biểu Thạch Phước Bình đề nghị: “Thẩm phán do Chủ tịch nước bổ nhiệm trên cơ sở đề nghị của Chánh án Tòa án nhân dân tối cao, nhiệm kỳ của thẩm phán là 5 năm và có thể được bổ nhiệm lại. Thẩm phán không được đại diện bào chữa cho đương sự tại tòa án chuyên biệt”.

Giải trình trước Quốc hội về nội dung này, Chánh án Tòa án nhân dân tối cao Nguyễn Văn Quảng cho biết sẽ tiếp thu các ý kiến, phối hợp với Cơ quan thẩm tra để xem xét trong quá trình chỉnh lý dự thảo luật.

Về việc xác định tiêu chí thẩm phán là người nước ngoài, đề nghị Quốc hội cho phép Chánh án Tòa án nhân dân tối cao chịu trách nhiệm xây dựng bộ tiêu chí để lựa chọn Thẩm phán trước khi trình Chủ tịch nước bổ nhiệm.

Lam Thanh