Thẩm quyền của TAND khu vực từ ngày 1-7-2025

Từ ngày 1-7, Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Tổ chức TAND và Nghị quyết 81/2025 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội về việc thành lập TAND cấp tỉnh, TAND khu vực chính thức có hiệu lực - đã quy định lại về cơ cấu tổ chức của ngành Tòa án và thẩm quyền của các cấp tòa xét xử.

Theo đó, tổ chức TAND gồm: TAND Tối cao, TAND tỉnh, TP trực thuộc Trung ương; TAND khu vực; Tòa án chuyên biệt tại Trung tâm Tài chính quốc tế và Tòa án quân sự Trung ương, Tòa án quân sự quân khu và tương đương, Tòa án quân sự khu vực.

TAND khu vực 2 TP.HCM kế thừa nhiệm vụ, quyền hạn của TAND TP Thủ Đức. Ảnh: MT

Từ 1-7 trên cả nước sẽ có tổng cộng 34 TAND cấp tỉnh (6 TAND TP và 28 TAND tỉnh). Đồng thời, thành lập 355 TAND khu vực tại 34 tỉnh, TP.

Liên quan đến việc đổi mới này, nhiều người dân băn khoăn kể từ 1-7 việc khởi kiện sẽ được thực hiện như thế nào, tòa án cấp nào sẽ có thẩm quyền giải quyết...

Thẩm quyền của TAND khu vực

Trao đổi với PV, Luật sư Lê Nguyễn Thế Hưng, Đoàn Luật sư TP.HCM cho biết sau khi bỏ TAND cấp huyện thì TAND khu vực kế thừa lại quyền hạn và trách nhiệm của TAND cấp huyện.

Thẩm quyền của TAND khu vực được mở rộng hơn khi có quyền xét xử cả những vụ án/vụ việc thuộc thẩm quyền của Tòa cấp tỉnh trước sáp nhập.

Cụ thể, căn cứ Điều 3 Nghị quyết 81 thì các TAND khu vực thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn theo quy định của Luật Tổ chức TAND, các luật tố tụng (Xét xử sơ thẩm các vụ án, vụ việc; giải quyết, xét xử vi phạm hành chính; Quyết định những vấn đề liên quan đến quyền con người, quyền và nghĩa vụ của cơ quan, tổ chức, cá nhân theo quy định của luật...).

TAND khu vực cũng kế thừa quyền, nghĩa vụ, trách nhiệm của các TAND cấp huyện cũ với phạm vi địa giới hành chính phụ trách.

Ví dụ TAND khu vực 1 - TP.HCM kế thừa nhiệm vụ, quyền hạn của TAND các quận 3, quận 1 và quận 4.

Theo lãnh thổ thì TAND khu vực 1 - TP.HCM sẽ giải quyết các vụ án, vụ việc thuộc phạm vi các phường gồm: Sài Gòn, Tân Định, Bến Thành, Cầu Ông Lãnh, Bàn Cờ, Xuân Hòa, Nhiêu Lộc, Xóm Chiếu, Khánh Hội, Vĩnh Hội.

Đi vào từng lĩnh vực cụ thể, để đồng bộ với mô hình tổ chức tòa án mới, Quốc hội đã thông qua Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Bộ luật Tố tụng dân sự, Luật Tố tụng hành chính, Bộ luật Tố tụng hình sự.

TAND khu vực 1 - TP.HCM có trụ sở tại số 6 Lý Tự Trọng, phường Sài Gòn, TP.HCM (trụ sở TAND quận 1 cũ). Ảnh: SM

Ở lĩnh vực dân sự, hành chính, Luật đã trao quyền cho TAND khu vực được xét xử sơ thẩm hầu như tất cả các vụ án dân sự, hành chính; giải quyết phá sản; tổ chức thực hiện hoạt động hòa giải, đối thoại theo quy định của Luật Hòa giải, đối thoại tại Tòa án. Trừ yêu cầu hủy phán quyết trọng tài, đăng ký phán quyết trọng tài vụ việc thuộc thẩm quyền giải quyết của một số TAND cấp tỉnh.

Còn Tòa án cấp tỉnh được quyền giải quyết theo thủ tục phúc thẩm những vụ việc mà bản án, quyết định chưa có hiệu lực pháp luật của TAND khu vực bị kháng cáo, kháng nghị (TAND cấp tỉnh sẽ không giải quyết sơ thẩm các vụ án hành chính, vụ việc dân sự; giải quyết phá sản; tổ chức thực hiện hoạt động hòa giải, đối thoại).

Đáng chú ý, Tòa án cấp tỉnh được bổ sung thêm quyền được giám đốc thẩm, tái thẩm bản án, quyết định đã có hiệu lực pháp luật của TAND khu vực nhưng bị kháng nghị.

TAND cấp tỉnh cũng có thẩm quyền giải quyết yêu cầu hủy phán quyết trọng tài, đăng ký phán quyết trọng tài vụ việc theo quy định của Luật Trọng tài thương mại.

Nói một cách dễ hiểu, các vụ án dân sự, hành chính trước đây thuộc thẩm quyền của TAND cấp huyện, TAND cấp tỉnh - nay người dân có thể khởi kiện ở TAND khu vực.

Được xét xử các tội phạm đặc biệt nghiêm trọng

Trong lĩnh vực hình sự, Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Bộ luật Tố tụng hình sự đã quy định rõ TAND khu vực xét xử sơ thẩm những vụ án hình sự về tội phạm ít nghiêm trọng, tội phạm nghiêm trọng, tội phạm rất nghiêm trọng và tội phạm đặc biệt nghiêm trọng mà mức cao nhất của khung hình phạt do Bộ luật Hình sự quy định đến 20 năm tù.

Theo quy định hiện hành TAND cấp huyện chỉ xét xử được những phạm ít nghiêm trọng, nghiêm trọng và rất nghiêm trọng (mức cao nhất của khung hình phạt là 15 năm tù).

Về thẩm quyền xét xử vụ án hình sự của TAND cấp tỉnh được quyền xét xử sơ thẩm những vụ án về các tội phạm không thuộc thẩm quyền của TAND khu vực.

TAND cấp tỉnh được quyền xét xử các vụ án của TAND khu vực nhưng có nhiều tình tiết phức tạp, liên quan đến nhiều cấp, nhiều ngành, dư luận xã hội đặc biệt quan tâm; vụ án mà khi xử lý có ảnh hưởng đến chính trị, đối ngoại; vụ án mà người phạm tội là cán bộ lãnh đạo chủ chốt từ cấp tỉnh trở lên, người có chức sắc trong tôn giáo hoặc có uy tín cao trong dân tộc thiểu số...

HỮU ĐĂNG