Tham vọng chế tạo tiêm kích tàng hình của nước NATO vấp phải 'đá tảng'

Thổ Nhĩ Kỳ, một thành viên NATO, đang đối mặt với thách thức lớn trong chương trình phát triển tiêm kích tàng hình thế hệ thứ 5 KAAN của mình khi Quốc hội Mỹ chặn việc xuất khẩu động cơ General Electric F110 – một bộ phận quan trọng cho các nguyên mẫu đầu tiên của chiến đấu cơ này.

KAAN, trước đây gọi là TF-X, là dự án tham vọng nhất của ngành công nghiệp quốc phòng Thổ Nhĩ Kỳ, do Công ty Công nghiệp Hàng không Vũ trụ Thổ Nhĩ Kỳ (TAI) dẫn đầu.

Mục tiêu của dự án là thay thế phi đội F-16 đã lỗi thời của Không quân Thổ Nhĩ Kỳ và đưa Ankara gia nhập nhóm các quốc gia có khả năng tự sản xuất tiêm kích tàng hình thế hệ thứ 5, sánh ngang với F-35 của Mỹ, J-31/J-35 của Trung Quốc hay KF-21 của Hàn Quốc.

Nguyên mẫu KAAN đã thực hiện chuyến bay đầu tiên vào tháng 2/2024 và chuyến bay thử thứ hai vào tháng 5/2024.

Với thiết kế tàng hình tiên tiến, tích hợp hệ thống điện tử hàng không hiện đại và khả năng siêu tuần tra mà không cần đốt sau, KAAN được kỳ vọng sẽ trở thành một sản phẩm xuất khẩu cạnh tranh, đặc biệt với các quốc gia không được tiếp cận F-35 hoặc muốn giảm phụ thuộc vào Mỹ.

Dự án đã thu hút sự quan tâm quốc tế, nổi bật là hợp đồng với Indonesia vào tháng 7 vừa qua cho 48 chiếc KAAN, cùng với các cuộc đàm phán sơ bộ với Pakistan.

Tuy nhiên, các nguyên mẫu ban đầu của KAAN vẫn sử dụng động cơ F110-GE-129 do General Electric (Mỹ) sản xuất, vốn là động cơ được dùng trên các phiên bản nâng cấp của F-16.

Nguyên mẫu tiêm kích tàng hình thế hệ thứ 5 KAAN của Thổ Nhĩ Kỳ thực hiện chuyến bay thử đầu tiên vào tháng 2/2024. Ảnh: TRT World

Phát biểu bên lề cuộc hội đàm giữa Tổng thống Donald Trump và Tổng thống Recep Tayyip Erdogan tại New York hồi cuối tháng 9, Ngoại trưởng Thổ Nhĩ Kỳ Hakan Fidan xác nhận rằng Quốc hội Mỹ đã đình chỉ giấy phép xuất khẩu động cơ F110 cho KAAN.

Ông Fidan gọi đây là hành động "cố ý cản trở tham vọng chính đáng của Thổ Nhĩ Kỳ trong việc đảm bảo độc lập quốc phòng". Quyết định này đe dọa làm gián đoạn các giai đoạn thử nghiệm, sản xuất ban đầu và cam kết xuất khẩu của chương trình.

Căng thẳng giữa Mỹ và Thổ Nhĩ Kỳ bắt nguồn từ việc Ankara mua hệ thống phòng không S-400 Triumf của Nga vào năm 2019, dẫn đến việc quốc gia đồng minh NATO này bị loại khỏi chương trình F-35 và chịu các lệnh trừng phạt theo Đạo luật Chống lại Kẻ thù của Mỹ thông qua Trừng phạt (CAATSA).

Dù chính quyền Biden đã phê duyệt thương vụ bán F-16 mới cho Thổ Nhĩ Kỳ vào năm 2024, sự giám sát chặt chẽ của Quốc hội Mỹ vẫn gây khó khăn cho các chuyển giao công nghệ nhạy cảm.

Trước hòn "đá tảng" mới từ Mỹ, các quan chức quốc phòng Thổ Nhĩ Kỳ đã thể hiện lập trường cứng rắn.

Ông Haluk Gorgun, người đứng đầu Cục Công nghiệp Quốc phòng Thổ Nhĩ Kỳ (SSB), khẳng định rằng chương trình KAAN "không gặp bất kỳ trở ngại nào" và nhấn mạnh Ankara không có ý định phụ thuộc vào một nhà cung cấp động cơ duy nhất.

"Tương lai của KAAN hoàn toàn không phụ thuộc vào động cơ của một quốc gia nào cả", ông Gorgun nói với hãng thông tấn nhà nước Anadolu (Thổ Nhĩ Kỳ).

Ngoài ra, theo vị quan chức này, Thổ Nhĩ Kỳ cũng đang phát triển động cơ nội địa thông qua dự án TF35000 của TRMotor, một liên doanh giữa các nhà sản xuất động cơ Thổ Nhĩ Kỳ như Kale Group.

Dự án động cơ TF35000 của TRMotor được coi là chìa khóa để đảm bảo tính độc lập công nghệ cho KAAN. Dù chương trình này được đánh giá cần ít nhất 7 năm để đạt độ chín muồi, Ankara đã tăng cường đầu tư khẩn cấp để đẩy nhanh tiến độ.

Thêm vào đó, Thổ Nhĩ Kỳ cũng đang tìm kiếm các đối tác quốc tế để đa dạng hóa nguồn cung động cơ, nhằm giảm thiểu rủi ro từ các hạn chế xuất khẩu.

Các cuộc thảo luận sơ bộ đã được tiến hành với một số quốc gia, bao gồm Ukraine (với Motor Sich) và Hàn Quốc (Hanwha Aerospace), để tìm kiếm giải pháp tạm thời trong khi chờ động cơ nội địa hoàn thiện.

Minh Đức (Theo Aero Time, Daily Sabah)