'Thần đèn' AI đã thoát khỏi chiếc bình xuất bản truyền thống

Một số nhà sáng lập coi AI tạo sinh là công cụ để các nhà văn nhận được phản hồi và tìm kiếm cơ hội trong một ngành công nghiệp mà trước đây rất khó để đột phá.

Một số tác giả bắt đầu đặt câu hỏi liệu cách làm của xuất bản truyền thống có thực sự tuyệt vời như vậy không? Theo một số số liệu nghiên cứu, không ít tác giả muốn thử vận may với công nghệ.

Tin vào AI

Năm 2013, Ali Albazaz đã khởi động Inkitt như một nền tảng chia sẻ bài viết với bạn bè. Đến năm 2019, khi công ty ra mắt Galatea - một ứng dụng có các tác phẩm hư cấu phổ biến nhất từ Inkitt - nền tảng viết này đã thu hút hơn 100.000 tác giả và một triệu người dùng.

Albazaz và nhóm của ông đã sử dụng AI kiểu cũ - loại không sử dụng AI tạo sinh - để kiểm tra hành vi của người dùng trên Inkitt và xác định nội dung hấp dẫn nhất. Sau đó, họ đã xuất bản những tiểu thuyết đó trên Galatea cho nhiều đối tượng hơn, chia nhỏ chúng thành các chương mà độc giả có thể mua riêng lẻ.

Jane Friedman, một cựu chiến binh trong ngành xuất bản, người đã giúp mở ra kỷ nguyên sách nói với tư cách là chủ tịch kiêm giám đốc điều hành của HarperCollins từ năm 1997 đến năm 2008, đã gia nhập ban quản trị công ty vào năm 2021 sau khi làm cố vấn. Hiện nay, các công ty đầu tư mạo hiểm có thương hiệu, bao gồm Kleiner Perkins, NEA và Khosla Ventures, đã đầu tư hơn một trăm triệu USD vào công ty mà Albazaz mô tả là "Disney của thế kỷ 21".

Albazaz nói rằng cứ ba đến bốn tuần, công ty lại có một tác phẩm ăn khách mới. (Ông định nghĩa một tác phẩm ăn khách là một cuốn tiểu thuyết tạo ra doanh số một triệu USD).

Albazaz nói: "Khi bạn nói chuyện với các nhà xuất bản theo trường phái cũ, họ sẽ nói, 'Chết tiệt, các anh làm thế nào vậy?'". Galatea đang tập trung vào tiểu thuyết lãng mạn và kỳ ảo, với kế hoạch mở rộng sang các thể loại khác mà Inkitt hỗ trợ. Khi được hỏi vì sao là tiểu thuyết kỳ ảo, Albazaz nói vì thể loại này chỉ chiếm một tỷ lệ rất nhỏ trong tổng thị trường tiểu thuyết - 2% ở Mỹ, theo Circana - nên tiểu thuyết kỳ ảo có thể sẽ không sớm được ưu tiên.

“Chúng tôi đang điều hành một doanh nghiệp ở đây", ông nói. Galatea dường như đã tận dụng sự bùng nổ của phong trào tự xuất bản và chuyển sang tốc độ tự xuất bản siêu nhanh.

Với AI tạo sinh, Galatea có thể cung cấp các phiên bản âm thanh của những câu chuyện hiện có bằng nhiều giọng nói. Bước tiến lớn nhất là một tính năng mới được lên kế hoạch cho phép độc giả thay đổi các câu chuyện đã xuất bản để phù hợp với sở thích của riêng họ.

Albazaz giải thích: "Giờ đây, độc giả có thể siêu cá nhân hóa các câu chuyện. AI đang viết văn bản mới và tác giả gốc đang tham gia vào tiền bản quyền. Vì vậy, nếu bạn lấy một trong những cuốn sách hàng đầu của chúng tôi, bạn có thể thay đổi tên của các nhân vật, làm cho nó đơn giản hơn hoặc phức tạp hơn hoặc thêm một số cốt truyện - như fanfic - tiểu thuyết của người hâm mộ".

Trước đây, loại dịch vụ dành cho người đọc này đã phát triển mạnh trong nền kinh tế quà tặng của fandom. Người hâm mộ viết một câu chuyện chuyển thể hoặc mở rộng câu chuyện dựa trên sở thích hoặc yêu cầu của họ từ cộng đồng - tất cả đều làm tự nguyện, miễn phí. Các tác giả của các văn bản gốc thường không được đền bù và trên thực tế, một số đã có hành động pháp lý chống lại những tác giả viết fanfic.

Nhưng liệu những nền tảng này có thể mang lại cho các tác giả một cuộc sống ổn định không? Nếu các tác giả chọn tính phí cộng đồng Inkitt để đọc tác phẩm của họ như một phần của "chương trình đăng ký tác giả", họ có thể giữ lại bất kỳ khoản lợi nhuận nào.

Phí đăng ký hàng tháng của độc giả dùng nền tảng này thường dao động từ 1 đến 10 USD. Nếu sách của tác giả được xuất bản tại Galatea, họ có thể kiếm được tiền bản quyền như sau: 6% trên lưu lượng truy cập do công ty thúc đẩy và 70% trên lưu lượng truy cập do các tác giả thúc đẩy, nghĩa là tác giả tự thực hiện tiếp thị và quảng cáo của riêng họ (điều này có thể là thách thức với tác giả).

Các tác giả "hàng đầu" trên nền tảng này kiếm được các khoản tiền khác nhau, có người kiếm được 36.000 USD trong ba tháng và thậm chí có người nhận 115.000 USD trong một tháng. Albazaz cho biết: "Chúng tôi tin vào AI, nhưng chúng tôi cũng tin vào sức mạnh của tất cả tác giả này. Mọi thứ chúng tôi làm đều phải phù hợp với sứ mệnh giúp đỡ các tác giả của mình. Đó là một điều khó khăn".

James Yu và Amit Gupta của Sudowrite cũng là những tác giả khi họ bắt đầu thử nghiệm GPT-3 vào năm 2020. Họ thậm chí còn đặt tên công ty theo tên nhóm viết mà họ cùng tham gia.

Yu tự hỏi liệu AI tạo sinh có thể giúp những nhà văn như anh nhận được phản hồi ngay khi họ cần hay không. Với hình thức xuất bản truyền thống, điều này có thể khó có được vào lúc 2:00 sáng, trước thời hạn nộp bài vào buổi sáng.

Hiện nay, Sudowrite có khoảng 15.000 người dùng trả phí sử dụng công cụ này để giúp động não, soạn thảo và sửa bài viết của họ, chủ yếu là tiểu thuyết, Yu cho biết. Giống Inkitt, Sudowrite nhận thấy rằng nhóm người dùng của mình quan tâm nhất đến tiểu thuyết, nhưng Yu cho biết tất cả các loại phong cách (bao gồm cả tiểu thuyết kỳ ảo) đều được đại diện.

Hiện tại, công ty sử dụng nhiều mô hình kết hợp, hơn hai chục mô hình, bao gồm cả các mô hình nền tảng như GPT mới nhất và các mô hình nguồn mở, ít nghiêm ngặt hơn về ngôn ngữ khiêu gợi mà các nhà văn tiểu thuyết lãng mạn của họ cần.

Tính năng được yêu cầu nhiều nhất và là những gì Yu và nhóm của anh đang thử nghiệm là một mô hình được điều chỉnh chính xác theo giọng văn của một nhà văn, không phải Stephen King hay John Grisham, mà là của chính khách hàng. Các nhà văn có thể thêm sách của riêng họ vào Sudowrite để điều chỉnh các mô hình để có phản hồi phù hợp hơn.

Yu cho biết họ rất cẩn thận với dữ liệu này. Anh nói: “Chúng tôi chưa bao giờ đào tạo bất kỳ người viết nào của mình. Công việc đó là thiêng liêng đối với chúng tôi và nếu chúng tôi làm điều đó, trước tiên chúng tôi sẽ yêu cầu sự đồng ý rõ ràng”.

Nhưng Sudowrite chỉ có thể kết hợp các mô hình có sẵn vào sản phẩm của họ và phần lớn các mô hình đó dựa trên các tập dữ liệu gốc được thu thập từ Internet - mặc dù kể từ GPT-4, OpenAI đã kém minh bạch hơn nhiều về cách các mô hình của mình được đào tạo và điều chỉnh.

Yu cho biết: “Nếu có một mô hình nào đó có được sự đồng ý hoàn toàn của người sáng tạo nội dung, chúng tôi sẽ sử dụng ngay”. Có một số mô hình nguồn mở được đào tạo độc quyền trên dữ liệu có sẵn công khai và dữ liệu được chia sẻ với sự đồng ý của người sáng tạo, nhưng chúng không toàn diện hoặc hữu ích bằng các mô hình phổ biến hơn.

Khó bồi thường tác giả, tiền bồi thường quá rẻ mạt

AI tạo sinh đang tạo ra khối lượng sản phẩm khổng lồ dựa trên dữ liệu là sáng tạo của các nhà văn. Tuy vậy, tác giả đã không được hưởng lợi từ các mô hình, nền tảng xuất bản mới.

Vào tháng 9/2023, 17 tác giả đã hợp tác với Authors Guild, tổ chức chuyên nghiệp lâu đời nhất và lớn nhất dành cho các nhà văn Mỹ, để đệ đơn kiện cáo buộc rằng Microsoft và OpenAI, đơn vị tạo ra ChatGPT, đã vi phạm luật bản quyền bằng cách đưa sách vào các mô hình AI tạo ra của họ.

Mục đích của vụ kiện chống lại OpenAI và Microsoft (và một số vụ kiện tương tự khác) là để đảm bảo bồi thường cho việc sử dụng các cuốn sách đã được dùng để đào tạo AI, cũng như cho các đóng góp trong tương lai - về cơ bản là buộc các công ty công nghệ phải tạo ra một mô hình kinh doanh bao gồm chi phí lao động.

Đối với việc thanh toán và theo dõi liên tục, mà một số nhà lãnh đạo AI đã tuyên bố là không thể quản lý về mặt hậu cần, Hiệp hội Tác giả đề xuất một hệ thống cấp phép tham khảo mô hình từ ngành công nghiệp âm nhạc liên quan đến tiền bản quyền, do Hiệp hội các nhà soạn nhạc, tác giả và nhà xuất bản Mỹ (ASCAP) và Broadcast Music, Inc (BMI) điều hành.

Các công ty công nghệ cũng đã ký hợp đồng với các hãng tin tức để sử dụng các bài viết trong đào tạo AI, nhưng một quan hệ đối tác như vậy sẽ là với các nhà xuất bản, chứ không phải với chính các nhà văn.

"Có một số mô hình để làm theo, nhưng không ai thích những mô hình đó. Chúng ta thực sự nghĩ rằng số tiền phù hợp mà các tác giả nên được trả là bao nhiêu và ai sẽ quyết định? Nếu những từ ngữ viết này đang tạo ra tương lai của Internet, các nhà văn sẽ được trả bao nhiêu, hai USD?", đại diện bản quyền văn học Carly Watters cho biết.

Phát ngôn của Watters dựa trên các sự kiện có thật. Năm 2023, có thông tin về bản ghi âm từ các cuộc họp nội bộ tại Meta, nội dung bao gồm các cuộc thảo luận về việc trả cho tác giả chỉ 10 USD cho mỗi cuốn sách để có toàn quyền cấp phép hoặc chỉ cần mua đứt Simon & Schuster để có dữ liệu đào tạo.

OpenAI đã công bố nền tảng sắp ra mắt để theo dõi nội dung đưa vào các mô hình của mình, được gọi là Media Manager. Nền tảng này hứa hẹn là nơi các tác giả và nghệ sĩ có thể sử dụng để quản lý các đóng góp của họ cho việc đào tạo và điều chỉnh AI.

Dù OpenAI cam kết hợp tác với những người sáng tạo, nhưng tuyên bố của họ về Media Manager không đề cập đến khoản bồi thường. Thêm vào đó, công cụ này sẽ không khả dụng cho đến năm 2025, bỏ qua các tập dữ liệu khổng lồ đã được sử dụng để đào tạo hầu hết mô hình AI - mà đến nay đã được sử dụng để xây dựng các công cụ và doanh nghiệp khác.

--------------------

Kỳ sau: AI - cái kết đắng hay tương lai tươi sáng của ngành xuất bản?

Phúc Hưng