Tháng Bảy trảy hội đền Bảo Hà

Năm nay, ngay từ ngày đầu tiên của tháng Bảy âm lịch, khách thập phương đã đến tham quan, chiêm bái đền Bảo Hà đông hơn. Không chỉ đi lễ, du khách còn đến để cảm nhận không khí của Lễ hội đền Bảo Hà - di sản văn hóa phi vật thể quốc gia của mảnh đất bên bờ sông Hồng sắp diễn ra. Kể từ khi phục dựng thành công Lễ hội đền Bảo Hà, đến nay đã 16 năm, ông Phạm Văn Chiến, thủ nhang đền luôn mãn nguyện vì những nỗ lực của mình không chỉ góp phần bảo tồn nét văn hóa đặc sắc mà còn mang đến cho người dân và du khách một sản phẩm văn hóa tâm linh độc đáo, không thể thiếu vào dịp tháng Bảy âm lịch.

Lễ rước kiệu tại Lễ hội đền Bảo Hà. Ảnh: Vũ nguyên (Bảo Hà - Bảo Yên).

Dẫn chúng tôi đi tham quan đền Bảo Hà, ông Chiến không giấu được vui mừng bởi đền đã được quy hoạch lại và đầu tư mở rộng khang trang; sân hành lễ, nhà viết sớ, nhà hóa vàng được xây dựng đầy đủ càng làm cho đền Bảo Hà thêm lộng lẫy, uy linh, đáp ứng nhu cầu tham quan, chiêm bái của khách thập phương. Niềm vui của ông Chiến cũng như người dân trong vùng, khách thập phương được nhân lên gấp bội khi tại Lễ hội đền Bảo Hà năm nay, huyện Bảo Yên sẽ tổ chức khánh thành cung đại bái - điểm nhấn của sự kiện văn hóa tâm linh đất Bảo Hà. Từ năm 2018 trở về trước, cung đại bái của đền làm cột thép, mái lợp tôn, gây mất mỹ quan và phá vỡ kiến trúc tổng thể của đền. Vì vậy, tháng 8/2018, huyện Bảo Yên đã phê duyệt chủ trương đầu tư xây dựng cung đại bái. Tháng 6/2019, UBND tỉnh phê duyệt báo cáo kinh tế kỹ thuật dự án xây dựng cung đại bái đền Bảo Hà dựa trên kết quả thẩm định về quy hoạch cảnh quan, kiến trúc đền… của Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch và kết quả thẩm định kết cấu công trình của Sở Xây dựng Lào Cai. Cung đại bái có diện tích 177 m2, được xây dựng theo kiến trúc truyền thống, gồm 4 mái, các đao mái được thiết kế theo dạng rồng phượng, toàn bộ mái lợp ngói mũi hài; kết cấu khung, vì cột bằng gỗ lim; cột được kê trên đá tảng chạm sen. Tổng mức đầu tư dự án xây dựng cung đại bái hơn 6,4 tỷ đồng, nguồn vốn hoàn toàn được huy động từ nhân dân, tổ chức xã hội, nhà hảo tâm trong cả nước.

Cung đại bái mới được xây dựng khang trang.

Cùng với khánh thành cung đại bái (chiều 16/7 âm lịch), các hoạt động tại Lễ hội đền Bảo Hà năm 2019 cơ bản được duy trì như những năm trước. Đây là những hoạt động đã tạo nên thương hiệu cho Lễ hội đền Bảo Hà. Theo đó, từ ngày 15 - 17/8 (ngày 15 - 17/7 âm lịch), Lễ hội đền Bảo Hà diễn ra với chuỗi hoạt động đặc sắc như lễ tế, lễ cầu an, thả đèn hoa đăng (tối 15/7 âm lịch); lễ tế dân gian (từ 23 giờ ngày 16/7 đến 1 giờ ngày 17/7 âm lịch); tổ chức rước kiệu gắn với hoạt động của các nghệ nhân thực hành tín ngưỡng thờ Mẫu, rước các biểu tượng văn hóa, đạo cụ thờ Mẫu từ đền Cô Tân An (Văn Bàn) đến đền Bảo Hà (Bảo Yên); khai mạc lễ hội; lễ dâng hương (đều diễn ra vào sáng 17/7 âm lịch). Cùng với hoạt động mang tính nghi lễ, các hoạt động phụ trợ được tổ chức như biểu diễn văn nghệ, thi đấu thể thao, trò chơi dân gian và trưng bày, giới thiệu nông sản đặc hữu của địa phương. Ông Phạm Văn Chiến cho biết: Các hoạt động tại lễ hội đều được tổ chức chu đáo, trang trọng, thể hiện đậm nét bản sắc văn hóa các dân tộc trên địa bàn. Tuy nhiên, các hoạt động nghi lễ sẽ được tổ chức đầy đủ, trang trọng, nhưng nhanh gọn để dành thời gian, không gian cho người dân và khách thập phương dâng hương, chiêm bái tại đền Bảo Hà.

Lễ hội đền Bảo Hà là một trong những sự kiện văn hóa quan trọng của huyện Bảo Yên và tỉnh Lào Cai, góp phần khơi dậy lòng tự hào dân tộc, đáp ứng nhu cầu văn hóa, tinh thần và tâm linh của người dân; đồng thời quảng bá đến du khách về tiềm năng, thế mạnh du lịch nói chung, du lịch tâm linh nói riêng của huyện Bảo Yên, nhằm thu hút du khách đến khám phá mảnh đất hai dòng sông.

Lung linh đèn hoa đăng

"Đền Bảo Hà, nơi thờ Thần Vệ Quốc Hoàng Bảy, còn được nhiều người gọi là đền ông Hoàng Bảy. Tương truyền, vào cuối thời Lê (niên hiệu Cảnh Hưng 1740 - 1786) khắp vùng đất thuộc phủ Quy Hóa, nhất là châu Thủy Vỹ và châu Văn Bàn luôn bị giặc vùng Vân Nam (Trung Quốc) tràn sang cướp phá. Lúc này, tướng giặc thường xuyên cho quân đánh phá châu Thủy Vỹ, chiếm trấn Văn Bàn. Trước tình hình đó, triều đình nhà Lê đã cử danh tướng họ Nguyễn lên trấn thủ vùng biên ải, tiến ngược sông Hồng đánh đuổi quan giặc giải phóng châu Văn Bàn và củng cố, xây dựng vùng đất Bảo Hà thành căn cứ lớn. Tại đây, danh tướng họ Nguyễn đã tập hợp các thổ ty, tù trưởng, chiêu nạp quân sỹ ngày đêm luyện tập. Sau đó, ông đã thống lĩnh đội quân thủy, bộ tiến lên Lào Cai, đánh đuổi quân giặc phải rút về vùng biên giới Vân Nam (Trung Quốc). Sau khi giải phóng vùng Quy Hóa, ông chiêu dụ các thổ hào địa phương tổ chức đón người Dao, Thổ và đặc biệt là người Nùng áo xanh về lập làng, khẩn điền, khai mỏ, xây dựng quê hương.

Với âm mưu chiếm Lào Cai, giặc phương Bắc thường xuyên đem quân tiến đánh các khu vực biên giới, nhưng các cuộc xâm lược nhỏ ấy đều bị quân và dân vùng biên chống trả quyết liệt, đuổi chúng về nước. Tuy nhiên, ý đồ xâm chiếm của chúng vẫn không dừng lại, chúng điều một đạo quân lớn sang xâm lược bờ cõi, danh tướng Hoàng Bảy lại một lần nữa thân chinh xuất quân đánh giặc. Do giặc phát hiện bí mật quân sự của ta, mặt khác, quân giặc đông, trận chiến không cân sức giữa quân ta và quân xâm lược, tướng Hoàng Bảy và các tướng lĩnh đã anh dũng hy sinh, xác tướng Hoàng Bảy trôi theo sông Hồng tới địa phận xã Bảo Hà thì dạt vào bờ. Nhân dân trong vùng ngậm ngùi thương nhớ, đưa xác ông lên chôn cất và xây dựng đền thờ để nhân dân quanh năm dâng hương tưởng nhớ đến công lao đánh giặc giữ nước của ông và các tướng lĩnh. Sau đó, các vua Minh Mệnh, Thiệu Trị (triều Nguyễn) đã phong cho ông danh hiệu “Trấn An hiển liệt” và ban sắc phong là “Thần Vệ Quốc”.

Tưởng nhớ công lao giữ yên vùng biên giới, chiêu mộ nhân dân khai hoang ruộng đất, khai mỏ của ông, cộng đồng các dân tộc Kinh, Tày, Dao… đều kính trọng tôn thờ. Ông đi vào thế giới tâm linh như một huyền thoại (ngày giỗ chính là 17/7 âm lịch), trở thành vị nhân thần của đồng bào Tày Văn Bàn, Bảo Yên trước kia và giờ đây sức mạnh vô hình ấy đã lan tỏa tới cộng đồng các dân tộc trên mọi miền đất nước."

Thanh Nam