Thanh Hóa: Nét văn hóa đặc sắc của ngư dân vùng biển

Lễ rước Long Châu tại Lễ hội Cầu Ngư của người dân xã Ngư Lộc, Hậu Lộc

Lễ hội Cầu Ngư là một trong những sự kiện văn hóa truyền thống quan trọng của ngư dân xã Ngư Lộc, huyện Hậu Lộc, tỉnh Thanh Hóa.

Đây là một lễ hội mang đậm bản sắc văn hóa biển, thể hiện lòng thành kính của người dân đối với thần Nam Hải – vị thần bảo hộ ngư dân trên biển. Đồng thời, đây cũng là dịp để bà con cầu mong một năm mưa thuận gió hòa, tôm cá đầy khoang, cuộc sống no đủ và bình yên.

Hàng năm, Lễ hội Cầu Ngư tại xã Ngư Lộc thu hút hàng nghìn du khách trong và ngoài địa phương đến tham gia. Không chỉ mang ý nghĩa tâm linh sâu sắc, lễ hội còn là dịp để cộng đồng ngư dân giao lưu, gắn kết tình đoàn kết, đồng thời quảng bá nét đẹp văn hóa vùng biển Diêm Phố, một vùng đất có truyền thống đánh bắt và chế biến hải sản lâu đời.

Múa lân tại Lễ hội Cầu ngư xã Ngư Lộc, Hậu Lộc

Theo truyền thuyết, từ xa xưa, người dân vùng biển Thanh Hóa đã tin rằng có một vị thần biển cai quản sóng gió, che chở cho những chuyến ra khơi.

Thần Nam Hải, hay còn gọi là Cá Ông, được ngư dân tôn kính như một vị thần hộ mệnh, luôn xuất hiện khi họ gặp nạn giữa đại dương. Vì thế, cứ mỗi dịp đầu năm, người dân tổ chức lễ hội để tri ân thần linh, đồng thời cầu mong một mùa biển bội thu.

Lễ hội là dịp để thể hiện tinh thần đoàn kết, lòng biết ơn đối với thiên nhiên. Người dân tin rằng, nếu tổ chức lễ hội chu đáo, thành tâm thì cả năm sẽ có nhiều chuyến ra khơi thuận lợi, trời yên biển lặng, tôm cá đầy khoang.

Hội Cầu Ngư ở xã Ngư Lộc thường diễn ra vào các ngày đầu xuân, khoảng từ mùng 8 đến mùng 10 tháng Giêng âm lịch. Lễ hội được tổ chức tại khu vực miếu thờ Cá Ông – nơi linh thiêng nhất của làng chài, hoặc tại bãi biển gần nơi ngư dân thường xuyên ra khơi.

Với sự tham gia của đông đảo ngư dân và du khách, lễ hội không chỉ là một hoạt động mang tính tâm linh mà còn trở thành một sự kiện văn hóa đặc sắc của vùng biển Diêm Phố.

Du khách và người dân nô nức tham gia Lễ hội Cầu Ngư

Lễ rước thần Nam Hải là phần quan trọng nhất trong lễ hội, được tổ chức trang trọng với sự tham gia của đông đảo người dân. Đoàn rước thường bắt đầu từ đình làng hoặc miếu thờ Cá Ông, nơi thờ thần biển. Các bô lão và những người có uy tín trong làng sẽ mặc áo dài truyền thống, tay cầm cờ ngũ sắc, dẫn đầu đoàn rước.

Tượng Cá Ông được đặt trên kiệu, trang trí rực rỡ, rước đi quanh làng, ra bến cá và sau đó đưa xuống thuyền để làm lễ cầu ngư. Dàn nhạc bát âm, trống chiêng rộn ràng, tạo nên không khí linh thiêng và trang trọng.

Sau khi rước thần ra biển, lễ cúng tế được tiến hành với sự thành kính của dân làng. Mâm cúng gồm có gà, xôi, hoa quả, rượu, hương và đặc biệt là các sản vật biển như cá, mực, tôm, cua – những thứ gắn liền với cuộc sống của ngư dân.

Người chủ lễ, thường là vị trưởng lão có uy tín trong làng, đọc văn tế để cầu xin thần linh phù hộ. Lời văn tế vang vọng trong không gian, hòa quyện với tiếng sóng biển, tạo nên một khung cảnh huyền bí, thiêng liêng.

Một nghi thức đặc biệt khác trong lễ hội là thả thuyền giấy xuống biển. Những chiếc thuyền nhỏ được làm từ giấy, tre, bên trong đặt những vật phẩm cúng tế và gửi gắm ước nguyện của ngư dân.

Khi những con thuyền trôi xa ra biển, người dân tin rằng thần linh đã nhận được lời cầu nguyện và ban phước lành cho cả năm.

Bên cạnh các nghi thức truyền thống, Lễ hội Cầu Ngư còn có nhiều hoạt động văn hóa, thể thao hấp dẫn, thu hút đông đảo người dân và du khách tham gia.

Du khách và người dân tập trung xem lễ rước Long Châu

Môn đua thuyền là một trong những phần sôi động nhất của lễ hội. Các đội thuyền gồm những ngư dân khỏe mạnh, dẻo dai cùng nhau tranh tài trên mặt biển. Những tiếng hò reo cổ vũ vang lên khắp bờ biển, tạo nên không khí hào hứng, sôi động.

Hát bả trạo là một loại hình nghệ thuật dân gian đặc trưng của ngư dân miền biển, được biểu diễn trong lễ hội. Những bài hát mang nội dung ca ngợi thần Nam Hải, kể về cuộc sống lênh đênh trên biển, thể hiện lòng biết ơn và niềm tin vào thần linh.

Những người biểu diễn mặc trang phục truyền thống, kết hợp động tác chèo thuyền tượng trưng, tạo nên một màn trình diễn đầy màu sắc và ý nghĩa.

Lễ hội còn có nhiều trò chơi dân gian như kéo co, nhảy sạp, đấu vật, thi gánh cá… Những trò chơi này thể hiện tinh thần đoàn kết, sự khéo léo và sức mạnh của người dân vùng biển.

Nhờ sự đặc sắc về văn hóa và tinh thần, Lễ hội Cầu Ngư ở xã Ngư Lộc ngày càng thu hút đông đảo du khách trong và ngoài tỉnh. Mỗi năm, hàng nghìn lượt người đến tham quan, trải nghiệm không khí lễ hội và tìm hiểu đời sống ngư dân.

Ngoài tham gia các nghi thức và trò chơi, du khách còn có cơ hội thưởng thức đặc sản biển như mực nướng, tôm hùm, cá thu, nước mắm nguyên chất… Những món ăn đậm đà hương vị biển cả khiến du khách thêm yêu mến vùng đất này.

Lễ hội Cầu Ngư là một sự kiện văn hóa truyền thống đặc sắc của vùng biển Diêm Phố. Lễ hội thể hiện niềm tin, lòng biết ơn của ngư dân đối với thần Nam Hải, đồng thời góp phần giữ gìn và phát huy bản sắc văn hóa biển.

Với sự đa dạng trong các nghi thức và hoạt động, lễ hội đã trở thành một điểm đến hấp dẫn, góp phần phát triển du lịch và kinh tế địa phương. Trong tương lai, nếu được bảo tồn và quảng bá rộng rãi hơn, Lễ hội Cầu Ngư chắc chắn sẽ tiếp tục là một nét đẹp văn hóa đáng tự hào của người dân vùng biển Thanh Hóa.

Phú Minh