Tháo gỡ 'điểm nghẽn' trong lĩnh vực giáo dục, đào tạo

Phó Chủ tịch Quốc hội Lê Minh Hoan điều hành phiên họp. Ảnh: Quang Khánh

Nâng cao quyền tự chủ của các cơ sở giáo dục gắn với bảo đảm chất lượng

Tờ trình các dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Giáo dục; dự án Luật Giáo dục đại học (sửa đổi); dự án Luật Giáo dục nghề nghiệp (sửa đổi) do Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo Nguyễn Kim Sơn trình bày cho biết, 3 dự án Luật có mối quan hệ chặt chẽ, được xây dựng đồng bộ nhằm thể chế hóa kịp thời các chủ trương, định hướng lớn của Đảng, đặc biệt là Nghị quyết số 71-NQ/TW của Bộ Chính trị về đột phá phát triển giáo dục và đào tạo và các nghị quyết trụ cột về khoa học – công nghệ, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số, hợp tác quốc tế, phát triển kinh tế tư nhân, đổi mới công tác xây dựng – thi hành pháp luật.

"Đây là bước đi cần thiết để tháo gỡ “điểm nghẽn” trong lĩnh vực giáo dục, đào tạo; nâng cao quyền tự chủ của các cơ sở giáo dục gắn với bảo đảm chất lượng, hiệu lực, hiệu quả, đồng thời đáp ứng yêu cầu mới về phân quyền, phân cấp, cải cách thủ tục hành chính, tinh gọn tổ chức bộ máy và thực hiện mô hình chính quyền địa phương 2 cấp", Bộ trưởng nhấn mạnh.

Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo Nguyễn Kim Sơn. Ảnh: Quang Khánh

Nội dung cơ bản của dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Giáo dục tập trung vào 4 nhóm vấn đề.

Một là thể chế hóa một số nội dung quan trọng của Đảng, đặc biệt là Nghị quyết 71 như: quy định giáo dục trung học cơ sở là giáo dục bắt buộc, phổ cập giáo dục mầm non cho trẻ em từ 3 tuổi đến 5 tuổi; bổ sung quy định có tính nguyên tắc về chính sách của Nhà nước trong khoa học công nghệ và chuyển đổi số…

Hai là tháo gỡ những vướng mắc trong thực tiễn, bảo đảm quản lý nhà nước và sự thống nhất của hệ thống pháp luật.

Ba là, thể hiện rõ tinh thần phân quyền, phân cấp trong quản lý giáo dục, tăng quyền chủ động và tự chủ cho Bộ Giáo dục và Đào tạo, chính quyền địa phương và cơ sở giáo dục, vừa đáp ứng yêu cầu phát triển hiện đại, hiệu lực, hiệu quả, vừa phù hợp với chủ trương của Đảng và Nhà nước về đẩy mạnh phân quyền, phân cấp.

Bốn là, dự thảo Luật tác động đến khoảng 69 trên tổng số 126 thủ tục hành chính hiện hành (chiếm 54,76%), theo hướng không quy định trực tiếp thủ tục hành chính tại Luật mà chuyển xuống quy định tại Nghị định của Chính phủ. Đồng thời cắt giảm, số hóa và phân cấp mạnh cho địa phương cũng như cơ sở giáo dục, góp phần nâng cao hiệu quả quản lý và tạo thuận lợi cho người học, nhà trường.

Các nội dung cơ bản của dự thảo Luật Giáo dục nghề nghiệp (sửa đổi) là: bảo đảm quyền tự chủ toàn diện cho các cơ sở giáo dục nghề nghiệp, không phụ thuộc vào mức độ tài chính, đồng thời xác định giáo dục nghề nghiệp là then chốt trong phát triển lực lượng lao động kỹ năng cao, được ưu tiên trong chiến lược phát triển kinh tế - xã hội và trong phân bổ ngân sách nhà nước.

Để tháo gỡ những vướng mắc trong thực tiễn, dự thảo Luật đã sửa đổi và hoàn thiện 30/42 điều (chiếm khoảng 71,5%); tinh giản và loại bỏ nhiều quy định vốn đã được điều chỉnh trong các văn bản pháp luật khác, nhằm tránh chồng chéo và bảo đảm tính thống nhất của hệ thống pháp luật.

Dự án Luật đã thể hiện rõ tinh thần phân quyền, phân cấp trong quản lý nhà nước về giáo dục nghề nghiệp nhằm đáp ứng yêu cầu phát triển hiện đại, hiệu lực, hiệu quả, đồng thời phù hợp với chủ trương của Đảng và Nhà nước về đẩy mạnh phân quyền, phân cấp…

Dự thảo Luật Giáo dục đại học (sửa đổi) thể chế hóa đầy đủ các chủ trương, chính sách lớn của Đảng về phát triển và nâng cao chất lượng giáo dục đại học trong thời kỳ mới.

Trọng tâm của dự thảo Luật là: khẳng định Nhà nước giữ vai trò kiến tạo, bảo đảm nguồn lực và công bằng trong giáo dục đại học, đồng thời xác nhận quyền tự chủ của cơ sở đào tạo không phụ thuộc vào mức độ tự chủ tài chính, gắn tự chủ với cơ chế tự chịu trách nhiệm và trách nhiệm giải trình.

Những điểm đột phá của dự thảo Luật tập trung vào việc kiện toàn hệ thống, nâng cao năng lực quản trị, tăng tính chỉ huy đồng bộ, thống nhất trong hệ thống; đầu tư có trọng tâm - trọng điểm, phát triển hệ thống liên thông hiện đại, thu hút đội ngũ nhà khoa học xuất sắc; tăng cường chính sách hỗ trợ trực tiếp người học; loại bỏ kiểm định hình thức…

Nhà nước cung cấp một bộ sách giáo khoa sử dụng thống nhất toàn quốc

Báo cáo thẩm tra do Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa và Xã hội Nguyễn Đắc Vinh trình bày nêu rõ, Ủy ban tán thành sự cần thiết, mục tiêu và quan điểm sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Giáo dục nhằm kịp thời thể chế hóa chủ trương, đường lối của Đảng, nhất là Nghị quyết số 71-NQ/TW, ngày 22/8/2025 về đột phá phát triển giáo dục và đào tạo và các nghị quyết chuyên đề mà Bộ Chính trị vừa ban hành.

Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa và Xã hội Nguyễn Đắc Vinh trình bày báo cáo thẩm tra dự thảo Luật. Ảnh: Quang Khánh

Đồng thời, hoàn thiện hành lang pháp lý về hệ thống giáo dục quốc dân, đẩy mạnh phân cấp, phân quyền, nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước về giáo dục; phù hợp với mô hình chính quyền địa phương 2 cấp…

Ủy ban tán thành với quy định Nhà nước cung cấp một bộ sách giáo khoa sử dụng thống nhất toàn quốc, nhằm thể chế hóa chủ trương của Đảng về sách giáo khoa giáo dục phổ thông. Đối với tài liệu giáo dục địa phương, Ủy ban tán thành quy định theo hướng giao thẩm quyền tổ chức biên soạn cho cơ quan chuyên môn thuộc UBND cấp tỉnh, hội đồng thẩm định cấp tỉnh thẩm định, chuyển thẩm quyền phê duyệt tài liệu giáo dục địa phương cho Chủ tịch UBND cấp tỉnh để bảo đảm quyền chủ động cho các địa phương.

Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa và Xã hội Nguyễn Đắc Vinh trình bày báo cáo thẩm tra dự thảo Luật. Ảnh: Quang Khánh

Ủy ban cũng tán thành việc bãi bỏ toàn bộ các điều quy định về điều kiện thành lập cơ sở giáo dục và điều kiện được phép hoạt động giáo dục; đình chỉ hoạt động giáo dục; sáp nhập, chia, tách, giải thể cơ sở giáo dục…

Giao Chính phủ có văn bản hướng dẫn riêng về tự chủ đại học

Ủy ban tán thành việc sửa đổi toàn diện Luật Giáo dục đại học; cho rằng, dự thảo Luật đã thể chế hóa cơ bản đầy đủ, kịp thời các chủ trương lớn của Đảng và Nhà nước; quy định những nội dung cơ bản, quan trọng, có tính nguyên tắc, đúng thẩm quyền của Quốc hội nhằm tháo gỡ điểm nghẽn về thể chế, tạo cơ sở pháp lý rõ ràng, thống nhất và thuận lợi cho đột phá phát triển giáo dục đại học.

Ủy ban tán thành quy định về tổ chức và quản trị của cơ sở giáo dục đại học (Chương II) và cho rằng, dự thảo Luật đã thể chế hóa tinh thần Nghị quyết số 71-NQ/TW trong việc bảo đảm quyền tự chủ đầy đủ, toàn diện cho các cơ sở giáo dục đại học không phụ thuộc vào mức độ tự chủ tài chính.

Các đại biểu tham dự phiên họp. Ảnh: Quang Khánh

Tuy nhiên, Ủy ban đề nghị giao Chính phủ có văn bản hướng dẫn riêng về tự chủ đại học; quy định rõ về mức độ tự chủ dựa trên năng lực quản trị, chất lượng giáo dục được kiểm định và năng lực tài chính của cơ sở giáo dục đại học.

Quy định rõ về quyền hạn, trách nhiệm của các bên liên quan trong giám sát hoạt động điều hành cơ sở giáo dục đại học khi chấm dứt hoạt động của hội đồng trường trong trường công lập; làm rõ vai trò, vị trí, chức năng một số đơn vị trong cơ cấu tổ chức của cơ sở giáo dục đại học như trường thuộc, phân hiệu, cơ sở sản xuất, hội đồng khoa học và đào tạo…

Xác định vị trí của trình độ trung học nghề trong hệ thống bậc/trình độ của Khung trình độ quốc gia Việt Nam

Ủy ban cũng tán thành sự cần thiết sửa đổi Luật Giáo dục nghề, với sửa đổi, bổ sung nhiều nội dung quan trọng, thể chế hóa các chủ trương mới của Đảng về đột phá phát triển giáo dục và đào tạo; cơ bản đáp ứng yêu cầu về đổi mới tư duy xây dựng pháp luật.

Ủy ban cơ bản tán thành với quy định của dự thảo Luật về chương trình, mục tiêu đào tạo và văn bằng chứng chỉ trong giáo dục nghề nghiệp (Điều 6).

Các đại biểu tham dự phiên họp. Ảnh: Quang Khánh

Tuy nhiên, đề nghị xác định vị trí của trình độ trung học nghề trong hệ thống bậc/trình độ của Khung trình độ quốc gia Việt Nam; làm rõ quy định về tích hợp giữa kiến thức cốt lõi của chương trình trung học phổ thông và chuyên môn nghề trong chương trình giáo dục trung học nghề. Quy định rõ chuẩn đầu vào, thời gian đào tạo, chuẩn đầu ra của chương trình trung cấp và chương trình trung học nghề để thuận lợi phân luồng, liên thông với các trình độ cao hơn; làm rõ quy định về thi tốt nghiệp trung học nghề.

Đối với mô hình trường trung học nghề (Điều 7), Ủy ban đề nghị nghiên cứu chủ trương, quy định lộ trình sắp xếp trung tâm giáo dục nghề nghiệp - giáo dục thường xuyên thành trường trung học nghề, thống nhất chủ trương sắp xếp mạng lưới. Bổ sung mô hình giáo dục nghề nghiệp (đào tạo trình độ cao đẳng) trong các cơ sở giáo dục đại học, đặc biệt đối với các khối ngành kỹ thuật - công nghệ.

Trong phiên họp chiều nay, Quốc hội sẽ tiến hành thảo luận tại tổ về 3 dự án Luật trên.

N. Thành