Thảo luận về dự án Luật Đầu tư (sửa đổi) và Luật Trí tuệ nhân tạo

Góp ý vào dự thảo Luật Đầu tư (sửa đổi), đại biểu Hà Sỹ Đồng, Ủy viên Ủy ban Kinh tế và Tài chính của Quốc hội, đại biểu Quốc tỉnh Quảng Trị nhận định việc sửa đổi luật lúc này mang tính quyết định đối với mục tiêu tăng trưởng. Dù ghi nhận tinh thần cải cách thủ tục hành chính và việc phân cấp mạnh mẽ cho các khu kinh tế, đại biểu bày tỏ băn khoăn về những "khoảng hở" pháp lý có thể gây thất thoát nguồn lực quốc gia. Một trong những vấn đề quan tâm được đại biểu đề cập là nguy cơ chuyển giá, trốn thuế qua giao dịch liên kết.

Đại biểu Hà Sỹ Đồng phát biểu tại hội trường - Ảnh: TT

Điều 12 của dự thảo luật hiện đã xác lập quyền chuyển tài sản ra nước ngoài của nhà đầu tư, song lại thiếu vắng cơ chế kiểm soát minh bạch trước khi dòng tiền rời khỏi nước ta. Trong bối cảnh các thủ thuật chuyển giá ngày càng tinh vi, việc không có công cụ kiểm toán bắt buộc sẽ khiến cơ quan quản lý lúng túng, dẫn đến thất thu ngân sách. Từ thực tế này, đại biểu kiến nghị bổ sung quy định chỉ cho phép chuyển lợi nhuận sau khi đã hoàn tất kiểm toán vốn đầu tư và công khai chi phí liên kết.

Bên cạnh đó, vấn đề ưu đãi đầu tư cũng được mổ xẻ dưới góc độ hiệu quả thực chất. Nhóm các điều khoản từ 15 đến 18 được ví như "xương sống" của chính sách thu hút đầu tư, nhưng nếu ưu đãi quá lớn mà thiếu ràng buộc về chuyển giao công nghệ, nền kinh tế sẽ mãi dừng lại ở vai trò gia công. Dự thảo hiện hành đưa ra các gói ưu đãi cho dự án có vốn từ 3.000 đến 6.000 tỉ đồng nhưng chưa có cam kết cụ thể về chiều sâu công nghệ.

Để khắc phục, đại biểu Hà Sỹ Đồng đề xuất áp dụng định mức cụ thể: dự án hưởng ưu đãi đặc biệt phải chuyển giao công nghệ từ cấp độ 2 trở lên và đào tạo tối thiểu 200 lao động chất lượng cao người Việt mỗi năm. Trường hợp nhà đầu tư không hoàn thành cam kết, cơ quan quản lý cần thu hồi và xử lý gấp đôi phần ưu đãi đã hưởng. Đồng thời, theo đại biểu chính sách ổn định ưu đãi tại Điều 13 cũng không nên duy trì đối với các dự án gây ô nhiễm; cần kiên quyết thu hồi ưu đãi nếu dự án phát thải vượt chuẩn trong 6 tháng liên tục.

Liên quan đến thủ tục chấp thuận chủ trương đầu tư tại Điều 25, đại biểu cho rằng quy định hiện tại đang mở rộng, khiến nhiều dự án nhà ở và khu đô thị bị kéo dài thời gian chờ đợi. Đại biểu kiến nghị thu hẹp phạm vi, chỉ trình chấp thuận chủ trương đối với dự án quy mô sử dụng đất trên 50 ha hoặc dân số trên 3.000 người, đồng thời miễn thủ tục này cho các dự án mở rộng dưới 20%.

Đối với cơ chế "đột phá" tại Điều 29 cho phép cấp giấy chứng nhận đầu tư trong 15 ngày mà không cần nhiều thủ tục tiền kiểm, đại biểu cảnh báo nguy cơ bị lạm dụng nếu thiếu tiêu chí sàng lọc. Theo đại biểu, để "chìa khóa" không biến thành "trang sức", cơ chế này chỉ nên áp dụng cho các dự án công nghệ ưu tiên quốc gia như bán dẫn, AI, năng lượng tái tạo với vốn đầu tư tối thiểu 50 triệu USD, đi kèm trách nhiệm giải trình của người đứng đầu.

Đại biểu Nguyễn Thị Tuyết Nga phát biểu tại hội trường - Ảnh: TT

Tham gia góp ý đối với dự án Luật Trí tuệ nhân tạo, Nguyễn Thị Tuyết Nga, Ủy viên Ủy ban Văn hóa, xã hội, Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Quảng Trị nhấn mạnh tính cấp thiết của việc ban hành luật nhằm quản trị rủi ro và tạo đòn bẩy cho đổi mới sáng tạo. Đại biểu tán thành phương án xây dựng một "luật khung" linh hoạt, lấy con người làm trung tâm và quản lý dựa trên mức độ rủi ro.

Góp ý về chính sách nhà nước tại Điều 5, đại biểu cho rằng các quy định hiện còn mang tính nguyên tắc, chưa giải quyết được những điểm nghẽn thực tế. Theo đại biểu, thay vì những tuyên bố chung chung, Nhà nước cần tập trung nguồn lực vào năm trụ cột chính sách mang tính quyết định.

Thứ nhất là phát triển hạ tầng dữ liệu và tính toán, bởi đây là "nút thắt then chốt" quyết định khả năng hiện thực hóa các tham vọng về AI.

Thứ hai là phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao, vì nếu thiếu đội ngũ chuyên gia và kỹ sư, nước ta sẽ khó làm chủ công nghệ mới. Ba trụ cột còn lại bao gồm: bảo vệ quyền riêng tư và an toàn dữ liệu trước các hệ thống rủi ro cao; hỗ trợ doanh nghiệp thông qua ưu đãi thuế, tín dụng cho nghiên cứu ứng dụng; và xây dựng khung đạo đức quản trị AI nhằm bảo vệ nhóm yếu thế.

Đáng chú ý, vấn đề đưa trí tuệ nhân tạo vào giáo dục (Điều 24) đại biểu Nguyễn Thị Tuyết Nga cho rằng các quy định về tích hợp AI vào chương trình phổ thông cần được cân nhắc thận trọng. Với nhóm học sinh nhỏ tuổi, nhận thức và tư duy phản biện chưa hoàn thiện, việc tiếp xúc sớm với AI thiếu kiểm soát có thể dẫn đến tác động tiêu cực. Vì vậy, đại biểu kiến nghị chương trình giáo dục cần được thiết kế theo lứa tuổi, bắt đầu bằng kiến thức nền tảng và đạo đức công nghệ trước khi đi vào ứng dụng thực hành. Pháp luật cần luật hóa các nguyên tắc bảo vệ trẻ em trên không gian số, đảm bảo công nghệ đóng vai trò hỗ trợ thay vì gây tổn hại đến sự phát triển tự nhiên của học sinh.

Diệu Linh - Thanh Tuân