Thắp sáng ngọn đuốc tri thức

Ảnh minh họa: Bảo Hà

Ngược dòng thời gian về những ngày thu năm 1945, khi Tuyên ngôn độc lập còn vang vọng trên Quảng trường Ba Đình, chỉ một ngày sau ngày khai sinh nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa, Chính phủ lâm thời đã đặt nhiệm vụ chống mù chữ ngang hàng với chống giặc đói và giặc ngoại xâm. Khi ấy, có tới 95% dân số mù chữ, một con số ám ảnh. Bác Hồ đã kêu gọi toàn dân đứng lên diệt giặc dốt và hàng loạt sắc lệnh được ban hành: Thành lập Nha Bình dân học vụ, bắt buộc học chữ Quốc ngữ miễn phí, bãi bỏ học phí...

Từ thời điểm ấy, từ Bắc chí Nam, các lớp học bình dân mọc lên khắp làng quê, dưới gốc cây đa, trong đình làng, trên lưng trâu, với bảng đen làm từ tàu chuối, phấn từ than củi. Chỉ trong một năm, với hơn 95.000 giáo viên tình nguyện, gần 76.000 lớp học, 2,5 triệu cuốn sách được in, đã có hơn 3 triệu người thoát mù chữ. Đó không chỉ là một phong trào giáo dục, mà là một cuộc vận động xã hội sâu rộng, là biểu tượng của tinh thần đoàn kết dân tộc. Ngay giữa những ngày kháng chiến đầy bom đạn, ánh sáng chữ nghĩa đã thắp lên niềm hy vọng, biến dốt nát thành tri thức, biến yếu hèn thành sức mạnh.

Giữa khói lửa chiến tranh, tầm nhìn “trồng người” của Đảng ta vẫn rực sáng. Năm 1950, cuộc cải cách giáo dục đầu tiên đã rút gọn hệ thống từ 12 năm xuống 9 năm, phù hợp với thực tiễn kháng chiến. Sau ngày hòa bình 1954, hàng vạn giáo viên miền xuôi lên miền núi, dựng trường từ con số không, gieo hạt chữ nghĩa nơi bản làng heo hút. Họ là những “người gieo chữ” thầm lặng, mở cánh cửa tri thức, đào tạo cán bộ dân tộc thiểu số, đưa miền núi tiến kịp miền xuôi. Song song với đó, hàng nghìn lưu học sinh được cử đi học tập ở Liên Xô và các nước xã hội chủ nghĩa, tạo nên một thế hệ vàng - những trụ cột khoa học, kỹ thuật, quản lý của đất nước.

Từ một đất nước chỉ có một trường cao đẳng (Trường Cao đẳng Đông Dương), đến nay, Việt Nam đã có hơn 230 trường đại học, 41.000 trường phổ thông phủ khắp thành thị, nông thôn, miền núi, hải đảo. Thành tựu ấy không chỉ là con số, mà là minh chứng cho tầm nhìn chiến lược của Đảng, Nhà nước ta, luôn đặt giáo dục ở vị trí trung tâm của sự phát triển. Năm 2025, ngành Giáo dục triển khai nhiều chính sách lớn: Dạy 2 buổi/ngày, tiến tới miễn học phí từ mầm non đến phổ thông, xây dựng hệ thống trường nội trú ở biên giới, hải đảo, để không một trẻ em nào bị bỏ lại phía sau.

Hành trình từ “bình dân học vụ” đến “bình dân học vụ số” hôm nay chính là sự tiếp nối tinh thần diệt giặc dốt trong thời đại mới. Nếu như ngày xưa kẻ thù của dân tộc là nạn mù chữ, thì nay thách thức lớn nhất là “mù công nghệ”, “mù kỹ năng số”. Thế giới đang chuyển động từng ngày trong cuộc cách mạng công nghiệp 4.0, nơi dữ liệu và tri thức số trở thành sức mạnh quyết định vị thế quốc gia. Muốn sánh vai với các cường quốc, Việt Nam không thể chỉ dừng lại ở phổ cập chữ nghĩa, mà phải phổ cập kỹ năng số, năng lực số cho từng người dân. Do đó, “bình dân học vụ số” không chỉ là một sáng kiến, mà là một cuộc cách mạng giáo dục mới. Đó là việc đưa Internet đến từng thôn bản, đưa thiết bị số đến từng học sinh, dạy trẻ em nông thôn, miền núi, hải đảo tiếp cận công nghệ như trẻ em thành phố; là việc xây dựng các nền tảng học tập trực tuyến quốc gia, mở cửa kho tri thức nhân loại cho tất cả mọi người; là việc khuyến khích xã hội hóa, huy động trí tuệ doanh nghiệp, cộng đồng vào sự nghiệp “trồng người” trong thời đại số.

Giáo dục hôm nay không chỉ là sự nghiệp của riêng ngành giáo dục, mà là sự nghiệp chung của cả hệ thống chính trị, của từng gia đình, từng công dân. Mỗi người dân Việt Nam, từ thành thị đến miền núi, từ trong nước đến kiều bào xa quê, đều có thể góp phần thắp sáng ngọn đuốc tri thức. Chính tinh thần ấy, trong suốt 80 năm qua, đã giúp dân tộc ta đứng vững, vượt qua những thời khắc khó khăn nhất. Và chính tinh thần ấy sẽ đưa Việt Nam tiến vào kỷ nguyên số, tự tin hội nhập quốc tế.

Xây Dựng