Thắp sáng vùng cao Nam Giang từ những lớp học xóa mù chữ

Lớp xóa mù chữ ở thôn Hoa (xã Thạnh Mỹ, TP Đà Nẵng) được huyện Nam Giang cũ mở từ năm 2023 và duy trì cho đến nay.

Nỗ lực thay đổi nhận thức

Theo kết quả khảo sát của Phòng GD&ĐT huyện Nam Giang cũ, 6 xã vùng cao của TP Đà Nẵng có 18.951 người trong diện xóa mù chữ, trong đó 17.145 người đạt chuẩn biết chữ mức 2 (tỷ lệ 90,47%). Nam Giang đang từng bước thu hẹp khoảng cách tri thức, tạo nền tảng để người dân chủ động hơn trong đời sống hiện đại.

Chỉ trong hai năm 2023 - 2024, huyện Nam Giang cũ tổ chức 46 lớp phổ cập, xóa mù chữ tại các xã, thị trấn, thu hút 861 học viên trong độ tuổi từ 15 đến 60 tuổi - những người chưa biết chữ hoặc tái mù chữ.

Cùng với đó, ba lớp bồi dưỡng nâng cao nhận thức cho cán bộ tham gia công tác phổ cập, 39 lớp truyền thông ở thôn, xã được tổ chức liên tục, tạo sự lan tỏa trong cộng đồng. Công tác phổ cập từ mầm non, tiểu học đến THCS tiếp tục giữ vững: 100% trẻ 5 tuổi ra lớp và hoàn thành chương trình; gần 100% trẻ 11–14 tuổi hoàn thành chương trình tiểu học; toàn huyện tuyển đủ 629 học sinh vào lớp 6.

Những con số đó không chỉ phản ánh sự quan tâm của địa phương mà còn cho thấy nỗ lực thay đổi nhận thức của từng người dân – đặc biệt là những người đã qua nửa đời người, quen với nương rẫy, ít khi nghĩ mình sẽ cầm bút trở lại.

Vào buổi tối, khi nhiều gia đình quây quần bên bếp lửa, lớp học ở các thôn vẫn sáng đèn. Những tiếng đọc bài, không khí vui vẻ của lớp học khiến cho các điểm trường thôn trở nên sống động.

Bà Alăng Chớt, 60 tuổi, ở thôn Pà Rum (xã Zuôih) kể rằng, ban đầu bà và nhiều người khác đều ngại đến lớp. “Mình lớn tuổi rồi, sợ cầm bút không viết được, sợ nói sai, sợ người ta cười” - bà cho hay.

Ban ngày thì bận rẫy, tối về cơm nước xong nhiều khi chỉ muốn nghỉ. Nhưng rồi được thầy cô, cán bộ xã động viên kiên trì, bà lại thử đến lớp, và từ đó không bỏ buổi nào. “Khi biết đọc, biết viết rồi, mình vui lắm. Việc gì cũng dễ hơn. Giờ đi đâu cũng cố đọc chữ cho quen. Có việc gia đình cũng sắp xếp để đến lớp học” - bà Chớt nói, đôi mắt ánh lên niềm tự hào.

Câu chuyện ấy cũng là hành trình của bà Alăng Thị Tép, 52 tuổi, thôn Hoa. Mái tóc đã pha sương, đôi tay từng quen với cuốc rẫy nhiều hơn cây bút, khiến chữ bà viết còn run và méo. Thế nhưng, mỗi trang vở là sự nỗ lực bền bỉ. Sau hơn hai năm học, bà đã đọc trôi chảy hơn, viết được tên mình và tính phép cộng – trừ đơn giản. “Hồi nhỏ có học lớp xóa mù chữ rồi nhưng lâu quá nên quên hết. Giờ có chủ trương mới, mình đi học lại. Không biết chữ thì đi đâu cũng khó. Giờ biết chút rồi thì… ham đọc lắm”, bà vừa kể vừa cười.

Học viên tham gia các lớp xóa mù chữ đều là lao động chính trong các hộ gia đình.

Bà Chớt chia sẻ bí quyết để không quên mặt chữ: “Đi đâu mình cũng nhìn chữ. Trên bao bì, pa-nô, bảng hiệu… thấy chữ là đọc. Lúc nào không phải làm thì tranh thủ viết, viết trên mặt đất, xin giấy lịch, vở thừa của con cháu rồi tập viết. Viết nhiều thì khi cô giáo đọc chính tả mình mới viết kịp, không bị sai”. Với bà, mỗi dòng chữ học được là một niềm vui, bước tiến nhỏ nhưng chắc chắn trong cuộc đời.

Khi con chữ mở ra cơ hội đổi đời

Ông Châu Ngọc Vĩnh, nguyên Trưởng phòng Giáo dục huyện Nam Giang (cũ), nay là Chủ tịch UBND xã Bến Giằng, có nhiều năm gắn bó với mô hình xóa mù chữ. Ông nói, mỗi buổi ghé lớp, nghe người học đọc thành thạo một đoạn văn ngắn, làm đúng các phép tính, giải được bài toán, lại thấy niềm vui khó tả.

“Đa số học viên là người lớn tuổi, cũng là lao động chính trong các hộ gia đình. Trong 3 năm duy trì các lớp xóa mù chữ, có học viên đã "tốt nghiệp ra trường" nhưng cũng có người kiên trì theo học cho đến khi đạt chuẩn yêu cầu". Hễ thấy một người trưởng thành mà học lại từ đầu, tôi càng tin rằng con chữ có sức mạnh thay đổi cuộc sống” - ông Vĩnh chia sẻ.

Theo ông Vĩnh, nhờ biết chữ, nhiều người dân đã tự tin hơn khi tiếp cận các thủ tục hành chính, mạnh dạn đăng ký đi làm công nhân, mở rộng buôn bán nông sản, thậm chí tham gia các hoạt động du lịch cộng đồng. Không còn phải điểm tay lên giấy hay nhờ người ký hộ, họ tự viết được tên mình. Đó là thay đổi rất lớn, mang ý nghĩa lâu dài.

Tính đến nay, mô hình lớp xóa mù chữ được triển khai tại hầu hết xã của huyện Nam Giang cũ. Trong đó, có 21 lớp với 332 học viên duy trì qua 5 kỳ cho thấy nỗ lực bền bỉ của cả hệ thống chính trị.

Những lớp học giản dị giữa núi rừng Nam Giang đem đến ánh sáng bền bỉ cho cộng đồng. Từ những người mẹ, người chị đã quen với nương rẫy đến những người đàn ông ít nói, tất cả đều “trở lại trường” bằng niềm tin và nghị lực.

Câu chuyện “U60 tập viết tên mình” vì thế không chỉ là hành trình học lại từ đầu, mà là minh chứng về khát vọng vươn lên của người miền núi – những người hiểu rằng biết chữ là bước đầu tiên để thay đổi chính mình.

Khi con chữ có thể giúp ai đó tự ký tên, đọc được giấy mời họp thôn, hay tự mở rộng sinh kế, lớp học ấy không chỉ dạy chữ mà còn gieo niềm tin. Niềm tin rằng mỗi người đều có cơ hội học, cơ hội thay đổi, dù bắt đầu muộn đến đâu.

Hà Nguyên