Thấy gì đằng sau thỏa thuận giảm thuế Mỹ - Trung?

Câu chuyện lớn

Quan hệ thương mại Mỹ - Trung đã chứng kiến bước ngoặt quan trọng khi hai nước đạt thỏa thuận giảm thuế vào thứ Hai (12/5/2025), đánh dấu sự thay đổi không thể đảo ngược. Trung Quốc, sau thời gian dài, đã giành được “sự tôn trọng lẫn nhau” từ Mỹ, điều mà Bắc Kinh luôn mong muốn.

Bộ trưởng Tài chính Mỹ Scott Bessent, Đại diện Thương mại Mỹ Jamieson Greer, Đại diện Thương mại Quốc tế kiêm Thứ trưởng Thương mại Trung Quốc Lý Thành Cương và Phó Thủ tướng Trung Quốc Hà Lập Phong chuẩn bị thảo luận trong ngày diễn ra cuộc họp song phương giữa Mỹ và Trung Quốc tại Geneva, Thụy Sĩ, ngày 10/5/2025. Ảnh: Reuters

Trong cuộc phỏng vấn với CNBC, Bộ trưởng Tài chính Mỹ Scott Bessent nhấn mạnh “cảm giác tôn trọng lẫn nhau” trong các cuộc đàm phán. Đại diện Thương mại Mỹ Jamieson Greer cũng khẳng định điều này khi phát biểu với báo giới cùng ngày.

Khác xa với không khí căng thẳng tại cuộc họp song phương cấp cao đầu tiên dưới thời chính quyền Biden ở Alaska – nơi hai bên trao đổi những lời lẽ gay gắt, tiếp đó là “sự cố khinh khí cầu” khiến chuyến thăm Trung Quốc của Ngoại trưởng Antony Blinken bị hoãn nhiều tháng, lần này Mỹ và Trung Quốc đã tạo bước tiến đáng kể.

Điểm nhấn hiếm có là tuyên bố chung được hai nước công bố vào thứ Hai, sự kiện chưa từng xảy ra kể từ tháng 11/2023 với tuyên bố “Sunnylands” về hợp tác khí hậu.

Một cố vấn cấp cao giấu tên, người thường xuyên trao đổi với quan chức hai nước, chia sẻ với CNBC rằng việc các cuộc họp lớn sau này có tiếp tục ra tuyên bố chung hay trở lại với báo cáo riêng lẻ sẽ là yếu tố quan trọng. Ông dự báo biến động xoay quanh thuế quan vẫn có thể xảy ra, vì đây là công cụ linh hoạt của chính quyền Trump để quản lý quan hệ với các cường quốc. Tuy nhiên, một giải pháp khả thi có thể là Trung Quốc tăng mua hàng hóa Mỹ, đầu tư tạo việc làm tại Mỹ, đổi lại nhận được những nhượng bộ phù hợp với lợi ích cốt lõi của mình.

Bối cảnh kinh doanh mới

Dù các mức thuế cao không kéo dài, tác động của chúng vẫn để lại dấu ấn. Các doanh nghiệp nhận ra cần phải giảm thiểu rủi ro từ sự bất định về thuế quan.

Jianwei Xu, nhà kinh tế cấp cao tại Natixis, nhận định trên LinkedIn: “Khung thương mại hậu Thế chiến II, từng là nền tảng cho kỳ vọng ổn định, đã không còn. Ngay cả khi giảm thêm thuế, hệ thống này cũng không thể phục hồi.” Ông cho rằng các doanh nghiệp lớn sẽ tiếp tục đa dạng hóa chuỗi cung ứng, trong khi doanh nghiệp nhỏ có nguy cơ ngừng sản xuất do niềm tin vào đồng USD – đồng tiền dự trữ toàn cầu – suy giảm.

Trong kết quả khả quan hơn dự kiến, Mỹ và Trung Quốc đã đồng ý cắt giảm phần lớn thuế mới áp lên hàng hóa của nhau trong 90 ngày, mở đường cho các cuộc đàm phán về chính sách kinh tế và thương mại. Động thái này diễn ra sau khi Trung Quốc – nhà cung cấp hàng hóa lớn thứ hai của Mỹ năm 2024 – là quốc gia duy nhất trong số 180 quốc gia và vùng lãnh thổ bị Mỹ áp thuế “trả đũa” đáp trả.

Bộ trưởng Tài chính Mỹ Scott Bessent, Thứ trưởng Tài chính Trung Quốc Liêu Mẫn, Đại diện Thương mại Mỹ Jamieson Greer và Đại diện Thương mại Quốc tế kiêm Thứ trưởng Thương mại Trung Quốc Lý Thành Cương gặp nhau trong ngày diễn ra cuộc họp song phương giữa Mỹ và Trung Quốc tại Geneva, Thụy Sĩ, ngày 11/5/2025. Ảnh: Reuters

Chỉ số Hang Seng của Hồng Kông đã phục hồi về mức trước khi căng thẳng thương mại leo thang hồi đầu tháng 4, trong khi chỉ số S&P 500 của Mỹ cũng ghi nhận mức tăng trưởng tích cực trong năm.

Ting Lu, chuyên gia kinh tế trưởng về Trung Quốc tại Nomura, nhận định: “Đây có thể chỉ là khởi đầu của cuộc đối đầu không tránh khỏi giữa hai nền kinh tế lớn nhất thế giới. Mỹ vẫn giữ thế chủ động, nhưng Trung Quốc đang học cách củng cố phòng tuyến cho những đợt công kích tương lai.”

Trung Quốc đẩy mạnh tự chủ

Chỉ 30 phút sau khi công bố phiên bản tiếng Trung của thỏa thuận thương mại chung với Mỹ, Bộ Thương mại Trung Quốc thông báo tổ chức cuộc họp với các bộ, ngành và địa phương nhằm tăng cường kiểm soát xuất khẩu khoáng sản chiến lược – lĩnh vực mà Trung Quốc đang thống trị chuỗi cung ứng toàn cầu.

Cùng ngày, Hội đồng Nhà nước Trung Quốc công bố sách trắng về an ninh quốc gia. Tài liệu nhấn mạnh tinh thần tự lực và vai trò của Trung Quốc như một nhân tố ổn định giữa bối cảnh bất định toàn cầu.

Tuy nhiên, các hiệp hội kinh doanh cảnh báo rằng trọng tâm an ninh quốc gia của Trung Quốc có thể gây bất lợi cho một số doanh nghiệp nước ngoài. Hội đồng Kinh doanh Mỹ - Trung nhận định: “Việc tạm hoãn thuế 90 ngày, dù đáng hoan nghênh, vẫn tạo ra bất định lớn cho kế hoạch kinh doanh và chi phí của doanh nghiệp Mỹ, ảnh hưởng đến khả năng cạnh tranh dài hạn.” Tổ chức này kêu gọi Trung Quốc chấm dứt các hành vi thương mại không công bằng và dỡ bỏ rào cản gia nhập thị trường.

Các container vận chuyển của Trung Quốc được nhìn thấy tại cảng Oakland, trong bối cảnh căng thẳng thương mại tiếp diễn liên quan đến thuế quan của Mỹ với Trung Quốc, tại Oakland, California, Mỹ, ngày 12/5/2025. Ảnh: Reuters

Tại hội nghị với các nhà lãnh đạo Mỹ Latinh và Caribe hôm thứ Ba, Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình nhấn mạnh: “Bắt nạt và ép buộc chỉ dẫn đến cô lập,” dù không chỉ đích danh quốc gia nào, trước sự hiện diện của lãnh đạo Colombia, Brazil và Chile.

Dữ liệu thương mại cho thấy, dù xuất khẩu sang Mỹ giảm hơn 20% trong tháng 4, Trung Quốc đã tăng cường xuất khẩu sang Đông Nam Á, EU và Mỹ Latinh. Dennis Voznesenski, chuyên gia kinh tế nông nghiệp tại CBA, lưu ý: “Trung Quốc đang phát tín hiệu giảm phụ thuộc vào nông sản Mỹ.” Tuy nhiên, ông cảnh báo thời tiết và thời vụ tại Nam Mỹ có thể hạn chế khả năng thay thế nguồn cung từ Mỹ.

Đáng chú ý, ngày 9/5, Trung Quốc đã ký thư ý định mua 900 triệu USD đậu nành, ngô và dầu thực vật từ Argentina, đồng thời nối lại nhập khẩu đậu nành từ năm công ty Brazil. Theo Wind Information, nhập khẩu của Trung Quốc từ Argentina năm 2024 tăng 6,4%, đạt 7,03 tỷ USD.

Miễn thuế

Các tuyến thương mại lâu đời khó có thể bị xóa bỏ ngay lập tức. Giáo sư Justin Yifu Lin từ Đại học Bắc Kinh nhận định Mỹ và Trung Quốc khó tách rời hoàn toàn do Mỹ vẫn phụ thuộc lớn vào hàng hóa Trung Quốc. Jacob Cooke, CEO WPIC Marketing Technologies – công ty hỗ trợ các thương hiệu như Vitamix và IS Clinical bán hàng trực tuyến tại châu Á – cho biết các sản phẩm Mỹ xuất sang Trung Quốc thường được miễn thuế “một cách khá linh hoạt,” tương tự như thời chính quyền ông Trump trước đây, nhờ tỷ lệ lớn linh kiện sản xuất tại Trung Quốc.

Ông Cooke dự đoán thuế quan sẽ tiếp tục được cắt giảm, đảm bảo “mối quan hệ thương mại lớn nhất thế giới” duy trì. Tuy nhiên, với nhiều công ty từng phụ thuộc hoàn toàn vào nhà cung cấp Trung Quốc, đợt tăng thuế đột ngột của Mỹ gần đây là lý do để họ tìm kiếm nguồn cung thay thế.

Ash Monga, CEO Imex Sourcing Services tại Quảng Châu, khẳng định: “Các nhà nhập khẩu thông minh hiểu rằng đa dạng hóa chuỗi cung ứng là giải pháp an toàn lâu dài.” Ông đã ra mắt trang web “Trợ giúp thuế quan” để hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ tìm nguồn cung ngoài Trung Quốc.

Bảo Bình (Theo CNBC)