Thấy gì khi ông Trump đòi thu hồi visa của du học sinh Trung Quốc?

Chính quyền ông Trump thu hồi visa của du học sinh Trung Quốc tại Mỹ. Ảnh: Reuters.

Một đêm năm 1978, Tổng thống Mỹ Jimmy Carter nhận được cuộc gọi lúc 3h sáng từ một cố vấn cấp cao đang công du Trung Quốc. Cố vấn này kể rằng ông Đặng Tiểu Bình bày tỏ mong muốn gửi 5.000 sinh viên Trung Quốc đến Mỹ học tập. Ngay lúc đó, ông Carter nói: "Hãy bảo ông ấy gửi 100.000 người đến Mỹ".

Đến dịp Giáng sinh năm đó, 52 sinh viên Trung Quốc đầu tiên đã đặt chân đến Mỹ, ngay trước thời điểm thiết lập quan hệ ngoại giao chính thức giữa Mỹ và Trung Quốc vào ngày đầu năm mới.

Một tháng sau, nhà lãnh đạo hàng đầu Trung Quốc thực hiện chuyến thăm lịch sử tới Mỹ. New York Times nói rằng chuyến thăm của ông Đặng và quan trọng hơn là chuyến du học của những sinh viên Trung Quốc đầu tiên ấy đã mở ra một chương mới khi Mỹ tiếp cận được một thị trường khổng lồ cùng nguồn nhân tài dồi dào, trong khi Trung Quốc tìm thấy một mô hình và đối tác để cải cách nền kinh tế.

Giờ đây, chương đó đã khép lại, sau khi chính quyền ông Donald Trump thông báo sẽ bắt đầu thu hồi thị thực của sinh viên Trung Quốc một cách “quyết liệt.”

Mỹ không còn là vùng đất hứa

Phản ứng ở Trung Quốc trước chính sách mới Mỹ, được thể hiện qua các bài đăng, bình luận, rất đa dạng. Một số người bình luận cảm ơn Mỹ vì đã “gửi trả những bộ óc xuất sắc của Trung Quốc”.

Những người khác lại liên hệ lịch sử, so sánh chính sách hướng nội của chính quyền ông Trump với thời nhà Minh, Thanh của Trung Quốc - những đế chế từng là cường quốc toàn cầu nhưng suy tàn khi khép mình. Một bình luận còn cho rằng chính sách thiển cận này sẽ “khiến nước Mỹ nhỏ bé trở lại".

Một nghiên cứu sinh tiến sĩ ngành Khoa học máy tính tại một trường đại học hàng đầu của Mỹ chia sẻ rằng anh từng mơ ước du học Mỹ từ năm 17 tuổi.

8 năm trước, anh đến Mỹ và chưa từng nghĩ đến chuyện quay lại quê hương. Nhưng giờ đây, khi đối mặt với nguy cơ bị thu hồi thị thực, nghiên cứu sinh này nói anh không chắc mình có thể, hay thậm chí là muốn, ở lại Mỹ.

“Mỹ giờ không còn xứng đáng nữa”, nghiên cứu sinh nói, đồng thời cho biết những điều anh nhận được ở Mỹ không còn xứng đáng với những áp lực nhập cư mà anh phải chịu. Hiện, người này đang xem xét cơ hội làm việc tại Canada, Australia và Tây Âu, dù đã nhận được lời mời làm việc từ một công ty công nghệ lớn ở Mỹ.

Trải nghiệm của nghiên cứu sinh này lại trái ngược với bà Dong Jielin, một trong những sinh viên Trung Quốc đầu tiên đến Mỹ sau Cách mạng Văn hóa.

Sau khi đến Đại học Carnegie Mellon vào năm 1982 theo diện học bổng của Mỹ, bà Dong lấy bằng tiến sĩ Vật lý và xây dựng sự nghiệp trong lĩnh vực tài chính và công nghệ, trở thành công dân Mỹ và lập gia đình.

Chính phủ Mỹ có lý do để lo ngại về các rủi ro an ninh quốc gia từ Trung Quốc, bao gồm hoạt động gián điệp và đánh cắp tài sản trí tuệ. Cục Điều tra Liên bang (FBI) cho rằng chính phủ Trung Quốc là nhà tài trợ lớn nhất cho các chương trình chiêu mộ nhân tài nhằm chuyển giao các đột phá khoa học và công nghệ về Trung Quốc.

Tuy nhiên, việc từ chối thị thực đối với những sinh viên 18 tuổi chỉ vì họ là người Trung Quốc và muốn theo học STEM tại Mỹ là chuyện hoàn toàn khác.

Du học sinh Trung Quốc cân nhắc chuyển hướng khi bị thu hồi visa. Ảnh: Freepik.

Quan hệ hợp tác lung lay

Chính sách của Mỹ hiện nhắm vào bất kỳ ai có liên hệ với Đảng Cộng sản Trung Quốc. Nhưng đảng này có gần 100 triệu đảng viên, tức là cứ 7 người lại có một người gia nhập đảng. Hầu hết trẻ em Trung Quốc cũng đều lớn lên trong các tổ chức liên quan đến đảng trong trường học.

Chính sách này cũng rất có thể sẽ phản tác dụng.

Theo New York Times, trong năm học 2023-2024, số lượng sinh viên Trung Quốc tại Mỹ giảm xuống còn khoảng 277.000 người, giảm 25% so với đỉnh điểm bốn năm trước.

Dù vậy, sinh viên Trung Quốc vẫn là nhóm du học sinh quốc tế lớn thứ hai, sau Ấn Độ. Và trên thực tế, số đơn đăng ký giấy phép làm việc tạm thời sau tốt nghiệp đã tăng 12% trong năm học 2023-2024 so với năm trước, cho thấy nhiều người vẫn muốn làm việc tại Mỹ dù gặp nhiều trở ngại.

Tuy nhiên, ở thời điểm hiện tại, chính sách thị thực mới sẽ khiến nhiều sinh viên phải rời đi, hoặc ít nhất là phải cân nhắc lại tương lai của họ tại Mỹ.

Một số chuyên gia cũng cho rằng quyết định của chính quyền Mỹ sẽ khiến lòng tin giữa hai nước bị xói mòn, điều này có thể ảnh hưởng đến các cuộc đàm phán thương mại - ưu tiên hàng đầu của chính quyền ông Trump.

“Chính sách này là sự đối xử bất công với công dân Trung Quốc, sẽ làm gia tăng căng thẳng ngoại giao giữa Trung Quốc và Mỹ", ông Sun Chenghao, chuyên gia tại Trung tâm An ninh và Chiến lược Quốc tế thuộc Đại học Thanh Hoa, nói với SCMP.

Thái An