Thấy gì từ hồ sơ vụ ám sát Tổng thống Kennedy mới được công bố?

Ngày 18/3, Mỹ đã công bố hàng chục nghìn trang tài liệu về vụ ám sát Tổng thống John F. Kennedy (JFK). Tuy nhiên, không rõ những tài liệu này sẽ làm sáng tỏ đến mức độ nào về một trong những bước ngoặt lớn trong lịch sử Mỹ.

Các tài liệu này được Cục lưu trữ quốc gia Mỹ công bố theo lệnh của Tổng thống Donald Trump.

Tổng thống John F. Kennedy và đệ nhất phu nhân Jackie Kennedy đi trên chiếc Lincoln Continental ở Dallas vào ngày 22/11/1963. Ảnh: Bridgeman Images/Reuters

Hôm 17/3, ông Trump thông báo với các phóng viên tại Trung tâm Kennedy rằng “tất cả các tài liệu về vụ ám sát Tổng thống Kennedy” sẽ được công bố vào ngày 18/3. Điều này khiến Bộ Tư pháp phải nhanh chóng bắt tay vào việc và các luật sư đã phải làm việc suốt đêm.

Các tài liệu vừa được công bố chủ yếu chứa đựng thông tin mà các chuyên gia đã biết từ trước, nhưng cũng có những thông tin đáng chú ý khác.

John Ratcliffe, Giám đốc Cục Tình báo Trung ương (CIA), cho hay trong số này có cả một số tài liệu không liên quan gì đến ông Kennedy và được xây dựng nhiều thập kỷ sau vụ ám sát.

Còn nhiều tài liệu đáng chú ý chưa công bố

Cục lưu trữ quốc gia Mỹ ban đầu công bố bộ tài liệu đầu tiên với hơn 1.100 hồ sơ tổng cộng hơn 31.000 trang. Bộ tài liệu thứ hai được công bố tiếp sau đó đã nâng tổng số lên gần 2.200 tài liệu, với ít nhất 63.000 trang. Con số này chưa đạt tới mốc “80.000 trang” mà ông Trump tuyên bố một ngày trước đó.

Hiện tất cả 2 bộ tài liệu nói trên đều đã được đăng tải trên trang web của Cục lưu trữ quốc gia Mỹ.

Những tài liệu này là đợt công bố mới nhất trong một loạt các đợt công bố từ những năm 1990 về vụ ám sát Tổng thống Kennedy. Theo Cục lưu trữ quốc gia, hầu hết các tài liệu trong tổng số 6 triệu trang hồ sơ liên quan đến vụ ám sát đã được giải mật.

Larry Schnapf, một luật sư thúc đẩy chính phủ Mỹ giải mật các tài liệu về vụ ám sát JFK từ năm 2017, cho biết ông kỳ vọng sẽ có thêm tài liệu được công bố trong những ngày tới.

Theo ông Schnapf, còn nhiều tài liệu đáng chú ý vẫn chưa được công bố. Tháng trước, FBI đã báo cáo với Cục lưu trữ quốc gia rằng cơ quan này đã tìm thấy 2.400 hồ sơ với tổng cộng 14.000 trang, tất cả đều là tài liệu chưa từng được giao cho Ủy ban Warren hay Ủy ban Hạ viện về các vụ ám sát, hai tổ chức được thành lập để điều tra vụ ám sát Tổng thống Kennedy và vụ giết hại mục sư Martin Luther King Jr.

“Chúng ta vẫn chưa biết gì về những tài liệu này”, ông Schnapf nói.

Bản gốc của những tài liệu công bố trước đây nhưng đã biên tập

Theo phân tích của Washington Post dựa trên các mã số nhận dạng tài liệu, không có tài liệu nào được công bố ngày 18/3 là mới. Hầu hết các điểm mới là những thông tin đã được biên tập trước đây mà nay mới được tiết lộ.

Chúng bao gồm các tài liệu về việc CIA theo dõi các chuyến đi của tay súng Lee Harvey Oswald tới Lãnh sự quán Cuba và Đại sứ quán Liên Xô tại Thành phố Mexico vào vài tuần trước vụ ám sát, cũng như các tài liệu về việc Moscow giám sát Oswald trong thời gian ở Liên Xô.

Các trang báo đưa tin về vụ ám sát Tổng thống John F. Kennedy, được trưng bày tại Newseum ở Washing DC ngày 26/9/2013. Ảnh: Getty

Sau khi xem qua các tài liệu mới được công bố, Philip Shenon, tác giả của một cuốn sách về vụ ám sát Tổng thống Kennedy, cho biết ông chưa tìm thấy những thông tin có thể thay đổi đáng kể hiểu biết của ông về vụ việc này.

Theo ông Shenon, đây là khối tài liệu khổng lồ, cần có con mắt chuyên gia để tìm ra điểm khác biệt giữa các bản tài liệu mới chưa biên tập với các văn bản trước đây đã có chỉnh sửa.

“Vẫn có thể có một tài liệu gây chấn động, nhưng cho đến nay, chưa có thông tin nào làm thay đổi sự thật cốt lõi về những gì đã xảy ra vào ngày hôm đó. Sẽ mất nhiều ngày, nhiều tuần thậm chí nhiều tháng để một nhà nghiên cứu nghiêm túc thực sự tìm được những điểm mới trong số những tài liệu này”, ông Shenon nói.

Timothy Naftali, một giảng viên tại Trường Quan hệ Quốc tế và Công vụ của Đại học Columbia, cho biết mặc dù ông chưa thấy có bất kỳ điều gì gây bất ngờ hay tiết lộ chấn động, nhưng các tài liệu đã tiết lộ thêm thông tin về các hoạt động tình báo tín hiệu của Mỹ vào thời điểm đó. Điều này có thể giúp các nhà sử học hiểu rõ hơn về một số quyết định của chính quyền Tổng thống Kennedy.

Lee Harvey Oswald là “tay bắn tệ”

Trong số các tài liệu mới được công bố, có một bản điện tín năm 1991 nói về thông tin từ một quan chức KGB tên Vyacheslav Nikonov, cháu trai của Vyacheslav Molotov – Ngoại trưởng Liên Xô dưới thời Joseph Stalin. Nikonov đã nói với một giáo sư người Mỹ rằng ông đã xem xét 5 tập hồ sơ dày về Oswald.

Nikonov được cho là “tin chắc rằng Oswald chưa bao giờ là một điệp viên do KGB chỉ đạo. Dựa trên mô tả về Oswald trong các hồ sơ, ông nghi ngờ rằng không ai có thể kiểm soát được Oswald”, nhưng Nikonov cho biết KGB “theo dõi Oswald chặt chẽ và liên tục trong thời gian ở Liên Xô”.

Các hồ sơ cũng nói rằng Oswald là một tay bắn tệ khi người này thử nhắm bắn mục tiêu ở Liên Xô.

Theo các tài liệu, người đã cung cấp thông tin về Nikonov cho chính phủ Mỹ là E.B. Smith, một giáo sư lịch sử đã nghỉ hưu của Đại học Maryland, người đã kết bạn với Nikonov khi làm giáo sư Fulbright tại Đại học St. Petersburg.

Tiết lộ về hoạt động của CIA nửa thế kỷ trước

Các tài liệu mới được công khai bao gồm cả báo cáo về hoạt động di chuyển của Joachim Joesten - người đã viết một cuốn sách từ khá sớm về vụ ám sát Kennedy, trong đó thay đổi duy nhất là tên thủ đô Reykjavik của Iceland trong danh sách các thành phố châu Âu.

Một số tài liệu cũng xác nhận điều lâu này được coi là sự thật, như việc CIA cài cắm gián điệp ở nước ngoài dưới vỏ bọc là làm việc cho Bộ Ngoại giao.

Một bản ghi nhớ năm 1961 có tiêu đề “Tái tổ chức CIA” cung cấp cái nhìn sâu về triết lý hoạt động gián điệp của cơ quan này và sự xâm nhập của CIA vào các cơ quan khác của chính phủ Mỹ. Theo bản ghi nhớ, hơn 1.500 nhân viên CIA đã hoạt động dưới vỏ bọc của các nhân viên Bộ Ngoại giao.

Báo cáo do Arthur M. Schlesinger Jr, người từng làm việc vụ trong Nhà Trắng dưới thời Kennedy, biên soạn. Trong bản báo cáo, Schlesinger viết rằng “ban đầu việc nhân viên CIA sử dụng vỏ bọc của Bộ Ngoại giao là phải hạn chế và tạm thời" nhưng CIA đã từ bỏ việc tìm kiếm các cách khác để xâm nhập vào các quốc gia khác vì cách này nhanh hơn và rẻ hơn.

Phản ứng của giới chuyên gia và các chính trị gia

Phản ứng chung về việc công bố các tài liệu liên quan đến vụ ám sát Tổng thống JFK vẫn còn dè dặt khi các chuyên gia vẫn đang cố gắng tìm hiểu thêm về các các tài liệu chưa qua chỉnh sửa.

Jack Schlossberg, cháu ngoại của cố Tổng thống Kennedy, ngày 18/3 viết trên mạng xã hội X rằng chính quyền ông Trump “đã không báo trước cho bất kỳ ai trong gia đình Tổng thống Kennedy về việc công bố” tài liệu liên quan vụ ám sát. Schlossberg trước đây đã lên tiếng về việc ông Trump muốn công bố hồ sơ vụ ám sát, cáo buộc ông lợi dụng tổn thương của nhà Kennedy để đạt lợi ích chính trị.

Trong khi đó, ông Robert F. Kennedy Jr., con trai của cố Thượng nghị sĩ Robert F. Kennedy (em trai cố Tổng thống Kennedy) cháu trai của John F. Kennedy, đánh giá cao ông Trump vì đã ra lệnh giải mật các tài liệu và công khai với dư luận.

Khi giải mật một số tài liệu về JFK, các quan chức Mỹ đã công bố hàng chục số an sinh xã hội. Một số người cho rằng, điều này có thể khiến những người có số an ninh xã hội bị lộ trở thành mục tiêu của quấy rối và lừa đảo.

Luật sư Mark Zaid, người đã đấu tranh để các tài liệu về vụ ám sát JFK được công khai, cho rằng, đây là điều “vô cùng bất cẩn” và “hoàn toàn không đóng góp gì vào vấn đề mà chúng ta tất cả muốn biết, đó là tính minh bạch tối đa về vụ ám sát”.

Joseph diGenova, một luật sư từng làm việc cho chiến dịch tranh cử của ông Trump năm 2020, nói rằng ông không hiểu tại sao tên, ngày sinh và số an sinh xã hội của ông lại có trong các tài liệu liên quan tới vụ ám sát JFK. Ông cho rằng việc công khai những thông thin cá nhân như vây là “cẩu thả, thiếu chuyên nghiệp” và “hoàn toàn vô lý”, khiến chủ thông tin có nguy cơ bị đánh cắp danh tính.

Hoàng Phạm/VOV.VN Theo Washington Post, RNZ, NY Times