Thấy gì từ thông điệp 'ba nấc thang hòa bình' trên bán đảo Triều Tiên?
Tổng thống Hàn Quốc Lee Jae-myung ngày 21/8 tuyên bố sẽ theo đuổi kế hoạch phi hạt nhân hóa bán đảo Triều Tiên theo ba giai đoạn, trong đó Seoul tiếp cận chiến lược thông qua các nỗ lực đối thoại với Bình Nhưỡng trên cơ sở liên minh vững chắc với Mỹ.
Thời gian gần đây, CHDCND Triều Tiên (Triều Tiên) đã nhiều lần bác bỏ những đề nghị hòa bình từ phía Hàn Quốc, tuyên bố rằng Seoul không thể là đối tác ngoại giao của Bình Nhưỡng. Bất chấp những thông điệp này, Tổng thống Hàn Quốc Lee Jae-myung ngày 21/8 tuyên bố sẽ theo đuổi kế hoạch phi hạt nhân hóa bán đảo Triều Tiên theo ba giai đoạn, trong đó Seoul tiếp cận chiến lược thông qua các nỗ lực đối thoại với Bình Nhưỡng trên cơ sở liên minh vững chắc với Mỹ.
Giới chuyên gia nhận định, động thái trên mở ra hướng tiếp cận mới đối với một trong những vấn đề an ninh phức tạp nhất thế giới, nhưng đồng thời đặt ra những câu hỏi về tính khả thi và triển vọng dài lâu.
Tổng thống Hàn Quốc Lee Jae-myung công bố kế hoạch ba bước nhằm thuyết phục Triều Tiên từ bỏ chương trình vũ khí hạt nhân.
Hãng thông tấn Yonhap ngày 21/8 đưa tin, Tổng thống Lee Jae-myung mới đây đã tiết lộ về một kế hoạch ba bước nhằm phi hạt nhân hóa bán đảo Triều Tiên trong cuộc phỏng vấn với tờ Yomiuri Shimbun của Nhật Bản. Theo đó, ông Lee Jae-myung cho biết: "Ở giai đoạn đầu tiên, chúng ta sẽ tìm cách đóng băng các chương trình hạt nhân và tên lửa của Bình Nhưỡng. Trong hai giai đoạn tiếp theo, chúng ta sẽ hướng tới việc cắt giảm và loại bỏ dần chương trình hạt nhân”.
Đây là lần đầu tiên Tổng thống Lee Jae-myung, người nhậm chức vào đầu tháng 6, công bố kế hoạch nhằm thuyết phục Triều Tiên từ bỏ chương trình vũ khí hạt nhân. Trước đó, hôm 15/8, Tổng thống Lee Jae Myung khẳng định sẽ tôn trọng hệ thống chính trị của Triều Tiên và không theo đuổi mục tiêu thống nhất bán đảo theo kiểu “nước này nuốt nước kia”.
Giới chuyên gia nhận định, kế hoạch trên khẳng định tư duy chủ động trong việc định hình an ninh khu vực của ông Lee Jae-myung. Sau thời kỳ chính sách cứng rắn của ông Yoon Suk-yeol khiến đối thoại liên Triều đóng băng, ông Lee muốn tạo ra một lối đi trung dung. Ông Lee và cộng sự hiểu rằng, yêu cầu phi hạt nhân hóa toàn diện ngay chỉ dẫn đến bế tắc. Thay vào đó, đóng băng được xem như điểm khởi đầu khả thi.
Cụ thể, giai đoạn đóng băng sẽ không phủ nhận sự tồn tại của năng lực hạt nhân Triều Tiên, nhưng cũng không chấp nhận việc phát triển thêm. Nói cách khác, mục tiêu là chặn đứng đà tiến triển, giữ cho mức độ nguy hiểm không tăng cao hơn. Trong bối cảnh Triều Tiên đã tiến hành hơn 100 vụ thử tên lửa chỉ trong vài năm qua, việc ngăn chặn đà thử nghiệm mới chính là bước đi quan trọng.
Hồi tháng 4, người đứng đầu cơ quan giám sát hạt nhân Liên hợp quốc cảnh báo, kho vũ khí hạt nhân của Bình Nhưỡng đã tăng “theo cấp số nhân” và “vượt ngoài mọi thang đo”. Không có thanh sát viên tại chỗ, không có thỏa thuận nào còn hiệu lực, và Bình Nhưỡng tỏ ra không mấy mặn mà trở lại bàn đàm phán. Nếu Bình Nhưỡng chấp nhận, căng thẳng có thể hạ nhiệt, tạo ra khoảng không gian nghiêm túc cho đối thoại.
Sau khi đóng băng, kế hoạch của Seoul bước sang giai đoạn cắt giảm. Đây là phần khó khăn nhất vì đụng đến lợi ích chiến lược sống còn của Bình Nhưỡng. Để họ chấp nhận cắt giảm, các bên phải tính tới gói bảo đảm an ninh, viện trợ kinh tế, hoặc ít nhất là cam kết dỡ bỏ dần một phần cấm vận. Cuối cùng là giai đoạn phi hạt nhân hóa toàn diện. Theo Reuters, bước này cần tới cơ chế giám sát quốc tế vô cùng chặt chẽ và không thể giải quyết một sớm một chiều.
Ông Lee Jae Myung cũng nhấn mạnh, điều kiện đủ để tạo ra tín hiệu thực sự rõ ràng và gia tăng sức ép ngoại giao với Triều Tiên chính là sự phối hợp đồng bộ từ Mỹ. Được biết, Tổng thống Lee Jae Myung sẽ đến Washington để tham dự hội nghị thượng đỉnh đầu tiên và quan trọng với Tổng thống Mỹ Donald Trump vào ngày 25/8 tới. Ngoài các vấn đề về thương mại hay cam kết an ninh, yếu tố Triều Tiên được cho là sẽ làm nóng cuộc gặp thượng đỉnh này. Dù vậy, hiện tại chưa có tuyên bố trực tiếp từ phía Mỹ xác nhận ủng hộ chiến lược này.
Theo giới chuyên gia phân tích chính trị quốc tế, trong mọi kịch bản, Mỹ vẫn là nhân tố không thể thiếu bởi Washington là quốc gia nắm giữ phần lớn đòn bẩy trừng phạt. Ông nêu rõ: “Xuyên suốt ba giai đoạn, Hàn Quốc sẽ tích cực đối thoại với Triều Tiên, trong khi vẫn duy trì sự phối hợp chặt chẽ với Mỹ”.
Tuy vậy, trái ngược với thiện chí của Seoul, phía Triều Tiên vẫn đưa ra những tuyên bố lạnh lùng. Theo KBS, bà Kim Yo-jong – em gái Nhà lãnh đạo Kim Jong-un, đã bác bỏ lời mời đối thoại, gọi các nỗ lực của Seoul là vô nghĩa và khẳng định chính phủ của ông Lee cũng “không thể thay đổi dòng lịch sử”. Trong những năm qua, Bình Nhưỡng liên tục duy trì lập trường rằng vũ khí hạt nhân là “lá chắn sinh tồn” trước mối đe dọa từ Mỹ và liên minh quân sự với Hàn Quốc. Do đó, ngay cả bước đi tưởng như mềm nhất là đóng băng chương trình hạt nhân cũng bị coi là hành động xâm phạm đến lợi ích cốt lõi.
Giới chuyên gia nhận định, lộ trình ba bước mà Tổng thống Lee Jae-myung công bố phản ánh nỗ lực tìm kiếm một giải pháp thực tế đối với một trong những vấn đề an ninh phức tạp nhất thế giới. Từng giai đoạn, từ đóng băng, cắt giảm đến phi hạt nhân hóa, đều thể hiện sự logic, nhưng tính khả thi còn phải phụ thuộc vào nhiều yếu tố như thiện chí của Bình Nhưỡng, sự đồng thuận của Washington và cả cơ chế giám sát quốc tế.
Bài học từ các tiến trình thất bại trước đây cho thấy, không cam kết nào vững chắc nếu thiếu niềm tin và cơ chế ràng buộc. Do đó, lộ trình ba bước của ông Lee Jae-myung, dù còn nhiều thách thức, vẫn là nỗ lực đáng chú ý nhằm mở ra một chương mới về hòa bình trên bán đảo Triều Tiên.
Trong một diễn biến khác, Mỹ và Hàn Quốc hôm 18/8 bắt đầu cuộc tập trận chung thường niên Lá chắn Tự do Ulchi với mục tiêu ứng phó "các mối đe dọa tiềm tàng" từ Triều Tiên. Theo quân đội Mỹ, cuộc tập trận sẽ kéo dài 11 ngày và bao gồm một số hoạt động huấn luyện bắn đạn thật quy mô lớn, đồng thời mô tả đây là hoạt động mang tính phòng thủ.
Đáp lại, hôm 20/8, bà Kim Yo-jong chỉ trích cuộc tập trận chung giữa Mỹ và Hàn Quốc, cho rằng Seoul không chân thành khi liên tục gửi thông điệp kêu gọi hòa bình và đối thoại nhưng vẫn duy trì các cuộc tập trận.
