Thể chế hóa quan điểm mới của Đảng trong đấu tranh phòng, chống tội phạm

Hôm nay Quốc hội sẽ biểu quyết thông qua Bộ luật Hình sự và nhiều luật, nghị quyết quan trọng khác

Việc sửa đổi, hoàn thiện Bộ luật Hình sự lần này được xác định là nhiệm vụ cấp thiết nhằm thể chế hóa đầy đủ hơn quan điểm, chủ trương mới của Đảng, đồng thời khắc phục những vướng mắc, bất cập nảy sinh trong quá trình áp dụng pháp luật hơn 8 năm qua, kể từ khi Bộ luật Hình sự năm 2015 được Quốc hội khóa XIII, Kỳ họp thứ 10 thông qua ngày 27.11.2015 và có hiệu lực từ ngày 1.1.2018.

Những yêu cầu đặt ra từ thực tiễn và chủ trương lớn của Đảng

Theo đánh giá của cơ quan soạn thảo, Bộ luật Hình sự năm 2015 cơ bản đã thể chế hóa được quy định bảo đảm thực hiện quyền con người, quyền công dân theo Hiến pháp 2013; đồng thời cụ thể hóa quan điểm chỉ đạo của Đảng về cải cách tư pháp, phòng, chống tội phạm và hợp tác quốc tế trong đấu tranh chống tội phạm.

Tuy nhiên, do đã được thông qua từ năm 2015, nhiều nội dung của Bộ luật hiện nay chưa theo kịp yêu cầu thực tiễn và những chỉ đạo mới của Đảng trong bối cảnh xây dựng, hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam giai đoạn mới.

Đáng chú ý, các văn kiện của Đảng như Chỉ thị số 36-CT/TW ngày 16.8.2019 của Bộ Chính trị về tăng cường, nâng cao hiệu quả công tác phòng, chống và kiểm soát ma túy đã đặt ra yêu cầu có chế tài nghiêm khắc hơn đối với hành vi sử dụng trái phép chất ma túy.

Văn kiện Đại hội XIII của Đảng nhấn mạnh yêu cầu tích cực đấu tranh phòng, chống các loại tội phạm, nhất là tội phạm kinh tế, tham nhũng, buôn lậu, gian lận thương mại, tội phạm sử dụng công nghệ cao; Kết luận số 13-KL/TW ngày 16.8.2021 của Bộ Chính trị tiếp tục yêu cầu đẩy mạnh cải cách tư pháp, hoàn thiện pháp luật về phòng, chống tội phạm.

Ngoài ra, Nghị quyết số 27/NQ-TW ngày 9.11.2022 của Ban Chấp hành Trung ương về tiếp tục xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam trong giai đoạn mới xác định nhiệm vụ hoàn thiện chính sách pháp luật liên quan đến tư pháp, bảo đảm tôn trọng và bảo vệ quyền con người, quyền công dân.

Đặc biệt, chỉ đạo của Bộ Chính trị về Đề án rà soát, đánh giá bất cập trong Bộ luật Hình sự, Bộ luật Tố tụng Hình sự và Luật Thi hành án Hình sự liên quan đến hình phạt tử hình, trong đó yêu cầu nghiên cứu giảm bớt tội danh bị áp dụng tử hình; tăng cường áp dụng biện pháp chuyển đổi từ hình phạt tử hình sang hình phạt tù; rà soát các quy định bất cập khác trong Bộ luật Hình sự hiện hành để đề xuất sửa đổi, bổ sung kịp thời, trình Quốc hội thông qua tại kỳ họp thứ 9.

Đây là những định hướng lớn, có ý nghĩa nền tảng, mở đường cho việc tiếp tục hoàn thiện hệ thống pháp luật hình sự theo hướng hiện đại, nhân văn, hiệu quả và phù hợp với xu thế hội nhập quốc tế.

Khắc phục bất cập, hướng tới tính thống nhất, đồng bộ trong hệ thống pháp luật

Qua tổng kết 8 năm thi hành, Bộ luật Hình sự đã chứng minh vai trò quan trọng trong quản lý xã hội, phòng ngừa và đấu tranh phòng, chống tội phạm; giữ vững an ninh, trật tự, an toàn xã hội; bảo vệ lợi ích của tổ chức, nhà nước và quyền công dân. Tuy nhiên, trong bối cảnh đất nước đang thay đổi mạnh mẽ về mọi mặt, nhiều quy định của Bộ luật đã bộc lộ hạn chế, không còn phù hợp.

Việc Quốc hội biểu quyết thông qua Luật sửa đổi bổ sung một số điều của Bộ luật Hình sự sẽ khắc phục những bất cập, hạn chế của Bộ luật cũ trong bối cảnh hiện nay

Một số vướng mắc cụ thể có thể kể đến như: quy định về hệ thống hình phạt; mức hình phạt tiền, hình phạt tù áp dụng đối với một số tội; vấn đề liên quan đến hình phạt tử hình; những quy định chưa phù hợp với thực tiễn phát triển kinh tế - xã hội và công tác đấu tranh phòng, chống tội phạm; những nội dung đang bất cập, chồng chéo hoặc thiếu rõ ràng trong áp dụng thực tiễn.

Đặc biệt, trong bối cảnh cả nước đang triển khai Nghị quyết số 18-NQ/TW ngày 25.10.2017 của Ban Chấp hành Trung ương về tiếp tục đổi mới, sắp xếp tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị tinh gọn, hoạt động hiệu lực, hiệu quả; tổ chức bộ máy của Bộ Công an và công an địa phương cũng đã được kiện toàn theo hướng tinh gọn, hiệu năng cao, không còn tổ chức công an cấp huyện, thì việc sửa đổi, điều chỉnh một số quy định pháp luật có liên quan là yêu cầu cấp thiết.

Cùng với đó, Kết luận số 130-KL/TW ngày 14.3.2025 của Bộ Chính trị, Ban Bí thư đã xác định chủ trương sắp xếp, tổ chức lại đơn vị hành chính các cấp và xây dựng mô hình chính quyền địa phương hai cấp. Để triển khai hiệu quả chủ trương này, cần thiết phải sửa đổi, bổ sung quy định của nhiều đạo luật liên quan như: Luật Thi hành án hình sự; Luật Đặc xá; Luật Phòng, chống mua bán người; Luật Công an nhân dân.

Việc sửa đổi Bộ luật Hình sự lần này không chỉ tập trung vào nội dung liên quan đến hình phạt tử hình – một điểm nhấn chính sách nhận được nhiều sự quan tâm – mà còn hướng tới việc đồng bộ hóa các quy định trong toàn hệ thống pháp luật hình sự, bảo đảm tính khả thi, minh bạch và thống nhất khi áp dụng.

Việc Quốc hội biểu quyết thông qua Bộ luật Hình sự (sửa đổi) hôm nay là bước đi quan trọng trong lộ trình xây dựng hệ thống pháp luật đồng bộ, hiện đại, vì một Nhà nước pháp quyền thực sự của dân, do dân và vì dân.

Đây cũng là hành động cụ thể thể hiện tinh thần cải cách tư pháp toàn diện, góp phần nâng cao hiệu quả phòng, chống tội phạm, bảo vệ quyền con người, quyền công dân, vì sự phát triển ổn định và bền vững của đất nước.

THU SÂM; ảnh: TRẦN HUẤN