Thế giới phản ứng như thế nào trước cuộc khủng hoảng gia tăng giữa Venezuela và Guyana?

Tổng thống Venezuela và người đồng cấp Guyana

Mỹ tuyên bố đang tiến hành các cuộc tập trận quân sự trên không được Venezuela mô tả là một hành động "khiêu khích".

Căng thẳng xung quanh khu vực rộng 160.000 km2 thuộc quyền quản lý của Guyana đã tiếp tục gia tăng kể từ khi công ty ExxonMobil của Mỹ phát hiện trữ lượng dầu đáng kể vào năm 2015 cùng với việc Guyana kêu gọi đấu thầu khai thác trong khu vực.

Theo yêu cầu của Guyana, Hội đồng Bảo an Liên Hợp Quốc sẽ xem xét chủ đề này vào thứ Sáu sau cánh cửa đóng kín.

Các thành viên của Mercosur (Brazil, Argentina, Paraguay, Uruguay) cũng như Chile, Colombia, Ecuador và Peru, đã kêu gọi trong một tuyên bố chung tối thứ Năm “hai bên đối thoại và tìm kiếm giải pháp hòa bình để tránh những sáng kiến đơn phương có thể làm tình hình trở nên tồi tệ hơn”.

Tổng thống Brazil Luiz Inacio Lula da Silva trước đó nói rằng ông không muốn xảy ra "chiến tranh ở Nam Mỹ". Ngoại trưởng Anh David Cameron kêu gọi Caracas “chấm dứt” các hành động của mình, “không một lý lẽ nào” có thể biện minh cho “hành động đơn phương”. Hôm thứ Năm, Mỹ thông báo rằng họ đang tiến hành các cuộc tập trận quân sự “định kỳ” ở Guyana, một quốc gia nhỏ được mệnh danh là El Dorado vàng đen với trữ lượng bình quân đầu người lớn nhất hành tinh.

Người phát ngôn của Hội đồng An ninh Quốc gia Mỹ John Kirby hôm thứ Năm cho biết: “Tôi sẽ cẩn trọngđể không thiết lập mối liên hệ quá chặt chẽ giữa các hoạt động quân sự thường lệ trong khu vực và vấn đề đặc biệt này”. Ông nói: “Chúng tôi công nhận lãnh thổ có chủ quyền của Guyana và cũng như điều chúng tôi làm với nhiều quốc gia khác, chúng tôi sẽ tiến hành các hoạt động và tập trận khi cần thiết”.

Ông từ chối bình luận về khả năng can thiệp quân sự của Mỹ. Trước đó, Ngoại trưởng Mỹ Antony Blinken khẳng định “luôn ủng hộ chủ quyền của Guyana”.

Đối với Venezuela, những cuộc tập trận quân sự này là một “sự khiêu khích của Mỹ nhằm ủng hộ các pháp quan của ExxonMobil”, công ty điều hành dầu mỏ chính ở Guyana. Bộ trưởng Quốc phòng Venezuela Vladimir Padrino Lopez nhấn mạnh: “Họ sẽ không khiến chúng tôi từ bỏ các hành động trong tương lai nhằm khôi phục Essequibo”.

Vùng tranh chấp chủ quyền giữa Venezuela và Guyana

Mối đe dọa

Cuộc trưng cầu dân ý về Essequibo được tổ chức vào Chủ nhật tại Venezuela là một tác nhân châm ngòi thêm cho sự căng thẳng. Theo số liệu chính thức - bị nhiều nhà quan sát tranh cãi - khoảng 10,4 triệu cử tri Venezuela đã tham gia tham vấn và 95% trong số họ cho biết họ ủng hộ việc sáp nhập Essequibo vào nước này.

Tổng thống Irfaan Ali đáp trả bằng cách nói về "mối đe dọa trực tiếp đối với sự toàn vẹn lãnh thổ, chủ quyền và độc lập chính trị của Guyana". Ông nhấn mạnh rằng quân đội của ông đang trong tình trạng "cảnh giác cao độ" và cáo buộc Venezuela là "quốc gia ngoài vòng pháp luật", là "nguy cơ đáng kể đối với hòa bình và an ninh nước này".

Ngược lại, Caracas cáo buộc Tổng thống Guyan Irfaan Ali đã "bật đèn xanh" một cách "vô trách nhiệm" cho việc lắp đặt các căn cứ quân sự của Mỹ ở Essequibo.

Cùng lúc đó, Tổng thống Venezuela Nicolas Maduro chủ trương thành lập khu quân sự đặc biệt gần biên giới và ra lệnh cho tập đoàn nhà nước khổng lồ PDVSA cấp giấy phép khai thác dầu ở Essequibo. Ông cũng đề xuất cấm Venezuela tham gia vào các công ty dầu mỏ hoạt động ở Essequibo với những nhượng bộ được Guyana đưa ra.

Tuy nhiên, hai nước đã kết nối lại vào thứ Tư và "đồng ý giữ các kênh liên lạc mở", theo thông cáo báo chí của Venezuela.

Tuy nhiên, các cuộc trao đổi vẫn tiếp tục gay gắt. Hôm thứ Năm, Phó Tổng thống Guyana Bharrat Jagdeo chia sẻ rằng đất nước của ông không “tin tưởng” ông Maduro, người đứng đầu, theo ông, đây là một “chính quyền không thể đoán trước”. Ông cũng bác bỏ "tối hậu thư" của ông Maduro dành cho các công ty hoạt động ở Guyana: "Họ không nên liên quan đến vấn đề này. Họ hoạt động hợp pháp, hoàn toàn hợp pháp".

Khoảng 125.000 người hay 1/5 dân số cả nước sống ở khu vực chiếm 2/3 diện tích đất liền của Guyana.

Venezuela khẳng định rằng sông Essequibo phải là biên giới tự nhiên, như năm 1777 dưới thời Đế quốc Tây Ban Nha. Về phần mình, Guyana lập luận rằng đường biên giới này có từ thời thuộc địa của Anh và đã được phê chuẩn vào năm 1899 bởi một tòa trọng tài được thành lập cho vụ kiện ở Paris.

Anh Thư

AFP