Thế giới rối ren, ông Trump gọi tên ông Biden

Theo lời cựu Tổng thống Mỹ Donald Trump, thế giới sẽ không hỗn loạn nếu ông vẫn ở Phòng Bầu dục.

Về vấn đề Afghanistan, ông nói Tổng thống Joe Biden và Phó tổng thống Kamala Harris chịu trách nhiệm cho "sự sụp đổ về uy tín và sự tôn trọng dành cho Mỹ trên toàn thế giới". Ông nhấn mạnh nếu ông còn tại vị, Iran sẽ không cung cấp vũ khí cho Hezbollah, Houthis hay Hamas hoặc tiến tới khả năng chế tạo vũ khí hạt nhân, trong khi Hamas sẽ không thể tấn công Israel.

Ứng viên đảng Cộng hòa cũng cho rằng chiến sự Ukraine sẽ không bao giờ xảy ra, “nếu chúng ta có một vị tổng thống thật sự, một vị tổng thống được ông Putin tôn trọng”. Ông hiện tuyên bố sẽ giải quyết xung đột này “trong vòng 24 giờ”, nhưng không nói cụ thể sẽ làm thế nào.

New York Times nhận định những lập luận này của ông Trump thu hút về mặt chính trị, nếu các cuộc khủng hoảng toàn cầu diễn ra đúng theo giai đoạn bốn năm, tương ứng với một nhiệm kỳ của các tổng thống Mỹ. Trong thực tế, các tổng thống Mỹ khi nhậm chức thừa hưởng một thế giới đã và đang trải qua những biến động lịch sử.

Trong trường hợp của ông Biden, thế giới đó được định hình bởi chính ông Trump. Cựu tổng thống là người đạt được thỏa thuận điều chỉnh rút quân Mỹ khỏi Afghanistan với Taliban, rút khỏi thỏa thuận hạt nhân với Iran, và gần như phớt lời người Palestine trong những năm ông tại nhiệm.

Điều này đồng nghĩa với mỗi luận điểm của ông Trump, người ta có thể phản biện rằng gốc rễ của những khủng hoảng nằm ở chính cách tiếp cận tùy hứng của ông. Quan điểm của ông Trump cũng dựa trên giả định rằng hành động của Mỹ sẽ định hướng mọi sự kiện lớn trên thế giới, trong đó tổng thống Mỹ là người thúc đẩy lịch sử.

Ông Trump không phải là người đầu tiên đưa ra chiến dịch “giá như”. Ông John F. Kennedy trong cuộc bầu cử năm 1960 đã vận động dựa trên một mối đe dọa hư cấu về "khoảng cách tên lửa" (missile gap) giữa Mỹ và Liên Xô, và đổ lỗi một phần cho đối thủ Richard Nixon về vấn đề này. Trong khi đó, ông John Kerry chỉ trích những sai lầm của ông George W. Bush trong cuộc chiến Iraq, một lập luận không được ủng hộ trong chiến dịch năm 2004.

Về Afghanistan

Ông Trump không phủ nhận muốn rời khỏi Afghanistan. Xét cho cùng, đây gần như là mục tiêu chính sách đối ngoại duy nhất mà ông và ông Biden có điểm chung vào năm 2020. Tuy nhiên, ông nhấn mạnh nếu còn đương nhiệm, việc Mỹ rút quân sẽ không dẫn tới “ngày đáng xấu hổ nhất trong lịch sử nước ta”.

"Do Kamala Harris và Joe Biden, sự sỉ nhục tại Afghanistan đã dẫn tới sụp đổ uy tín và tôn trọng với người Mỹ trên toàn thế giới”, ông Trump phát biểu hôm 26/8 tại Nghĩa trang Quốc gia Arlington - nơi cấm các hoạt động chính trị.

Lời lẽ của ông Trump có phần phóng đại, khi vụ Trân Châu Cảng và vụ tấn công khủng bố ngày 11/9/2001 là minh chứng rõ nét hơn cho những thất bại của tình báo Mỹ, khiến số lượng người thiệt mạng lớn hơn nhiều.

Các thành binh Taliban trên chiếc Humvee của Mỹ hôm ngày 15/8/2021, ngày Kabul thất thủ. Ảnh: New York Times.

Tuy nhiên, ông Biden chịu trách nhiệm chính cho lần rút quân này. Các đánh giá gửi đến Nhà Trắng từ 3 năm trước đã cảnh báo về sự sụp đổ của quân đội Afghanistan và khả năng trỗi dậy của Taliban, trong khi ông Biden khẳng định không có khả năng xảy ra kịch bản nào trong số này.

Chiến dịch của ông Trump có rất nhiều “chất liệu” để khai thác. Hồi tháng 6/2021, Ngoại trưởng Mỹ Antony Blinken tuyên bố: “Tôi không nghĩ điều đó sẽ xảy ra trong thứ Sáu tới thứ Hai (ám chỉ mọi thứ không diễn ra đột ngột)”. Về cơ bản, mọi chuyện đã xảy ra theo cách chóng vánh.

Ông Biden nhấn mạnh chính quyền Mỹ “đã lên kế hoạch cho mọi tình huống bất trắc”. Điều này không hề đúng, dựa trên các cuộc phỏng vấn với những người liên quan mô tả những tuần sau khi Mỹ rút quân khỏi Afghanistan. Một báo cáo công bố vào năm 2023 chỉ ra Lầu Năm Góc lập kế hoạch yếu kém và các quan chức né tránh trả lời.

Điều ông Trump không nhắc tới khi đổ lỗi cho chính quyền Biden là cựu tổng thống đạt được thỏa thuận tại Doha, Qatar vào đầu năm 2020, cam kết rút toàn bộ quân đội Mỹ vào mùa xuân 2021 để đổi lấy những đảm bảo từ Taliban.

Nếu chiến dịch của bà Harris đang tìm kiếm những tư liệu có tác động mạnh mẽ tới đối thủ, thì họ có thể bắt đầu với bức ảnh cựu Ngoại trưởng Mike Pompeo đứng ở Doha với một thành viên Taliban. Ông Pompeo từng nói: “Tôi đã đích thân gặp họ khi ở Doha. Tôi nhìn thẳng vào mắt họ”, khi Taliban cam kết sẽ chống lại Al Qaeda và tuân thủ thỏa thuận.

Ông Trump cũng không đề cập đến tháng 10/2020, trong lúc nóng lòng tái tranh cử, ông đã làm các trợ lý và Lầu Năm Góc bất ngờ khi tuyên bố: “Chúng ta nên đưa số lượng nhỏ những người đàn ông và phụ nữ dũng cảm còn đang phục vụ tại Afghanistan về nhà trước Giáng sinh". Mỹ chưa có kế hoạch nào tương tự, và các trợ lý đã phải thuyết phục ông từ bỏ ý định.

Nhưng hiện tại, ông Trump nhấn mạnh: “Chúng ta đáng ra đã thực hiện điều đó bằng phẩm giá và sức mạnh”.

Về Iran

"Iran đã phá sản nhờ tôi", ông Trump nói trong cuộc tranh luận hồi tháng 6 với ông Biden. "Tôi sẽ không để ai làm ăn với họ. Họ hết tiền. Họ phá sản. Họ không có tiền cho Hamas. Họ không có tiền cho bất cứ thứ gì. Không có tiền cho khủng bố”.

Lập luận của ông Trump dựa trên thực tế khi ông rời nhiệm sở vào tháng 1/2021, Iran đứng trên bờ vực sụp đổ kinh tế, bị siết chặt bởi các lệnh trừng phạt kinh tế mà sau đó ông Biden không theo đuổi.

Ông Trump tin thế giới sẽ rất khác nếu ông không thua vào năm 2020. Ảnh: New York Times.

Theo Quỹ Tiền tệ Quốc tế, năm 2020 - năm cuối trong nhiệm kỳ của ông Trump, xuất khẩu dầu thô của Iran giảm xuống còn 444.000 thùng/ngày. Kể từ đó, con số này tăng lên gấp 3, kết quả của việc Mỹ nới lỏng đáng kể các lệnh trừng phạt và Trung Quốc có nhu cầu lớn với dầu Iran.

Doanh thu từ dầu mỏ của Iran cũng tăng. Một phần số tiền này khả năng cao chuyển cho Hamas, Hezbollah và Houthis, cùng như dùng để mở rộng chương trình hạt nhân. Ông Biden không dỡ bỏ lệnh trừng phạt từ thời Trump, nhưng tổng thống để những ưu tiên ngoại giao khác của Mỹ cản trở việc thực thi.

Chiến dịch của ông Trump cho rằng chỉ cần sự cứng rắn cũng có thể điều chỉnh hành vi của Lãnh đạo tối cao Iran, Đại giáo chủ Ali Khamenei, và các tướng lĩnh thuộc Lực lượng Vệ binh Cách mạng Hồi giáo.

Những điều ông Trump dự đoán đã không xảy ra. Ví dụ, vào mùa xuân năm 2018, khi tuyên bố rút khỏi thỏa thuận hạt nhân cựu Tổng thống Barack Obama đàm phán ba năm trước đó, ông cho rằng người Iran sẽ nài nỉ cho một thỏa thuận mới. Nhưng rõ ràng họ đã không làm vậy.

Chính việc rút khỏi thỏa thuận hạt nhân đã phản tác dụng. Các cố vấn chính sách đối ngoại hàng đầu của ông Trump lập luận Iran tôn trọng phần lớn các điều khoản, như vận chuyển khoảng 97% vật liệu hạt nhân ra khỏi đất nước và giới hạn sản xuất mới. Tuy nhiên, ông Trump quyết tâm chấm dứt cái ông gọi là “thỏa thuận tồi tệ nhất từ trước đến nay".

Điều này chọc giận Iran, khiến nước này tuyên bố nếu Mỹ đã làm vậy, họ cũng sẽ không tuân thủ thỏa thuận. Tehran tiếp tục sản xuất nhiên liệu hạt nhân, ở mức gần chế tạo bom hạt nhân. Nỗ lực đàm phán thỏa thuận mới của chính quyền ông Biden sụp đổ. Ngày nay, Iran tới “ngưỡng cửa” một quốc gia hạt nhân, tiến sát ranh giới chế tạo vũ khí hạt nhân.

Ông Trump cũng cho rằng sự yếu kém của Mỹ đã tạo điều kiện cho Hamas thực hiện vụ tấn công hôm 7/10/2023 vào Israel. Cựu tổng thống chưa bao giờ giải thích rõ cho lập luận này, hoặc nêu lý do tại sao Mỹ phải chịu trách nhiệm lớn hơn chính phủ Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu - người phớt lờ suốt một năm các cảnh báo về Hamas và quân đội phản ứng quá chậm.

Phương Linh