Thế giới thay đổi, nước Mỹ cũng đổi thay

Thông điệp của ông chủ Nhà Trắng được Phó Tổng thống James David Vance luận giải cụ thể trong bài thuyết trình ngày 23/5 tại Học viện Hải quân Mỹ, chấm dứt “cuộc thực nghiệm kéo dài trong chính sách đối ngoại…, can thiệp vào quốc gia khác, ngay cả khi nước đó hầu như không liên quan đến lợi ích của Mỹ”.

Tổng thống Mỹ Donald Trump phát biểu trước 1.000 học viên tốt nghiệp Học viện Quân sự West Point, New York ngày 24/5. (Nguồn: Getty Images)

Ngay sau đó, trong bài phát biểu tại lễ tốt nghiệp của học viên Học viện Quân sự West Point, ngày 24/5, Tổng thống Donald Trump khái quát 4 trụ cột của chiến lược quốc phòng mới, khẳng định Mỹ không tiếp tục đóng vai trò “cảnh sát toàn cầu” như trước đây.

Đây mới là phác thảo chủ trương, ý tưởng, chưa hình thành một học thuyết, như một số Tổng thống Mỹ trong hơn một thế kỷ qua. Nhưng nó cũng bao hàm những quan điểm cơ bản. Một, Washington sẽ không đưa quân đội tới tham chiến hay thiết lập “quốc gia thân thiện” ở những nơi không liên quan đến lợi ích cốt lõi và cơ bản của Mỹ.

Hai, Mỹ không can dự quân sự, sa lầy vào những cuộc chiến tranh, xung đột không biết khi nào mới kết thúc. Ba, Mỹ chỉ hành động quân sự một cách mạnh mẽ khi có mục tiêu rõ ràng, nhằm bảo vệ lợi ích cốt lõi và cơ bản của mình.

Quan điểm, cách tiếp cận mới về chính sách đối ngoại và an ninh của Tổng thống Donald Trump xuất phát từ những lý do cơ bản.

Thứ nhất, thế giới thay đổi sâu sắc, các quốc gia không còn cam chịu sự áp đặt, sắp xếp của Mỹ, đứng lên đấu tranh bảo vệ độc lập, chủ quyền, lựa chọn con đường phát triển, thể chế chính trị.

Kỷ nguyên thống trị bằng sức mạnh sẽ phải kết thúc, xu hướng đa cực đang dần hình thành. Do đó, Washington phải thay đổi tư duy, cách tiếp cận thực tế, phù hợp với tình hình mới.

Thứ hai, sự can thiệp quân sự khiến Mỹ hao tổn nhiều nhân lực, vật lực, tài lực, thậm chí sa lầy vào cuộc chiến kéo dài. Trung Quốc và các đối thủ khác tranh thủ thời cơ, trỗi dậy, liên kết với nhau, cạnh tranh ảnh hưởng tại nhiều địa bàn chiến lược, “sân sau”, buộc Washington phải tìm cách “đưa nước Mỹ vĩ đại trở lại”.

Thứ ba, người dân Mỹ ngày càng quan tâm hơn đến tác động tiêu cực của chính sách đối ngoại của chính phủ đến đời sống xã hội; phản đối việc sử dụng tiền thuế, nguồn lực đất nước vào những nơi, hoạt động không mấy liên quan đến lợi ích quốc gia.

Thứ tư, xuất phát từ tư duy thực dụng, thực tế, lợi ích quốc gia trên hết của Tổng thống Donald Trump.

Quan điểm, tư duy và cách tiếp mới là cơ sở định hình, thiết kế chính sách, chiến lược đối ngoại và an ninh của xứ cờ hoa dưới thời Tổng thống thứ 47. Nó sẽ tác động mạnh mẽ đến nước Mỹ, tạo ra những biến động lớn trong nền chính trị, an ninh thế giới và quan hệ quốc tế.

Washington sẽ ít bị phản đối, sợ, xa lánh và chống đối hơn, ít kẻ thù hơn. Vai trò, vị thế và ảnh hưởng của Mỹ có phần suy giảm trên một số địa bàn, lĩnh vực. Các liên minh, liên kết với đồng minh, đối tác cũng bị ảnh hưởng. Sự thay đổi tạo ra “khoảng trống quyền lực”, thúc đẩy cạnh tranh địa chính trị giữa các nước lớn gay gắt hơn. Cọ xát giữa trật tự thế giới đơn cực với trật tự mới đa cực đang hình thành mạnh mẽ hơn.

Tuyên bố là một chuyện, hành động lại là chuyện khác. Washington sẽ không “lặng lẽ quan sát”, không loại trừ khả năng tranh giành, gây sức ép, can dự, can thiệp nhân danh bảo vệ lợi ích quốc gia bằng “sức mạnh mềm” kết hợp với “sức mạnh cứng”. Lợi ích quốc gia do nước lớn xác định theo ý chí chủ quan, có thể xâm phạm lợi ích quốc gia chính đáng của nước khác.

Ý tưởng giành đảo Greenland, “thu phục” kênh đào Panama, Canada của Washington là những ví dụ. Xung đột Nga-Ukraine sẽ là một phép thử cho chính sách, chiến lược đối ngoại, an ninh mới của Mỹ.

Chính quyền Tổng thống Donald Trump sẽ chịu sức ép từ giới tài phiệt, “Phố Wall” và một số nghị sĩ Đảng Dân chủ, Cộng hòa. Nhiệm kỳ của Tổng thống Mỹ kéo dài 4 năm. Liệu ông chủ mới của Nhà Trắng sẽ tiếp tục thực thi chính sách đối ngoại và an ninh "Trump 2.0"?

TS. Vũ Đăng Minh