Thế hệ U80 Mỹ đi học AI: Bắt nhịp thời đại số

Trong khi trí tuệ nhân tạo (AI) đang dần thâm nhập vào mọi ngóc ngách đời sống, từ công việc, giải trí đến giáo dục, một nhóm đối tượng tưởng chừng ở ngoài guồng quay công nghệ lại đang trực tiếp phải loay hoay đối mặt: những người cao tuổi. Tại nhiều trung tâm cộng đồng ở Mỹ, các lớp học công nghệ cho người già không chỉ dạy cách sử dụng điện thoại thông minh, mà còn đưa họ bước vào thế giới đầy phức tạp của AI.

Bà Barbara Suhrie (bên trái) và bà Vandana Kharod tham gia lớp học về AI tại Gaithersburg, ngày 13/8. Ảnh: The Washington Post

Khi “người thầy” là… ảnh giả

Tại một lớp học công nghệ cho người cao tuổi ở Gaithersburg, bang Maryland, giảng viên Tomba Kambui yêu cầu học viên phân biệt đâu là ảnh thật, đâu là ảnh do AI tạo ra. Những ví dụ đầu tiên khá dễ dàng: ảnh có người phụ nữ với chiếc đầu méo mó, hay tấm hình du khách chụp “hai tháp Eiffel” cùng lúc. Nhưng càng về sau, thử thách càng khó. Khi hai bức ảnh phụ nữ ngồi đánh máy hiện lên, cả lớp im lặng, chăm chú soi từng chi tiết. Giảng viên Kambui phải chỉ ra sự bất thường nhỏ ở ngón tay thì cả lớp mới vỡ òa.

“Muốn nhận diện ảnh AI, hãy để ý đến ngón tay, tai, răng… Nhưng càng lúc sẽ càng khó phát hiện ra hơn”, giảng viên Kambui giải thích. Học viên đồng loạt gật gù.

Tiện ích và nỗi lo

Nhiều người cao tuổi từng trải qua những bước ngoặt công nghệ lớn, từ máy tính cá nhân, Internet cho đến điện thoại thông minh, nay tiếp tục làm quen với AI tạo sinh. Với họ, AI vừa hữu ích, vừa đầy lo ngại. Một số dùng ChatGPT để viết thư, lập kế hoạch du lịch, thậm chí sáng tác sách. Song, AI cũng khiến các chiêu lừa đảo, tin giả vốn nhắm đến người già trở nên tinh vi hơn, đặc biệt trên Facebook hay YouTube.

Lớp học công nghệ cho người cao tuổi ở Gaithersburg. Ảnh: The Washington Post

“Chúng tôi rất ấn tượng, nhưng cũng lo sợ”, bà Vandana Kharod, 84 tuổi, chia sẻ sau khi tham gia lớp học.

Khóa học này nằm trong chương trình 10 tuần của Senior Planet, một tổ chức phi lợi nhuận liên kết với AARP – hiệp hội hưu trí lớn nhất nước Mỹ. Theo khảo sát của Pew Research Center, đã có 10% người Mỹ từ 65 tuổi trở lên từng sử dụng ChatGPT. Điều đó cho thấy AI không còn xa lạ, ngay cả với thế hệ lớn tuổi.

“Cơn lốc” công nghệ đến quá nhanh

Nhiều người cao tuổi cho biết họ tiếp cận AI không chỉ trong lớp học, mà còn gián tiếp qua con cháu hoặc thiết bị cầm tay.

Cùng lúc đó, tội phạm mạng tận dụng AI để giả giọng người thân, mạo danh nhân viên bất động sản, lừa đảo hàng nghìn USD. Ngay cả những người từng thành thạo công nghệ từ thập niên 1970, như bà Kharod – người từng lập trình trên máy Univac, một trong những máy tính thương mại đầu tiên – cũng thấy “choáng” trước tốc độ AI.

Câu chuyện người cao tuổi đi học AI là một minh chứng rõ nét: học tập suốt đời không còn là khẩu hiệu, mà là nhu cầu thiết thực. Ảnh: The Washington Post

Bà Marlene Shemelynec, 76 tuổi, nhớ lại: “Tôi từng chuyển từ máy chữ điện IBM sang đĩa mềm, rồi sang điện thoại thông minh. Nhưng AI đến quá nhanh, mỗi ngày tôi đều nghe thấy trên tin tức. Thật sự quá tải, và đó là lý do tôi đăng ký lớp học này”.

Học để không tụt hậu

Trong lớp học, giảng viên Kambui giới thiệu cách sử dụng ChatGPT, phát tài liệu nhận biết văn bản AI, giải thích khái niệm “ảo giác” (hallucinations) hay “học máy” (machine learning). Ông còn đùa: “Hiểu được những điều này, các bác còn đi trước cả thanh thiếu niên”.

Các giảng viên nhấn mạnh rủi ro từ lừa đảo AI, song cũng khuyến khích học viên tận dụng công nghệ. “Ban đầu họ sợ, nhưng khi thấy AI hữu ích, họ muốn thử nghiệm”, ông Torrence Mack, giảng viên ở Florida, chia sẻ. Ông kể lại có học viên dùng ChatGPT để viết thư, lập kế hoạch du lịch hay soạn lịch tập thể dục.

Tài liệu học tập trong lớp học AI. Đối với một số người lớn tuổi, chatbot đã trở thành trợ lý đắc lực trong việc lập kế hoạch du lịch hoặc viết thư. Ảnh: The Washington Post

Tại New York, bà LoriAnn Daniels, 63 tuổi, sau khi tham gia khóa học AI của Senior Planet, đã dùng ChatGPT để viết và minh họa một cuốn sách thiếu nhi. “ChatGPT rất thân thiện, khơi gợi sự sáng tạo và khiến tôi đặt thêm câu hỏi. Tôi tìm đến ChatGPT nhiều hơn Google”, bà nói.

Tuy nhiên, AI không chỉ là công cụ. Nó cũng đặt ra những lo lắng cho thế hệ người cao tuổi khi nghĩ về con cháu. Sau giờ học, bà Kharod kể rằng từng thử dùng ChatGPT viết thư cảm ơn thầy giáo, nhưng bà lo ngại nếu trẻ nhỏ phụ thuộc vào chatbot, chúng sẽ mất dần kỹ năng viết. “Cháu tôi nên tự viết bằng trí óc mình. Thời thế đang thay đổi”, bà nói.

Trong bức tranh giáo dục Mỹ, câu chuyện người cao tuổi đi học AI là một minh chứng rõ nét: học tập suốt đời không còn là khẩu hiệu, mà là nhu cầu thiết thực. Khi công nghệ thay đổi từng ngày, việc trang bị kiến thức cho mọi lứa tuổi – từ học sinh, sinh viên đến thế hệ U80, U90 – không chỉ giúp họ hòa nhập mà còn góp phần xây dựng một xã hội an toàn, hiểu biết hơn trước “cơn lốc” trí tuệ nhân tạo.

Hồng Nhung