Thể thao, văn hóa cộng đồng nâng chất lượng sống nông thôn mới

Nâng cao đời sống nông thôn bằng thể thao, văn nghệ cộng đồng

Những năm gần đây, diện mạo nông thôn Việt Nam không chỉ đổi mới về hạ tầng giao thông, điện, nước, mà còn thể hiện rõ nét qua sự phát triển đồng bộ các thiết chế văn hóa, thể thao công cộng. Cụ thể, nhiều địa phương đã đầu tư lắp đặt dụng cụ thể dục thể thao ngoài trời ở các điểm sinh hoạt chung như nhà văn hóa thôn, sân vận động, công viên nông thôn… Đây là một trong những tiêu chí đánh giá chất lượng cuộc sống trong chương trình xây dựng nông thôn mới nâng cao và kiểu mẫu giai đoạn 2021-2025.

Theo báo cáo của Văn phòng Điều phối nông thôn mới Trung ương, tính đến cuối năm 2024, hơn 65% số xã trên toàn quốc đã có điểm lắp đặt các dụng cụ thể dục thể thao ngoài trời ở nơi công cộng, trong đó tập trung mạnh ở các tỉnh như Hà Nam, Thái Bình, Nghệ An, Đồng Nai, Bình Dương và TP. Cần Thơ. Nhiều xã đã hình thành được mô hình “xã thể thao” với các tuyến đường đi bộ, sân chơi bóng chuyền, bóng đá mini và các cụm thiết bị tập luyện ngoài trời phù hợp cho mọi lứa tuổi.

Ông Nguyễn Văn Trọng, xã Tân Hương (huyện Ninh Giang, Hải Dương) chia sẻ: “Trước đây, người dân chỉ có sân đình để tụ họp, chứ chưa có không gian vận động đúng nghĩa. Sau khi xã được hỗ trợ lắp đặt hệ thống thiết bị tập thể dục công cộng từ chương trình xây dựng nông thôn mới nâng cao, lượng người tập luyện buổi sáng và chiều tối rất đông. Các cụ già, chị em phụ nữ, thanh thiếu niên đều tham gia, tạo nên thói quen tốt về vận động”.

Người dân vui mừng vì có địa điểm sinh hoạt văn hóa, thể thao cộng đồng. Ảnh: Minh Thắng

Không chỉ dừng lại ở các thiết bị thể thao, những sân chơi văn hóa, văn nghệ tại khu dân cư, nhà văn hóa thôn, xã cũng được tổ chức thường xuyên. Theo thống kê của Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch, năm 2024 đã có hơn 4.500 cuộc thi, liên hoan văn nghệ cấp xã được tổ chức trên toàn quốc, với hơn 300.000 lượt người dân tham gia. Đây là dấu hiệu tích cực cho thấy sự quan tâm và chủ động của người dân nông thôn trong việc xây dựng đời sống tinh thần phong phú, lành mạnh.

Bà Trần Thị Liên (xã Quỳnh Thắng, huyện Quỳnh Lưu, Nghệ An) bày tỏ niềm vui: “Chúng tôi thành lập đội văn nghệ người cao tuổi, mỗi tuần sinh hoạt hai buổi, vừa hát dân ca, vừa tập dưỡng sinh. Từ ngày có sân tập và nhà văn hóa mới khang trang, bà con tích cực hơn hẳn. Tết đến còn biểu diễn phục vụ nhân dân toàn xã”.

Trong chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới giai đoạn 2021–2025, tiêu chí số 6 về cơ sở vật chất văn hóa và tiêu chí số 16 về văn hóa đã được cụ thể hóa bằng các chỉ tiêu: 100% xã có nhà văn hóa hoặc nơi sinh hoạt cộng đồng; có điểm vui chơi, giải trí và thể thao cho trẻ em và người lớn; các loại hình thể dục, thể thao, văn nghệ được tổ chức thường xuyên, thu hút đông đảo người dân.

Đặc biệt, từ năm 2023, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch triển khai đề án “Phát triển phong trào thể dục thể thao quần chúng gắn với xây dựng nông thôn mới”, ưu tiên kinh phí hỗ trợ thiết bị thể thao ngoài trời cho các xã miền núi, vùng khó khăn.

Phát triển từ nền tảng đời sống tinh thần cộng đồng

Không gian văn hóa và thể thao cộng đồng không chỉ giúp nâng cao sức khỏe thể chất, tinh thần mà còn là sự kết nối các thế hệ, tăng cường tinh thần đoàn kết, góp phần giữ gìn bản sắc văn hóa địa phương.

Tại xã Định Tân (huyện Yên Định, Thanh Hóa), một sân bóng chuyền được xây dựng cạnh nhà văn hóa thôn đã trở thành nơi hội tụ mỗi chiều tối của cả người già và thanh niên. Anh Nguyễn Hữu Phong, một người dân trong xã cho biết: “Cứ khoảng 5 giờ chiều là thanh niên, trung niên, cả mấy cô bác lớn tuổi cũng ra sân chơi bóng hoặc vận động nhẹ. Vợ tôi thì tập nhảy dân vũ với hội phụ nữ. Trẻ con chơi cầu lông, nhảy dây. Không khí rất vui, khác hẳn thời trước chỉ loanh quanh trong nhà”.

Trẻ em có nơi vui chơi, rèn luyện thể thao sau mỗi giờ học căng thẳng. Ảnh: Minh Thắng

Nhiều địa phương đã sáng tạo cách xã hội hóa nguồn lực, huy động người dân, doanh nghiệp đóng góp để mua sắm dụng cụ thể dục, tổ chức giải thể thao phong trào, dựng sân khấu ngoài trời cho các đội văn nghệ biểu diễn dịp lễ tết. Điển hình như tại tỉnh Hậu Giang, mô hình “Sân chơi cộng đồng” được triển khai tại 100% số xã nông thôn mới nâng cao, sử dụng nguồn kinh phí địa phương kết hợp vận động tài trợ từ doanh nghiệp.

Tuy nhiên, một số nơi vẫn còn thiếu sự duy trì thường xuyên hoạt động. Có nơi thiết bị tập thể dục được lắp đặt nhưng ít người sử dụng do thiếu hướng dẫn hoặc không phù hợp với nhu cầu địa phương. Một số nhà văn hóa xuống cấp, chưa có kinh phí sửa chữa.

Để khắc phục tình trạng này, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đã ban hành Hướng dẫn số 45/HD-BVHTTDL (năm 2024), khuyến nghị các địa phương rà soát lại hiệu quả sử dụng thiết bị, đồng thời tổ chức lớp tập huấn cộng đồng về kỹ năng tổ chức hoạt động thể thao, văn nghệ phong trào.

Thiết bị thể thao, sân chơi hay nhà văn hóa chỉ phát huy được hiệu quả khi người dân chủ động sử dụng và biến nó thành không gian sinh hoạt quen thuộc. Muốn vậy, chính quyền cơ sở phải đóng vai trò điều phối, kết nối, tạo sân chơi thực chất chứ không chỉ dừng ở hình thức.

Việc đầu tư cho các thiết chế văn hóa, thể thao ngoài trời và tổ chức hoạt động thường xuyên ở nông thôn không chỉ giúp hoàn thiện tiêu chí nông thôn mới mà còn tạo nền tảng để xây dựng cộng đồng văn minh, khỏe mạnh và gắn kết.

Nguyễn Thanh