Thêm bộ lọc để tránh 'lọt lưới' các dự án FDI kém hiệu quả

Thêm công cụ hữu ích cho địa phương khi xem xét cấp phép đầu tư

Tại Hội nghị nghiệm thu và công bố kết quả nghiên cứu diễn ra chiều 23/5, TS. Phan Hữu Thắng - Chủ tịch ISC, cho biết Nghị quyết số 50-NQ/TW ngày 20/8/2019 đã đặt ra yêu cầu: “Chủ động thu hút, hợp tác đầu tư nước ngoài có chọn lọc, lấy chất lượng, hiệu quả, công nghệ và bảo vệ môi trường là tiêu chí đánh giá chủ yếu. Ưu tiên các dự án có công nghệ tiên tiến, công nghệ mới, công nghệ cao, công nghệ sạch, quản trị hiện đại, có giá trị gia tăng cao, có tác động lan tỏa, kết nối chuỗi sản xuất và cung ứng toàn cầu”.

Hội nghị nghiệm thu và công bố kết quả xây dựng hai bộ tiêu chí về dự án FDI diễn ra chiều 23/5.

Thời gian qua, Quốc hội, Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ và các bộ, ngành đã ban hành nhiều văn bản quy phạm pháp luật, trong đó có các điều khoản quy định về điều kiện, tiêu chí lựa chọn dự án FDI.

Tuy nhiên, các tiêu chí quy định về lựa chọn dự án FDI phân tán ở nhiều văn bản quy phạm pháp luật khác nhau nên khi áp dụng vào thực tế có thể dẫn đến sai sót không đáng có khi cấp phép cho các dự án không mong muốn, tạo ra các tác động xấu về kinh tế - xã hội - môi trường trong quá trình hoạt động của dự án sau này.

Từ thực tế này, ISC, với sự hỗ trợ của Bộ Ngoại giao và Thương mại Úc (DFAT), đã nghiên cứu xây dựng hai bộ tiêu chí để “lọc” các dự án FDI. Giới thiệu về các bộ tiêu chí, TS.Ngô Công Thành - thành viên của ISC, cho biết các tiêu chí được xác định trên cơ sở tuân thủ quy định của Luật Đầu tư và các văn bản quy phạm pháp luật có liên quan, xuất phát từ nhu cầu thực tế, kết hợp với tham vấn chuyên gia.

Bộ tiêu chí thẩm định đề nghị chấp thuận chủ trương đầu tư dự án FDI sẽ hỗ trợ thường trực tỉnh ủy, UBND tỉnh và các cơ quan chức năng cấp tỉnh thực thi dễ dàng hơn nhiệm vụ rà soát, xử lý lựa chọn dự án đầu tư, rút ngắn thời gian thẩm định và trả lời nhà đầu tư nước ngoài khi xem xét hồ sơ đề nghị chấp thuận chủ trương đầu tư.

Bộ tiêu chí giám sát, đánh giá hiệu quả FDI trên địa bàn cấp tỉnh cung cấp công cụ hữu hiệu để tỉnh ủy và chính quyền tỉnh giám sát, đánh giá đúng vị trí, vai trò và đóng góp của khu vực FDI đối với sự phát triển kinh tế - xã hội của địa phương, cũng như kết quả đạt được các mục tiêu đã đặt ra trong việc hợp tác đầu tư với nước ngoài.

Để xây dựng hai bộ tiêu chí nói trên, ISC đã tổ chức đoàn công tác đến làm việc với các cơ quan chức năng các tỉnh: Vĩnh Phúc, Hải Dương, Tuyên Quang, Nghệ An, Hà Tĩnh và xin ý kiến góp ý của nhiều tỉnh, thành phố khác. ISC cũng đã tổ chức 3 hội thảo tại Hà Nội và TP. Hồ Chí Minh để xin ý kiến chuyên gia các bộ ngành và các địa phương trong cả nước.

Theo TS. Ngô Công Thành, bộ tiêu chí có tính khả thi cao, dễ thực hiện, có thể định lượng để xếp hạng các địa phương khi đánh giá hiệu quả hợp tác đầu tư nước ngoài.

“Văn bản hướng dẫn hai bộ tiêu chí là tài liệu tham khảo hết sức hữu ích đối với lãnh đạo tỉnh ủy và UBND cấp tỉnh trong quá trình chỉ đạo, điều hành các hoạt động hợp tác đầu tư nước ngoài tại địa phương. Đây cũng là tài liệu có giá trị trong việc hỗ trợ các cơ quan chức năng cấp tỉnh khi thực thi nhiệm vụ, cũng như các nhà đầu tư nước ngoài trong quá trình chuẩn bị hồ sơ tìm kiếm cơ hội đầu tư và triển khai thực hiện dự án đầu tư tại Việt Nam” - TS. Ngô Công Thành cho hay.

TS. Ngô Công Thành phát biểu tại hội nghị

Nhiều khó khăn khi thẩm định công nghệ của dự án đầu tư

Đại diện một số địa phương tham dự hội nghị cho biết, trước khi có bộ tiêu chí thẩm định dự án FDI thống nhất, một trong những khó khăn cụ thể trong công tác thẩm định liên quan đến đánh giá công nghệ của dự án sản xuất linh kiện điện tử mà các cơ quan quản lý nhà nước hay gặp phải, đó là vấn đề xác định dây chuyền công nghệ có mới hay không.

Ví dụ, một dự án đầu tư sản xuất linh kiện điện tử nộp hồ sơ đề nghị thẩm định. Tuy nhiên, do không có bộ tiêu chí thống nhất, cơ quan thẩm định địa phương sẽ phải tự xây dựng tiêu chí để đánh giá công nghệ của dự án này. Họ phải tự xác định liệu dây chuyền công nghệ mà nhà đầu tư đề xuất có thực sự mới, hiện đại hay chỉ là công nghệ cũ, lạc hậu.

Việc này gặp nhiều khó khăn, bởi không có những tiêu chuẩn rõ ràng, thống nhất về "công nghệ mới" trong lĩnh vực sản xuất linh kiện điện tử. Cơ quan thẩm định phải tự đưa ra đánh giá dựa trên kinh nghiệm và nhận định chủ quan, gây ra rủi ro về tính khách quan, minh bạch.

Trách nhiệm của cơ quan thẩm định trong trường hợp này là rất lớn. Họ phải đảm bảo công nghệ được lựa chọn là mới, hiện đại, đáp ứng yêu cầu phát triển, đồng thời phải xem xét khả năng chuyển giao, làm chủ công nghệ của doanh nghiệp. Tuy nhiên, do thiếu tiêu chí chuẩn, việc này trở nên rất khó khăn.

Mặt khác, nhiều tỉnh, thành phố nhận thấy một số dự án FDI của nhà đầu tư châu Á, đặc biệt là trong các ngành công nghiệp nặng, thường có nhu cầu sử dụng điện và tài nguyên rất lớn. Điều này gây áp lực lên hạ tầng và tài nguyên tại địa phương.

Tuy nhiên, do chưa có bộ tiêu chí thống nhất để đánh giá và lựa chọn nhà đầu tư, các địa phương gặp khó khăn trong việc xác định những tiêu chí về sử dụng điện, tài nguyên, hiệu quả năng lượng... để đánh giá tính phù hợp của nhà đầu tư.

Phát biểu tại hội nghị, ông Cosimo Thawley, Tham tán công sứ, Trưởng đại diện khu vực Đông Nam Á Bộ Ngân khố Úc, đánh giá cao kết quả nghiên cứu của các chuyên gia ISC và tin tưởng rằng, hai bộ tiêu chí về FDI mà ISC đề xuất sẽ là các công cụ hữu ích hỗ trợ lãnh đạo và các cơ quan chức năng cấp tỉnh thực thi nhiệm vụ tốt hơn, góp phần nâng cao chất lượng, hiệu quả hợp tác đầu tư nước ngoài ở các địa phương theo tinh thần Nghị quyết 50-NQ/TW ngày 20/8/2019 của Bộ Chính trị Khóa XII Đảng Cộng sản Việt Nam.

Hoàng Yến