Thêm khung pháp lý cho AI và dữ liệu số trong Luật Sở hữu trí tuệ (sửa đổi)

Chiều 27/10, tiếp tục chương trình làm việc Kỳ họp thứ 10, Quốc hội đã nghe tờ trình và báo cáo thẩm tra dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Sở hữu trí tuệ. Thừa ủy quyền của Thủ tướng chính phủ, Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Nguyễn Mạnh Hùng đã trình bày Tờ trình dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Sở hữu trí tuệ ( Luật Sở hữu trí tuệ (sửa đổi).

5 chính sách lớn được sửa đổi, bổ sung

Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng cho biết, Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Sở hữu trí tuệ tập trung vào 5 nhóm chính sách lớn, bao gồm:

Thứ nhất, hỗ trợ tạo ra và khai thác thương mại các đối tượng quyền sở hữu trí tuệnhằm thúc đẩy đổi mới sáng tạo. Theo đó, Luật sửa đổi hoàn thiện cơ chế định giá thông qua xác định giá trị và lập danh mục riêng để quản trị đối với quyền sở hữu trí tuệ chưa đáp ứng điều kiện ghi nhận giá trị tài sản trong sổ kế toán; xử lý xung đột quyền sở hữu trí tuệ, chống lạm dụng độc quyền sở hữu trí tuệ; quyền đăng ký sở hữu trí tuệ, khai thác thương mại kết quả nghiên cứu sử dụng ngân sách Nhà nước; vay vốn dựa trên quyền sở hữu trí tuệ.

Ngày 27/10, Quốc hội họp phiên toàn thể tại hội trường. Ảnh: QH

Hỗ trợ thúc đẩy thị trường giao dịch quyền sở hữu trí tuệ, hỗ trợ định giá, hướng dẫn áp dụng các mô hình chuyển giao, cơ chế chia sẻ quyền sở hữu trí tuệ; xây dựng cơ sở dữ liệu về giá của quyền sở hữu trí tuệ.

Thứ hai, đơn giản hóa thủ tục hành chính, tạo thuận lợi cho việc đăng ký, xác lập quyền sở hữu trí tuệ. Theo đó, các thủ tục đăng ký, xác lập quyền sở hữu trí tuệ được đơn giản hóa, rút ngắn thời hạn xử lý đơn, tăng cường hậu kiểm; tăng cường nguồn lực để thực hiện các thủ tục.

Thứ ba, nâng cao hiệu quả của hoạt động bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ. Dự thảo bổ sung các biện pháp, chế tài đối với hành vi xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ trên môi trường số, tăng trách nhiệm của nhà cung cấp dịch vụ trung gian; bổ sung cơ quan bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ; làm rõ hành vi lạm dụng thủ tục bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ; mở rộng các hành vi xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ bị xử phạt vi phạm hành chính; nâng cao mức bồi thường thiệt hại theo luật định; tăng cường nguồn lực cho cơ quan bảo vệ quyền và biện pháp hỗ trợ các tổ chức, cá nhân trong bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ.

Thứ tư, bảo đảm thi hành đầy đủ cam kết quốc tế của Việt Nam về bảo hộ sở hữu trí tuệ. Luật sửa đổi bổ sung đối tượng bảo hộ quyền liên quan đến quyền tác giả, mở rộng phạm vi tiêu hủy hàng hóa xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ, làm rõ quy định về nhà sản xuất bản ghi âm, ghi hình để bảo đảm thi hành các cam kết quốc tế về sở hữu trí tuệ.

Thứ năm, cập nhật các vấn đề mới trong bảo hộ sở hữu trí tuệ. Luật sửa đổi cho phép sử dụng văn bản và dữ liệu đã được công bố hợp pháp và công chúng được phép tiếp cận, nhằm mục đích nghiên cứu, huấn luyện và phát triển hệ thống trí tuệ nhân tạo; bảo hộ kiểu dáng công nghiệp cho bộ phận của sản phẩm, tài sản ảo; bảo hộ sáng chế đối với chương trình máy tính, thuật toán, phương pháp kinh doanh trong một số trường hợp; bảo hộ nhãn hiệu có chứa tên quốc gia.

Bảo đảm tính thống nhất, khả thi trong sửa đổi Luật Sở hữu trí tuệ

Trình bày báo cáo thẩm tra dự thảo luật, Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật và Tư pháp của Quốc hội Hoàng Thanh Tùng cho biết: Nội dung dự thảo Luật phù hợp với chủ trương, đường lối của Đảng; bảo đảm tính hợp hiến, cơ bản bảo đảm tính thống nhất của hệ thống pháp luật, tính tương thích với điều ước quốc tế có liên quan mà Việt Nam là thành viên.

Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật và Tư pháp Hoàng Thanh Tùng. Ảnh: QH

Theo báo cáo thẩm tra, đáng chú ý liên quan đến nội dung tài chính dựa trên quyền sở hữu trí tuệ được bổ sung tại Điều 8a của dự thảo Luật, Ủy ban Pháp luật và Tư pháp nhấn mạnh, đây là bước tiến quan trọng để thúc đẩy khai thác giá trị tài sản trí tuệ trong nền kinh tế.

Tuy nhiên, Ủy ban đề nghị làm rõ căn cứ pháp lý của cụm từ “chưa đáp ứng điều kiện để ghi nhận giá trị tài sản trong sổ kế toán” và khái niệm “cơ chế quản trị riêng” đối với quyền sở hữu trí tuệ, nhằm bảo đảm tính minh bạch, chặt chẽ và khả thi khi triển khai trên thực tế.

Đối với cấp giấy chứng nhận cho tổ chức quản lý tập thể quyền tác giả, quyền liên quan (sửa đổi Điều 56), cơ quan thẩm tra đề nghị không bổ sung tiêu chí (khoản 1a) và thủ tục hành chính “công nhận” (khoản 1b) đối với tổ chức quản lý tập thể quyền tác giả, quyền liên quan.

“Việc này nhằm tránh trùng lặp, mâu thuẫn với quy định hiện hành, đồng thời không làm phát sinh thêm thủ tục hành chính trong quá trình thành lập và hoạt động của các tổ chức này”- ông Hoàng Thanh Tùng nhấn mạnh.

Ngoài ra, liên quan đến điều kiện kinh doanh và thủ tục ghi nhận tổ chức dịch vụ đại diện quyền tác giả, quyền liên quan (sửa đổi Điều 57), dự thảo bổ sung quy định đây là ngành, nghề đầu tư kinh doanh có điều kiện. Ủy ban đề nghị đánh giá kỹ tác động chính sách so với yêu cầu cắt giảm điều kiện đầu tư kinh doanh theo Nghị quyết số 68-NQ/TW ngày 4/5/2025 của Bộ Chính trị về phát triển kinh tế tư nhân. Trường hợp tiếp tục duy trì quy định này, cần bổ sung nội dung chuyển tiếp trong Điều 3 của dự thảo Luật để bảo đảm tính đầy đủ và hợp lý.

Về trách nhiệm pháp lý của doanh nghiệp cung cấp dịch vụ trung gian (sửa đổi Điều 198b), cơ quan thẩm tra đề nghị bổ sung quy định rõ hơn về trách nhiệm của doanh nghiệp trung gian trong việc cung cấp thông tin định danh, xác định đối tượng vi phạm quyền sở hữu trí tuệ. Đây là cơ sở quan trọng để cơ quan quản lý nhà nước có thể xử lý kịp thời, hiệu quả các hành vi xâm phạm trong môi trường số.