Thí điểm thị trường tài sản số: Việt Nam bước vào kỷ nguyên mới của tài chính số

Hình thành sàn giao dịch tài sản số, kỳ vọng hút vốn, tạo lợi thế cạnh tranh quốc tế

Việt Nam - điểm sáng trong sở hữu và giao dịch tài sản số

Theo thống kê, Việt Nam hiện nằm trong nhóm quốc gia dẫn đầu thế giới về sở hữu và giao dịch tài sản số. Năm 2024, khoảng 17 triệu người Việt đã tham gia thị trường này, với tổng giá trị giao dịch ước đạt 1.000 tỷ USD. Việt Nam cũng nằm trong top 5 thế giới về mức độ quan tâm đến tài sản số, top 3 về sử dụng các sàn quốc tế, top 6 về hoạt động DeFi, với quy mô thị trường ước tính trên 100 tỷ USD.

Tuy nhiên, bất chấp quy mô lớn, khung pháp lý chưa hoàn thiện khiến doanh nghiệp, startup gặp khó trong khai thác tiềm năng. Hoạt động giao dịch phần lớn diễn ra trên các sàn quốc tế, thiếu sự quản lý chặt chẽ, dẫn đến nhiều rủi ro cho nhà đầu tư.

Trước sự phát triển mạnh mẽ, Chính phủ đã có những bước đi đầu tiên nhằm định hình khung pháp lý. Ngày 1/8 vừa qua, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính đã ký Quyết định số 1646/QĐ-TTg thành lập Ban Chỉ đạo Trung tâm tài chính quốc tế tại Việt Nam. Cùng ngày, Kế hoạch hành động triển khai xây dựng trung tâm tại TP. Hồ Chí Minh và Đà Nẵng cũng được ban hành, với mục tiêu vận hành vào cuối năm 2025.

Cụ thể hóa định hướng này, Bộ Tài chính đã trình Dự thảo Nghị quyết thí điểm sàn giao dịch tài sản số tại Trung tâm tài chính quốc tế, trong đó blockchain được xác định là nền tảng công nghệ cốt lõi để vận hành và giám sát giao dịch. Dự kiến, giai đoạn thí điểm sẽ kéo dài 5 năm, với tiêu chí lựa chọn tổ chức tham gia dựa trên năng lực tài chính, công nghệ và quản trị.

Một trong những nội dung đáng chú ý là các tổ chức cung cấp dịch vụ sẽ có quyền lựa chọn loại tài sản số để niêm yết và giao dịch, song được khuyến nghị ưu tiên các tài sản có tính thanh khoản cao như Bitcoin, Ethereum hay stablecoin (USDT, USDC). Dự kiến khoảng 50 loại tài sản số được đưa vào sàn, trong đó có cả tài sản mã hóa gắn với tài sản thực (RWA) dành cho nhà đầu tư nước ngoài.

Ngoài ra, đề án còn quy định chặt chẽ về cấu trúc vốn. Doanh nghiệp tham gia cần vốn thực góp tối thiểu 10.000 tỷ đồng, trong đó 65% vốn thuộc các tổ chức; riêng 35% vốn phải đến từ các ngân hàng thương mại, công ty chứng khoán, bảo hiểm, quỹ đầu tư hoặc doanh nghiệp công nghệ. Tỷ lệ sở hữu nước ngoài không vượt quá 49%.

Trước cơ hội và thách thức này, nhiều chuyên gia cho rằng quan trọng nhất là bảo vệ quyền lợi nhà đầu tư, chống rửa tiền và thất thu thuế. Các sàn giao dịch tài sản số sẽ mở ra kênh huy động vốn mới cho doanh nghiệp, song cần khung pháp lý rõ ràng để hạch toán vốn, đồng thời phân định giữa huy động cho doanh nghiệp và cho dự án cụ thể. Giúp minh bạch hóa thông tin, buộc các nhà đầu tư phải thực hiện định danh điện tử (eKYC), qua đó hạn chế gian lận, lừa đảo. Nhà nước cũng có thêm nguồn thu thuế, đồng thời phát triển nhiều ngành nghề liên quan.

Không chỉ chuyên gia pháp lý và tài chính, cộng đồng doanh nghiệp blockchain trong nước cũng kỳ vọng thí điểm sàn giao dịch sẽ khuyến khích startup quay lại Việt Nam thay vì sang Singapore đặt trụ sở. Đây cũng là cơ hội thu hút dòng vốn đầu tư nước ngoài, tạo ra hệ sinh thái tài chính - công nghệ gắn liền với định hướng quốc gia.

5 sàn thí điểm, cú hích cho thị trường tài chính

Theo ông Phan Đức Trung, Chủ tịch Hiệp hội Blockchain và Tài sản số Việt Nam (VBA), dự kiến có khoảng 5 sàn được cấp phép thí điểm, với khả năng kết nối quốc tế để đảm bảo thanh khoản. Một số cái tên nổi bật được nhắc đến gồm SSI, TCBS và Ngân hàng MB.

Đặc biệt, MB gần như chắc chắn tham gia khi mới đây đã ký Biên bản ghi nhớ hợp tác với Dunamu, đơn vị vận hành Upbit, sàn tiền điện tử lớn nhất Hàn Quốc. Hợp tác này không chỉ nhằm thành lập sàn tại Việt Nam mà còn xây dựng hệ thống bảo vệ nhà đầu tư và góp phần vào quá trình hoàn thiện luật.

Song song với nghị quyết thí điểm, Quốc hội cũng đã thông qua Luật Công nghiệp Công nghệ số, có hiệu lực từ ngày 1/1/2026. Đây là lần đầu Việt Nam có khung pháp lý điều chỉnh cụ thể các lĩnh vực nền tảng số, dữ liệu, blockchain, AI và tài sản số. Đồng thời, Nghị quyết về phát triển trung tâm tài chính cũng cho phép xây dựng các sàn giao dịch chuyên biệt, bao gồm tài sản mã hóa.

Thứ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Đức Chi cho biết, Bộ đã tham khảo nhiều kinh nghiệm quốc tế, từ đó xây dựng tiêu chí lựa chọn, quy trình vận hành và điều kiện kỹ thuật. Trong giai đoạn thí điểm, sẽ có nhiều hơn một sàn được cấp phép để tạo cạnh tranh, song số lượng được kiểm soát nhằm đảm bảo thuận lợi cho việc giám sát và đánh giá hiệu quả.

Việc thí điểm sàn giao dịch tài sản số không chỉ giúp chấm dứt “vùng xám” pháp lý mà còn mở ra một kênh huy động vốn mới, minh bạch và an toàn hơn cho doanh nghiệp. Đồng thời, đây là bước chuẩn bị để Việt Nam từng bước khẳng định vị thế trên bản đồ blockchain quốc tế, khi vừa có năng lực công nghệ, vừa có hành lang pháp lý rõ ràng.

Theo các chuyên gia, ba vai trò chính của tài sản số bao gồm: phương tiện thanh toán, kênh huy động vốn và công cụ xây dựng cộng đồng. Trong đó, ở giai đoạn đầu, cơ quan quản lý định hướng trước tiên là hình thành kênh huy động vốn hiệu quả.

Có thể nói, với thời hạn thí điểm 5 năm, thị trường tài sản số tại Việt Nam sẽ bước vào giai đoạn thử thách nhưng đầy hứa hẹn. Nếu vận hành hiệu quả, đây sẽ là “cú hích” không chỉ cho thị trường tài chính mà còn cho cả nền kinh tế số, góp phần đưa Việt Nam bắt kịp xu thế toàn cầu.

Phan Hà