Thị trường lao động khởi sắc nhưng chưa bền vững

Thị trường lao động Việt Nam bước sang quý 3/2025 với nhiều tín hiệu khởi sắc. Sau thời gian trầm lắng vì tác động của kinh tế toàn cầu, nhu cầu tuyển dụng tăng trở lại ở nhiều lĩnh vực, trong khi người lao động chủ động hơn trong việc tìm kiếm cơ hội mới. Diễn biến này phản ánh sự dịch chuyển rõ nét của thị trường việc làm trong thời đại số.

Theo Reuters, GDP quý 3/2025 tăng 8,23% so với cùng kỳ năm trước, cao hơn mức 8,19% của quý 2. Kinh tế phục hồi kéo theo nhu cầu nhân lực tăng ở nhiều ngành. Dù xuất khẩu sang Mỹ giảm do thuế quan mới, các thị trường châu Âu và Nhật Bản vẫn duy trì tăng trưởng ổn định, góp phần giữ vững đà phát triển chung.

Sau giai đoạn trầm lắng, thị trường lao động Việt Nam đang cho thấy những tín hiệu phục hồi rõ nét trong quý 3/2025. Tuy nhiên, đà khởi sắc này vẫn thiếu bền vững

Tuyển dụng quý 3 tập trung ở các lĩnh vực công nghệ thông tin, trí tuệ nhân tạo (AI), sản xuất - xuất khẩu, năng lượng tái tạo, kinh tế xanh và tài chính - ngân hàng. Mô hình làm việc linh hoạt tiếp tục được ưa chuộng nhằm giữ chân nhân sự và tiết kiệm chi phí. Bên cạnh đó, xu hướng ứng dụng công nghệ nhân sự ngày càng phổ biến, giúp doanh nghiệp và ứng viên kết nối nhanh hơn, tối ưu quy trình và nâng cao hiệu quả tuyển dụng.

Dù phục hồi rõ nét, thị trường lao động vẫn đối mặt nhiều thách thức, nhất là trong việc đáp ứng nhu cầu nhân lực chất lượng cao và thích ứng với quá trình chuyển đổi số.

Việc làm tăng trở lại, nhưng thách thức vẫn hiện hữu

TS. Nguyễn Minh Phong, nguyên Trưởng phòng Nghiên cứu Kinh tế, Viện Nghiên cứu Phát triển Kinh tế - Xã hội Hà Nội cho biết, năm 2025, kinh tế Việt Nam và thế giới dự báo sẽ đối mặt với nhiều thách thức, kéo theo những tác động đáng kể đến thị trường lao động. Theo ông, trong nửa cuối năm, người lao động Việt Nam có thể sẽ chịu ảnh hưởng trực tiếp từ cuộc chiến thương mại và chính sách thuế quan toàn cầu giữa các nước, trong đó có Việt Nam. Xu hướng này có khả năng diễn biến theo chiều hướng tiêu cực, khiến hoạt động sản xuất, xuất khẩu sang thị trường Mỹ bị chậm lại hoặc thu hẹp. Những doanh nghiệp có thị phần xuất khẩu lớn vì vậy có thể phải cắt giảm quy mô sản xuất, dẫn đến tình trạng giảm việc làm nếu không kịp thời đa dạng hóa thị trường và đẩy mạnh tiêu thụ trong nước.

Theo TS. Nguyễn Minh Phong, thách thức thứ hai đến từ việc áp dụng công nghệ, máy móc và các giải pháp tự động hóa ngày càng rộng rãi, khiến nhóm lao động chân tay, lao động phổ thông và lao động giá rẻ có nguy cơ bị cắt giảm thời gian làm việc hoặc bị thay thế thường xuyên hơn. Thêm vào đó, vẫn tồn tại tình trạng một số doanh nghiệp làm ăn kém hiệu quả hoặc rút khỏi thị trường, thậm chí bỏ trốn về nước, để lại các khoản nợ lương và nợ bảo hiểm xã hội, gây ảnh hưởng trực tiếp đến người lao động.

Trước câu hỏi về dấu hiệu phục hồi của thị trường lao động sau giai đoạn trầm lắng đầu năm, TS. Phong cho rằng, sự phục hồi đang diễn ra không đồng đều, phụ thuộc vào từng lĩnh vực. Một số ngành đã nhận được thêm đơn hàng, mở rộng xuất khẩu sang các thị trường từng bị thu hẹp, qua đó tạo động lực tăng trưởng. Ngoài ra, đầu tư công được đẩy mạnh cùng tiến trình cải cách thể chế đã giúp khu vực doanh nghiệp tư nhân phát triển mạnh, đạt mức tăng trưởng hai con số. Nhờ đó, các nhóm lao động trong lĩnh vực xây dựng, hạ tầng và đầu tư công có nhiều cơ hội việc làm hơn. Bên cạnh đó, sự phát triển mạnh mẽ của thương mại điện tử cũng tạo thêm công ăn việc làm cho lực lượng giao nhận hàng hóa, chuyển phát nhanh.

Cùng với các chính sách tháo gỡ khó khăn thể chế và đẩy nhanh tiến độ các dự án hạ tầng, nhiều địa phương và doanh nghiệp đã có thêm cơ hội mở rộng sản xuất, tạo việc làm mới. Tuy nhiên, theo ông Phong, mức độ bền vững của sự phục hồi này vẫn là câu hỏi bỏ ngỏ. Một số hoạt động, như xây dựng, mang tính thời vụ cao, chỉ phát triển mạnh vào giai đoạn triển khai dự án hoặc theo mùa. Trong khi đó, những doanh nghiệp có định hướng phát triển dài hạn mới có khả năng duy trì đà phục hồi ổn định.

“Cùng với sự bùng nổ của trí tuệ nhân tạo (AI) và các công nghệ mới, thị trường lao động đang chuyển dịch nhanh chóng, đặc biệt ở nhóm lao động giản đơn. Ngược lại, các ngành nghề đòi hỏi trình độ cao lại có nhu cầu ngày càng lớn, đi kèm yêu cầu khắt khe hơn. Việt Nam hiện đã bước vào giai đoạn dân số già, làm thu hẹp lợi thế về lực lượng lao động trẻ dồi dào, trong khi nhóm lao động cũ, thiếu kỹ năng, ngày càng gặp khó trong thích ứng”, ông Nguyễn Minh Phong nhận định.

Về triển vọng thị trường lao động trong những tháng cuối năm và quý 1 năm tới, ông Phong cho rằng, các lĩnh vực gắn với thời vụ, đặc biệt là dịch vụ và xây dựng, có thể khởi sắc nhờ nhu cầu tăng vào dịp Tết. Tuy nhiên, những ngành chịu tác động mạnh từ cạnh tranh quốc tế hoặc biến động thương mại toàn cầu sẽ đối diện với nhiều sức ép hơn, buộc doanh nghiệp phải cắt giảm chi phí, giảm thu nhập, thậm chí giảm việc làm và phúc lợi xã hội. Dù vậy, ông Phong cũng nhận định, các ngành nghề mới gắn liền với sự phát triển của công nghệ, năng lượng sạch, kinh tế số... có thể mở ra những cơ hội việc làm mới nếu người lao động kịp thời thích ứng.

Đánh giá về công tác kết nối cung - cầu lao động, TS. Minh Phong cho biết, Việt Nam hiện đã tham gia nhiều thỏa thuận quốc tế về tự do và tự nguyện thương lượng trong việc làm, tiền lương và các chế độ lao động. Thị trường lao động trong nước vì thế đang dần tiệm cận xu hướng toàn cầu. Các trung tâm dịch vụ việc làm hoạt động ngày càng năng động, kết nối hiệu quả với doanh nghiệp, tổ chức tuyển dụng thông qua các kênh đoàn thể, hiệp hội nghề nghiệp và khu công nghiệp, góp phần hình thành thị trường lao động có tổ chức, minh bạch hơn.

Tuy vậy, ông Phong cũng lưu ý rằng, tình trạng lao động nhảy việc tự do, không tuân thủ hợp đồng vẫn diễn ra, ảnh hưởng đến sự ổn định của thị trường. Trong bối cảnh thị trường lao động ngày càng gắn với yêu cầu chuyên nghiệp và kỷ luật cao, việc hạn chế những hành vi tùy tiện, thiếu cam kết sẽ là yếu tố quan trọng để xây dựng một thị trường lao động phát triển, bền vững hơn trong tương lai.

Cảnh giác chiêu trò lừa đảo tuyển dụng thời vụ

Ông Vũ Quang Thành - Phó Giám đốc Trung tâm Dịch vụ việc làm Hà Nội cho biết, để thu hút nguồn lao động vào dịp cuối năm, các doanh nghiệp cần đặc biệt chú trọng đến chế độ và quyền lợi dành cho người lao động. Bên cạnh yêu cầu công việc, điều người lao động quan tâm nhất khi lựa chọn doanh nghiệp chính là mức đãi ngộ, phúc lợi và môi trường làm việc. Do đó, doanh nghiệp muốn tuyển dụng hiệu quả phải đảm bảo những yếu tố này được công khai, minh bạch và hấp dẫn.

Theo ông Thành, trong bối cảnh nhu cầu nhân sự tăng cao để đáp ứng các đơn hàng cuối năm, doanh nghiệp không chỉ cần có chính sách lương thưởng cạnh tranh mà còn phải thể hiện sự quan tâm, tạo điều kiện cho người lao động phát triển. Các chính sách phụ cấp, thưởng lễ tết, hỗ trợ ăn ở, đi lại hay môi trường làm việc thân thiện đều là những yếu tố góp phần thu hút và giữ chân lao động.

Ông Vũ Quang Thành lưu ý, người lao động cần tỉnh táo, tìm hiểu kỹ thông tin trước khi nhận việc ngắn hạn hoặc việc thời vụ (Ảnh minh họa)

Về phía người lao động, ông Thành lưu ý cần tỉnh táo, tìm hiểu kỹ thông tin trước khi nhận việc ngắn hạn hoặc việc thời vụ. Ông nhấn mạnh: “Không có chuyện việc nhẹ lương cao.” Những chiêu trò tuyển dụng “bình mới rượu cũ” vẫn thường xuất hiện trên mạng, lợi dụng tâm lý ham lợi của người tìm việc để lừa đảo.

“Người lao động cần kiểm tra kỹ nguồn thông tin tuyển dụng, xác minh rõ ràng doanh nghiệp, tính chất công việc, mức lương, chế độ, quyền lợi và hình thức hợp đồng trước khi nhận việc, tránh rơi vào “bẫy” gây thiệt hại về tài chính và quyền lợi”, ông Thành nói.

Bên cạnh đó, kỹ năng và thái độ làm việc của người lao động cũng là yếu tố quan trọng quyết định khả năng trúng tuyển và gắn bó lâu dài. Tùy theo từng vị trí, yêu cầu về trình độ và kỹ năng sẽ khác nhau. Với những công việc đòi hỏi chuyên môn, người lao động cần có kỹ năng làm việc nhóm, làm việc độc lập, kỹ năng giao tiếp, ứng xử nơi công sở và khả năng sử dụng công nghệ.

Đối với lao động phổ thông, yếu tố được doanh nghiệp quan tâm hàng đầu là thái độ làm việc. Sự chăm chỉ, kỷ luật, tinh thần trách nhiệm và hợp tác là những tiêu chí quan trọng giúp người lao động tạo được niềm tin và cơ hội phát triển trong môi trường sản xuất.

Ông Thành cho rằng, dù ở bất kỳ phân khúc nào của thị trường lao động, người lao động cũng cần chủ động trau dồi kỹ năng, giữ thái độ nghiêm túc và lựa chọn cơ hội việc làm một cách tỉnh táo. Chỉ khi cả doanh nghiệp và người lao động cùng hướng đến sự minh bạch, tôn trọng và hợp tác, thị trường lao động mới có thể phát triển bền vững, đáp ứng nhu cầu sản xuất - kinh doanh trong giai đoạn cao điểm cuối năm.

Chung Thủy/VOV.VN