Thị trường năng lượng cạnh tranh: Cơ hội mới cho doanh nghiệp

Sự kiện diễn ra trong bối cảnh đặc biệt, ngay sau Kỳ họp thứ 10, Quốc hội đã thông qua Nghị quyết về cơ chế, chính sách phát triển năng lượng quốc gia giai đoạn 2026 - 2030, tạo nền tảng chính trị, pháp lý mới cho cải cách thị trường năng lượng nhằm cụ thể hóa Nghị quyết 70 - NQ/TW (ngày 20/8/2025) của Bộ Chính trị về bảo đảm an ninh năng lượng quốc gia đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045.

Ông Hoàng Quang Phòng phát biểu tại sự kiện. Ảnh: Hải Anh

Phát biểu tại diễn đàn, ông Hoàng Quang Phòng - Phó Chủ tịch Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) nhấn mạnh, ngành năng lượng Việt Nam đã đạt nhiều kết quả quan trọng, song để phát triển bền vững cần tuân thủ đầy đủ các nguyên tắc của cơ chế thị trường. Theo đó, việc tái cơ cấu ngành năng lượng nhằm hình thành thị trường cạnh tranh, minh bạch là yêu cầu tất yếu, trong đó phải tách bạch rõ hoạt động sản xuất, kinh doanh với nhiệm vụ công ích, đồng thời tạo điều kiện cho khu vực tư nhân tham gia sâu rộng hơn.

Thảo luận tại diễn đàn cho thấy, dù hệ thống pháp luật về năng lượng đã từng bước được hoàn thiện, song vẫn tồn tại nhiều điểm chồng chéo giữa các luật. Những bất cập này khiến thời gian triển khai dự án kéo dài, chi phí tuân thủ gia tăng, làm giảm sức hấp dẫn của môi trường đầu tư năng lượng. Bên cạnh đó, các cấu phần quan trọng như thị trường điện bán buôn cạnh tranh, cơ chế hợp đồng mua bán điện trực tiếp, thị trường tín chỉ carbon vẫn chưa có hành lang pháp lý hoàn chỉnh.

Đóng góp góc nhìn chuyên sâu, TS Nguyễn Quốc Thập - Chủ tịch Hội Dầu khí Việt Nam cho rằng, xây dựng thị trường năng lượng hiện đại không chỉ là vấn đề nguồn cung mà là một hệ thống hoàn chỉnh gồm năm trụ cột, nguồn cung sơ cấp, hạ tầng và chuỗi cung ứng, thị trường cạnh tranh minh bạch, công nghệ và chuyển đổi xanh, cùng năng lực đầu tư dài hạn. “Chỉ khi năm trụ cột này được phát triển đồng bộ, thị trường năng lượng mới vận hành đúng quy luật và tạo nền tảng cho tăng trưởng bền vững”, TS Nguyễn Quốc Thập nhấn mạnh.

Theo TS Nguyễn Quốc Thập, một trong những điểm nghẽn lớn hiện nay là cơ chế giá năng lượng chưa phản ánh đầy đủ chi phí thực, làm suy giảm động lực đầu tư. Cùng với đó, hạ tầng năng lượng còn thiếu tính liên thông theo chuỗi, trong khi vai trò trụ cột của Petrovietnam chưa được phát huy đầy đủ do vướng mắc về cơ chế.

“Một thị trường cạnh tranh lành mạnh vẫn cần một lực lượng nòng cốt đủ mạnh để điều tiết và ổn định trong những giai đoạn biến động, và Petrovietnam chính là điểm tựa đó” - Chủ tịch Hội Dầu khí Việt Nam khẳng định.

Từ thực tiễn trên, các đại biểu đề xuất cần triển khai quyết liệt Nghị quyết của Quốc hội về phát triển năng lượng giai đoạn 2026 - 2030, đồng thời rà soát, đồng bộ hóa các luật liên quan, thiết lập cơ chế giá dựa trên chi phí thực và tăng cường ứng dụng công nghệ số trong quản lý, giám sát thị trường. Việc tạo môi trường đầu tư ổn định, chính sách nhất quán và cơ chế chia sẻ rủi ro hợp lý được xác định là chìa khóa để thu hút dòng vốn trong và ngoài nước.

Song Linh